بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش تحلیل بازار نیرویکار در نظام اقتصاد اسلام و مقایسه آن با نظام اقتصاد سرمایهداری است. بنابراین با استفاده از روش نظریهپردازی دادهبنیاد این نتیجه حاصل شد که الگوی بازار نیروی کار اسلامی یک الگوی مبتنی بر حیات طیبه است که دارای دو شاخص »ایمان« و »عمل صالح « میباشد.
درحالی که نظام اقتصاد سرمایهداری تنها به دنبال آبادکردن زندگی دنیایی از طریق کسب حداکثر سود میباشد و در این راستا دو گروه »کارگر« و »کارفرما« تربیت میکند، نظام اقتصادی اسلام از طریق الگوی حیات طیبه هم به تربیت مبتنی بر جهانبینی توحیدی افراد میپردازد و هم با فراهم کردن فضای مطلوب کسبوکار، زمینه ایجاد اشتغال فراگیر را برای بخشخصوصی تهیه میکند.
درنتیجه افراد هم برای آبادانی دنیای خود و هم برای آبادانی آخرت خود تلاش میکنند. به این ترتیب الگوی برتر بازار نیرویکار، الگوی اسلامی مبتنی بر »حیات طیبه« است. به این ترتیب بر اساس نتایج مقاله، پیشنهاد میگردد که سیستم آموزشی و نظام بانکداری کشور بر اساس الگوی حیات طیّبه اصلاح گردد.
.1 مقدمه
یکی از مهمترین اهداف نظام اقتصاد سرمایهداری، رفع بیکاری غیرارادی در اقتصاد و رسیدن به شرایط اشتغال کامل میباشد. اما تاکنون این هدف محقق نشده و اقتصاد همیشه در اشتغال ناقص به سر برده است. اشتغال ارتباط مستقیمی با بازار نیرویکار دارد. در شرایطی که بنگاهها سودده باشند، به استخدام نیرویکار مبادرت ورزیده و در شرایطی که هزینههای تولیدشان افزایش یابد، نیرویکار خود را تعدیل میکنند. این امر موجب گشته تا نیرویکار، درآمدی پرنوسان و در اکثر موارد ناکافی داشته باشد.
الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، به دنبال پیشرفت کشور بر اساس دو مؤلفه مهم اسلامیبودن و ایرانیبودن است. در این راستا از آنجایی که الگوهای برآمده از تفکر غرب این دو خصوصیت را ندارند، تولید الگوها و نظریاتی که مبتنی بر این دو مؤلفه باشند، برای قرار گرفتن در جایگاه »تمدن اسلامی« ضروری میباشد. بنابراین تولید الگوی مطلوب در زمینه »بازار نیرویکار اسلامی« که بر اساس آن، همه افراد جامعه توانایی کسب شغل متناسب با استعداد فطریشان را دارند و دچار نوسانات و ورشکستگیهای غیرارادی نمیگردد، بسیار ضروری و اولویتدار است.
این پژوهش قصد دارد، الگوی بازار نیرویکار در نظام اقتصاد سرمایهداری و نظام اقتصاد اسلام را مقایسه نماید. بنابراین پس از مقدمه، در بخش دوم مطالعات پیشین پژوهش معرفی میگردد. بخش سوم مبانی نظری الگوی بازار نیرویکار اقتصاد سرمایهداری را مطرح کرده و بخش چهارم به توضیح روش تحقیق میپردازد. در بخش پنجم، الگوی بازار کار اسلامی تشریح شده و با الگوی نظام اقتصاد سرمایهداری مقایسه میگردد. درنهایت در بخش ششم جمعبندی و نتیجهگیری پژوهش ارائه میگردد.
.2 ادبیات موضوع
تحقیقات خارجی بیشتر به اصلاحات در بازار کار به منظور بهبود عملکرد آن پرداختهاند. گورویچ و واکولنکو - 2017 - 1 به دنبال بررسی ویژگیهای ساختاری بازار کار روسیه در مقایسه با سایر کشورها بودهاند. آنها با به دست آوردن ضریب اُکان دریافتند که کشش دستمزد واقعی نسبت به نرخ بیکاری در روسیه با استانداردهای بینالمللی بسیار بالا است.
نتیجه کلی این است که بازار کار روسیه میتواند با ترکیبی از مشکلات ساختاری جدی - مانند تحرک کند اشتغال، اندازه معنادار بخش سایه و ... - و عملکرد خالص اقتصاد کلان متمایز شود. دی آگوستینو و همکاران2 - 2018 - نیز در مطالعه موردی خود برای کشور ایتالیا اثرات اصلاحات بازار کار را بر جریانات شغلی بررسی کردهاند. آنها با استفاده از دادههای سالهای 2010-2003 و روش دادههای تابلویی و زنجیرههای مارکوو دریافتند که برآوردها تاثیر مثبتی را در ایجاد شغل و جایگزینی قراردادهای دائمی با قراردادهای موقتی نشان می دهد، که برای جوانان و کارگران در مناطق افسرده جنوب ایتالیا تشدید می شود. همچنین پژوهشهای بسیاری بحث بیکاری، شغل و بازار کار را در اسلام مورد بررسی قرار دادهاند.
