بخشی از مقاله
خلاصه
جهانی شدن اقتصاد، توسعه فناوریهای نوین و تغییر فضای کسبوکار، انعطافپذیری در بازار کار و قراردادهای کار را اجتنابناپذیر ساخته است. در فضای کسبوکار امروز، بسیاری از کشورها برای توسعه نوآوری با تغییر شرایط سخت استخدام و اخراج نیروی کار سعی میکنند با ایجاد انعطافهای جدید در بازار کار ازجمله ترویج قراردادهای موقت و پارهوقت با بهکارگیری نیروهای خلاق میزان نوآوری را افزایش دهند.
حال این سؤال مطرح میشود آیا انعطاف بیشتر در بازار کار زوماًل میتواند به توسعه نوآوری منجر شود
بهبیاندیگر این پژوهش قصد دارد در قالب یک مطالعه کیفی اسنادی به تحلیل نظری رابطه انعطافپذیری قراردادهای کار و نوآوری بپردازد. بررسیهای نظری و مصداقهای موردی نشان میدهد که نرخ نوآوری در کشورهایی که از سطح بالای انعطاف در بازار کار برخوردارند بیشتر است.
.1 مقدمه
ایجاد انعطاف در شرکتها از ضرورتهای رقابتپذیری در فرآیند جهانیشدن است. از میان عوامل تولید، نیروی کار منعطف صرفنظر از سهم هزینهای آن، نقش اساسی در نوآوری بازی میکند. نیروی کار منعطف بهعنوان یکی از اساسیترین ابزارهای شرکت برای رقابت و پیشرفت در شرایط ناپایدار و غیرقابلپیشبینی محسوب میشود، زیرا نیروی کار انعطافپذیر عاملی اساسی را برای شرکت فراهم میآورد که بتواند خود را با نیازهای جدید و تقاضای شرکت انطباق دهد
انعطافپذیری نیروی کار، توانایی مدیریت را برای تغییر در استفاده از عامل کار در بنگاه - برحسب تعداد، کیفیت و زمان - برای پاسخ به نوسانات و تحولات در سطوح تقاضا نشان میدهد .
قراردادهای منعطف بازار کار - FLMC - 1 بخش اعظمی از قراردادهای کشورهای توسعهیافته و درحالتوسعه را تشکیل میدهند و یک محور اصلی برای استخدام نیروی کار ماهر بهجای کارگر ساده، حرکت به سمت فناوری و بهکارگیری نیروی کار خارجی بهجای نیروی کار داخلی است . این بحث بهصورت یک موضوع مهم در اقتصاد، سیاست و بهطورکلی در سطح جامعه بهخصوص بعد از افزایش بیکاری در اروپا در دههی 1970-1980 موردبحث قرار گرفت.
بسیاری از اقتصاددانان بازار کار بهعنوان راهی برای حل مسئله بیکاری، انعطافپذیری را بهمنظور بهبود سازگاری و تحرک کسبوکار مهم دانستند. بر این اساس در همان دهه به تأثیر دوچندان انعطاف بازار کار در اشتغال، سود، رشد و بهرهوری پرداختهشده است
حال این سؤال مطرح میشود که آیا انعطاف بیشتر در بازار کار میتواند باعث بهبود توسعه فناوری در سازمان بشود؟ اگر پاسخ مثبت است این تأثیرگذاری چگونه است؟ بر همین اساس این پژوهش قصد دارد رابطه انعطافپذیری در قراردادهای کار و نوآوری را با مرور ادبیات نظری مورد تحلیل قرار دهد . در همین راستا در قالب یک مطالعه کیفی و توصیفی ابتدا مفهوم انعطافپذیری و مبانی نظری آن بیان خواهد شد سپس مفهوم نوآوری و انواع آن تبیین شده و نهاتاًی در بخش سوم ارتباط انعطافپذیری قراردادهای کار و نوآوری تحلیل خواهد شد.
