بخشی از مقاله
چکیده
در سالهای اخیر نرخ بیکاری فارغالتحصیلان دانشگاهها با سرعت فزایندهای افزایش یافته است.یکی از راهکارهای کاهش نرخ بیکاری نیروی کار متخصص، توسعه صنایع با فناوری بالاست که تخصص بر هستند. بنابراین، شناسایی عوامل موثر بر اشتغال در صنایع با فناوری بالا از اهمیت زیادی برخوردار است. در این راستا، مطالعه حاضر به شناسایی نقش توسعه صادرات در افزایش اشتغال در صنایع با فناوری بالا پرداخته است. در این ارتباط، از یک الگوی پویای تقاضای نیروی کار بهره گرفته شده است که سطح اشتغال در دوره جاری تابعی از اشتغال باوقفه، صادرات، ارزش افزوده، دستمزد واقعی ، هزینه واقعی استفاده از سرمایه، سرمایه سرانه و سرمایه تحقیق و توسعه است. در این مطالعه برای برآورد الگو از روش GMM استفاده شده است. بر اساس نتایج حاصل از برآورد الگو، اشتغال با وقفه، ارزش افزوده، صادرات و سرمایه تحقیق و توسعه اثر مثبت و معنادار بر اشتغال دارند در حالی که دستمزد واقعی، هزینه واقعی سرمایه و سرمایه سرانه تاثیر منفی و معناداری بر اشتغال دارند. بنابراین، فرضیه تحقیق مبنی بر اثر مثبت صادرات بر اشتغال تائید گردید. در نهایت پیشنهاداتی مرتبط با نتایج تحقیق ارائه گردید.طبقه بندی.O32,O14,F16,J23,J24 :JEL
واژگان کلیدی:صادرات، صنایع با فناوری بالا، اشتغال نیروی کار متخصص، شدت تحقیق و توسعه
مقدمه
رشد شتابان تجارت آزاد در دنیای امروز شرایط را برای رشد و پویایی صنایع کشورهای در حال توسعه به طور روزافزونی تنگتر نموده است. کشورهای در حال توسعه جهت توفیق در رشد تولید و صادرات تحت قیود تجارت آزاد چارهای جز به کارگیری تکنیکهای تولیدی پیشرفتهتر و صرفهجویی در هزینههای تولید خود ندارند. در این میان، تولید و صادرات صنایع با فناوری بالا1 از جایگاه ویژهای برخوردار است. مطابق گزارش منتشر شده توسط 2OECD، صنایع با فناوری بالا رویکرد نوینی از صنایع میباشند که نسبت هزینههای تحقیق و توسعه بر ارزش افزوده در آنها بالاتر از میانگین کل صنعت قرار دارد. در این گزارش که براساس نسخهISIC 3/1 میباشد و 12 کشور عضو OECD مورد بررسی قرار گرفتهاند، کد فعالیت های 2423، 3000، 3210، 3220، 3230، 3311، 3312، 3320، 3330 و 3530 دارای مشخصه فوق بوده و صنایع با فناوری بالا محسوب شدهاند. بر اساس نتایج طرح آمارگیری از کارگاههای صنعتی10 نفر کارکن و بیشتر مرکز آمار ایران، در سالهای 1374-1392 ، سهم هزینه تحقیق و توسعه از ارزش افزوده در صنایع با فناوری بالا و درکل بخش صنعت، به طور متوسط سالانه 0/74 واحد درصد و 0/24واحد درصد افزایش یافته است. مشاهده میگردد متوسط سهم هزینه تحقیق و توسعه از ارزش افزوده در صنایع با فناوری بالا بیشتر از میانگین کل صنعت میباشد.
از سوی دیگر، بررسی ارقام مرکز آمار ایران نشان میدهد نرخ بیکاری طی دوره 1384-1393 تغییر چندانی نکرده و بین 10 تا 13,5 درصد در نوسان بوده است. بطوریکه با وجود شرایط رکود تورمی و رشد اقتصادی منفی در سال 1391 این نرخ از 12,3 درصد در سال 1390 به 10,6 درصد در سال 1393 کاهش یافته است. مقایسه سطح نرخ بیکاری و نرخ مشارکت میان نیروی کار بیسواد و باسواد در سالهای 1384و 1393 حاکی از آن است که سطح نرخ بیکاری نیروی کار بیسواد در هر دو دوره پایینتر از نیروی کار باسواد بوده است. بطوری که در سال 1384 نرخ بیکاری نیروی کار بیسواد و باسواد به ترتیب 3,3 و 12,7 درصد بوده که این رقم درسال 1393 به 3,4 و 11, 2 درصد رسیده است. به عبارت دیگر، بخش عمده افزایش نرخ بیکاری کل کشور، ناشی از افزایش نرخ بیکاری نیروی کار باسواد است که این ساختار با ساختار تولیدی که مبتنی بر بهرهوری و کارایی، متفاوت است. در سال 1393 در حدود 42,3 درصد از جمعیت بیکار کشور دارای تحصیلات عالی بودهاند این در حالی است که این رقم در سال 1384 در حدود 20,5 درصد بوده است. با توجه به نکات فوق میتوان گفت که اکثریت جمعیت در سن کار، باسواد هستند و بخش قابل ملاحظهای از این جمعیت دارای تحصیلات عالی میباشند. که در صورت عدم ایجاد شغل کافی، این تعداد بیکار تهدیدی جدی برای اقتصاد ایران به شمار میرود. بنابراین از بعد سیاستگذاری از جمله مشکلات بازار کار ایران، بالا بودن نرخ بیکاری افراد دانشآموخته دانشگاهی است، از برخی جهات نیز این روند میتواند یک فرصت برای بازار کار تلقی شود زیرا ورود نیروی کار تحصیلکرده به فرآیند تولید میتواند زمینه را برای بهبود کیفیت کالاها و خدمات، ارتقای بهرهوری کل عوامل تولید و تغییر در بافت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم سازد. ضمنا در صورتی این فرصتها در سیاستگذاریهای بازار کار مورد توجه قرار نگیرد و شرایط برای یافتن شغل آنها مهیا نشود، ممکن است اثر یاس و نا امیدکنندگی داشته و نرخ بیکاری آنها به ویژه برای نیروی کار زنان افزایش یابد.