دادگر و همکاران - 1392 - در مقالهای با موضوع »تعادل بازار کار در الگوی شراکت کارگران در سود - با تأکید بر رویکرد اسلامی - « به این موضوع پرداخته است که شراکت کارگر در سود بنگاهها چه اثری بر اقتصاد خواهد گذاشت. آنان با استفاده از روش تحلیل محتوایی به این نتیجه رسیدند که در اقتصاد شراکتی تلاش کارگر برای سود بنگاه بیشتر شده و وی خود را برای اقتصاد مفید میداند. اقتصاد شراکتی اقتصادی مبتنی بر همیاری بوده و به توزیع عدالت کمک میکند و نوعی تکافل اجتماعی بین کارگر و کارفرما ایجاد خواهد کرد که در صورت اخراج نیرویکار، بنگاه نیز متضرر گردد.
صالح نیا و ابراهیمی سالاری - 1394 - در مقاله خود رابطه اخلاق اسلامی را با عدم تقارن اطلاعات در بازار کار بررسی میکنند. آنان در بررسیهای خود به این نتیجه دست یافتهاند که رعایت اخلاق اسلامی از طریق ایجاد انگیزه کار، تقویت وجدان کاری، کاهش هزینه نظارت، پرهیز از کمکاری و اتلاف وقت و منابع و ... علاوه بر افزایش بهرهوری نیرویکار، منجر به کاهش عدم تقارن اطلاعات و افزیش کارایی بازار میگردد. در مجموع میتوان گفت شناسایی و تحقق عینی این عناصر، علاوه بر افزایش کارایی بازار، زمینهساز بهینهسازی فعالیتهای تولیدی و درنتیجه رشد اقتصادی میباشد.
اصغری جهرمی و باقری - 1396 - الگوی شغل را از دید اسلام بررسی کردهاند. بر اساس پژوهش آنان اسلام شغل را وسیلهای برای رسیدن انسان به اهداف عالی آفرینش قرار داده است. بنابراین آنان با استفاده از روش تحلیل محتوای منابع دینی، 43 شاخص و سه گروه شامل رویکرد اسلام به شغل، وظایف متقابل مدیران و کارکنان و درنهایت پیامدهای شغل برای الگوی شغل در اسلام استخراج کردهاند.
.3 مبانی نظری
به طور ساده، الگوی بازار نیرویکار را میتوان از گردش» دَورانی درآمد« بین خانوارها و بنگاهها تشریح کرد. با این مفهوم، بنگاهها تولیدکننده کالاها و خدمات در اقتصاد میباشند که برای تولید کالاها و خدمات احتیاج به امکانات تولید از جمله سرمایه و همچنین نیروی انسانی دارند. بنابراین بنگاهها تقاضاکننده نیرویکار و خانوارها عرضهکننده آن می-باشند. پس از تولید کالاها و خدمات، خانوارها در ازای استفاده از آنان، بهای پولی آن را به بنگاه پرداخت میکنند. به این ترتیب بنگاهها در جایگاه تولیدکنندگان و خانوارها در مقام مصرفکنندگان اقتصادی قرار دارند.
شکل:1 الگوی گردش کار درآمدی
این جریان بر این فروض استوار است که انسان در دنیایی با محدودیت امکانات، به همراه امیال و خواستههای متفاوت بیشمار، زندگی میکند. به عبارت دیگر انسان در دنیایی پر از کمیابی به سر برده و مجبور به انتخاب است. جایگاه انتخاب بسیار حساس بوده و رسیدن به یک هدف به معنای قربانیکردن سایر اهداف میباشد.
از بین هزینه های بنگاه در کوتاه مدت، تنها هزینه های به کارگیری نیرویکار - دستمزد - قابل تعدیل است. به این ترتیب اگر هدف بنگاه کسب حداکثر سود باشد، آن میزان عواملی را برای تولید به کار میگیرد، که درآمد کل بنگاه را از هزینههای کل آن افزون گرداند. این اصل به قانون بازده نزولی در تولید اشاره دارد. به دلیل آنکه بهکارگیری مقادیر بیشتر نیرویکار، محصول اضافی کمتری را به بنگاه اضافه کرده و کمتر موجب افزایش درآمد میگردد، پس استخدام نیروی کار در دستمزدهای پایینتر اتفاق میافتد و تابع تقاضای کار همواره نزولی و منفی خواهد بود.