انعطاف پذیری بازار کار
در دهههای گذشته که سیاستهای نئولیبرالی بر جامعه حاکم بوده است، بازار کار جهانی شدداًی دستخوش تغییر و تحولات گردیده است، بهطوریکه جریانهای بازار کار انعطافپذیرتر و نسبت به قبل سیالتر شده است. انعطافپذیری بازار کار نشاندهندهی ظرفیت بازار کار و تطبیق آن با سرعت تغییرات در اقتصاد یا جامعه است. ازجمله شرایطی که میتواند باعث بازار کار منعطف گردد، اخراج نیروی کار بدون محدودیت قانونی است که باعث کاهش هزینههای تولیدی میگردد که این مسئله با امنیت شغلی، سازگار نیست
داگلاس معتقد است که انعطافپذیری در بازار کار، کارگران را به بازیکنان فوتبالی تبدیل میکند که میتوانند در هر جای زمین، بازی کنند
میچ3 و شیهان4 با عنوان "استراتژی کسبوکار ،مدیریت منابع انسانی، انعطافپذیری بازار کار و مزیت رقابتی به بازار کار منعطف از دیدگاه خرد استراتژی سازمانی و منابع انسانی سازمانها در سطح بنگاههای انگلستان انجام دادهاند. بر اساس این پژوهش بین سیاستهای منابع انسانی و اقدامات و عملکردهای منابع انسانی رابطهی مثبت وجود دارد. بهعبارتدیگر قراردادهای منعطف منابع انسانی موجب بهتر انجام شدن کارها میگردد
آموریم5 و همکاران معتقدند افزایش هزینههای نیروی کار - مانند آموزش و... - منجر به کاهش توان رقابتپذیری نمیشود، بنابراین اگر شرکتها با ارتقاء سطح کیفی کارگران در ضمن کار توجه نمایند، افزایش بهرهوری را به دنبال خواهد داشت که این امر موجب افزایش توان رقابتپذیری و کاهش قیمت میشود. بهعلاوه، در این صورت، دستمزد و منافع مناسب نیز برای کارمندان و شرکت به دست میآید
اما علیرغم مزایایی که انعطافپذیری میتواند داشته باشد برخی اقتصاددانان معتقدند، که نگرانیهایی نیز همانند تغییرات و تعدیلات نامحدود در فرایند کار، کاهش بیشتر و بیشتر کار کیفی و کاهش امنیت شغلی کارگران وجود دارد
همچنین، پژوهشگران دیگری نیز معتقدند که در چنین شرایطی، در کشورهای پیشرفته مسابقهای برای افزایش رقابتپذیری در جهت حداقلکردن هزینهها وجود دارد. این کار بهصورت کاهش حمایت از کارگر و محدودیت قدرت آنها صورت میپذیرد
ای اچ باکس6 رابطهی انعطافپذیری و کاهش تعهد کارگر را موردقبول قرار میدهد و به این موضوع اشاره دارد که در شرایط جهانیشدن باید گرایش جدیدی را دنبال کرد که در آن تعهد فدای انعطافپذیری نشود، بلکه با استفاده از تعهد، منابع انسانی بالقوه برای تولید باکیفیت بالا را در سازمانهای انعطافپذیر مورداستفاده قرارداد .[8]
انواع انعطافپذیری بازار کار
انعطافپذیری سازمانی:
بنگاه در گردش کار، روشهای متغیرتری را دنبال کند تا بتواند بهآسانی گسترش یابد و کارگران را بین بخشهای متفاوت، متناسب با تقاضای کار جابهجا کند.
انعطافپذیری پرداخت:
برای پاسخگویی دستمزدها به تغییرات در بهرهوری فردی در مقابل فشارهای رقابتی بازار اعمال میشود و عمولاً بر سیستمهای چانهزنی دستمزد، ارتباط دستمزد و حداقل دستمزد به عملکرد متمرکز است.
انعطافپذیری زمان کار:
برای پاسخ سریع به تغییرات تقاضای کالا و خدمات است. این نوع انعطافپذیری شامل نوبتکاری، سالیانه کردن زمان کار، ساعت کار ماهانه، هفتگی و روزانه، کار پارهوقت و مانند آن میشود .
انعطافپذیری قرارداد کار:
این نوع از انعطاف خود شامل انواعی است که موردبحث قرار خواهد گرفت.
اتکینسون انعطاف پذیری قراردادهای بازار کار را به صورت زیر تقسیمبندی نمود که انواع و توضیحات آن آمده در ادامه آمده است.