.1 بیان مساله - مساله، سوالات و اهداف تحقیق -
1,1. مساله
نرخ بیکاری نیروی کار دارای تحصیلات عالی در طی دوره 1375-85 از 4 درصد به 10/1 درصد افزایش یافته است . در این زمینه می توان اشاره نمود که افزایش جذب دانشجو در مقاطع مختلف در سطح کشور ضمن افزایش نرخ مشارکت، تاثیر بسزایی در افزایش نرخ بیکاری این گروه داشته است. از سوی دیگر با توجه به اینکه نقش آموزش عالی در راهبرد توسعه مبتنی بر دانش، کلیدی و محوری است و آموزش عالی می تواند به عنوان موتور محرک توسعه عمل نماید؛ ضروری است برنامه ریزی های سازنده به منظور ایجاد اشتغال مولد و مؤثر برای نیروی انسانی فرهیخته جوان کشور با توجه به شاخصهای اقتصاد دانایی محور صورت پذیرد. این روند می تواند به یک فرصت برای بازار کار تلقی شود زیرا ورود نیروی کار تحصیلکرده به فرآیند تولید می تواند زمینه را برای بهبود کیفیت کالاها و خدمات، ارتقای بهره وری کل عوامل تولید و تغییر در بافت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم سازد.
2,1. سوالات تحقیق
- سهم هزینه های تحقیق و توسعه در ارزش افزوده صنایع با فناوری بالا در ایران در مقایسه با کشورهای OECD در چه وضعیتی است؟
- صادرات صنایع با فناوری بالا در چه فعالیت هایی بر اشتغال تاثیر بیشتری دارد؟
3,1. اهداف تحقیق
- بررسی تاثیر صادرات بر اشتغال در صنایع با فناوری بالا
- ارائه راهکارهایی جهت حل معضل اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهها از طریق توسعه صنایع بافناوری بالا
4,1. فرضیه های تحقیق
- صادرات اثر مثبت و معنی داری بر اشتغال در صنایع با فناوری بالا دارد.
- افزایش ارزش افزوده اثر مثبت و معناداری بر اشتغال در صنایع با فناوری بالا دارد.
.2 مبانی نظری
.2,1 مبانی نظری تقاضای نیروی کار
تقاضای نیروی کار، به تعداد - نفر-ساعت - نیروی کاری اشاره دارد که در دستمزد جاری بازار، کارفرمایان تقاضا میکنند. کارفرمایان، استخدام نیروی کار را به نحوی تنظیم میکنند که سود بنگاه، حداکثر شود. نظریههای مطرح شده در رابطه با تقاضای نیروی کار را می توان از بعد ایستا و پویا مورد بررسی قرار داد. نظریههای ایستا، تقاضای نیروی کار را در یک مقطع زمانی مشخص و نظریات پویا، تقاضای نیروی کار را در شرایط رقابت کامل و رقابت ناقص و در حالت تعادل و عدم تعادل در بازار کار، مورد بحث و بررسی قرار میدهند. نظریه هایی که تقاضای نیروی کار را در شرایط رقابت کامل بررسی میکنند، فقط نقش قیمتهای عوامل تولید از جمله دستمزد نیروی کار را در تعیین اشتغال، مورد توجه قرار میدهند. همچنین نظریههایی که تقاضای نیروی کار را در حالت رقابت ناقص مطرح میکنند، علاوه بر این که به نقش قیمتهای عوامل تولید توجه دارند، به نقش اثرات تولید بر اشتغال نیز تأکید میکنند.
.1,2,1 رویکردحداکثرکردن سود1
حداکثرکردن سود یکی از روشهای بهینهسازی تولیدکنندگان است. هدف نهایی بنگاههای اقتصادی که در شرایط رقابتی فعالیت میکنند، حداکثرکردن سود با توجه به درآمد و هزینه بنگاه است. در چنین حالتی میتوان تقاضا برای نهادههای تولید ازجمله تقاضای نیروی کار را 1برای مطالعه بیشتر به" تئوری اقتصادخرد "ترجمه مسعود محمدی مراجعه شود - تئوری بنگاه -
