بخشی از مقاله
خلاصه
توسعه استفاده از سوخت جایگزین در حمل و نقل رویکردی است که بسیاری از کشورها در مواجه با بحران نفت و آلودگی زیستمحیطی اتخاذ کردهاند. آلودگی هوای تهران و شهرهای بزرگ ایران، یک نگرانی جدی است که با هدف بهبود کیفیت هوا، از 10 سال گذشته خودرو گازسوز - CNG2 - در بازار ایران مورد استفاده قرار گرفتهاست و با تصویب و ابلاغ قانون حذف تعرفه واردات خودروهای هیبریدی برقی - HEV3 - ، و صفر شدن سود بازرگانی برای این نوع خودروها در سال 93، خودروهای هیبریدی برقی به عنوان یک محصول جدید در بازار ایران معرفی شده است. هدف از این مطالعه شناسایی عوامل موثر بر رفتار رانندگان برای استفاده از خودرو با سوخت پاک - GV4 - در بازار ایران و سیاستهای تشویقی موثر بر افزایش استفاده از خودرو با سوخت پاک و محاسبه تمایل به پرداخت - WTP5 - رانندگان ایرانی است. ابتدا پرسشنامهای حاوی دو بخش رجحان آشکار شده - RP6 - و رجحان بیان شده - - SP7 طراحی و سپس 365 نمونه در مراکز معاینه فنی و جایگاه سوخت CNG شهر تهران با استفاده از مصاحبه حضوری جمعآوری شد. در این مطالعه، عوامل موثر بر میزان استفاده از خودرو با سوخت پاک با استفاده از مدل لوجیت چندگانه - MNL8 - توصیف شدند و میزان تمایل به پرداخت برآورد شده است. براساس نتایج این مطالعه سیاست تشویقی ورود بدون محدودیت به محدوده زوج و فرد از موثرترین اقدامات برای ایجاد انگیزه در رانندگان برای استفاده از خودرو با سوخت پاک است. رانندگان حاضر به پرداخت 4.786 میلیون اضافه برای خرید خودرو گازسوز جهت دسترسی رایگان به محدوده طرح ترافیک و 4.313 و 3.039 میلیون تومان اضافی، برای خرید خودرو گازسوز و هیبریدی برقی جهت دسترسی بدون محدودیت به طرح زوج و فرد بوده، و شتاب و زمان دسترسی به جایگاه سوخت دو متغیر تاثیرگذار در انتخاب خودرو گازسوز، و شتاب و هزینه تعمیر و نگهداری ماهانه متغیرهای موثری برای خودرو هیبریدی برقی بوده است.
.1 مقدمه
نگرانی برای تغییرات آب و هوایی ،کاهش انتشار گازهای گلخانهای ، نگرانیها در مورد امنیت وجود نفتخام و اقتصاد وابسته به آن و جنبه سیاسی این موضوعات، سبب تحریک دولت و دولتمردان جهت جایگزینی خودرو با سوخت فسیلی با خودرو با سوخت جایگزین1 شده است. برای کاهش وابستگی به نفت و ایجاد حمل و نقل پایدار، اتحادیهی اروپا استفاده از خودرو با سوخت جایگزین به عنوان سهم غالب بازار و بصورت خاص دولت مردان آلمانی و آمریکایی حضور یک میلیون خودرو با سوخت جایگزین در جادهها را، در افق 2020، جزء اهداف خود قرار دادهاند. در کمیسیون ورق سفید که در سال 2011 تشکیل شد، کاهش آلایندهها در افق 2050 به عنوان هدف مطرح شد، این هدفی است که فقط با اجرای سیستماتیک تعویض به منابع تجدیدپذیر انرژی - سوخت - ، به ویژه در حوزهی خودروهای شخصی به دست میآید [1]،.[2]
.2 مطالعات پیشین
نتایج حاکی از مطالعات پیشین نشان میدهد که با ویژگیهای فعلی خودروهای با سوخت جایگزین، خودروهای با سوخت بنزینی،سهم غالب بازار را خواهند داشت و با توجّه به مطلوبیتهای منفی خودروهای با سوخت جایگزین، خودروهای بنزینی بازار خود را حفظ میکنند[2]،[3]،.[4] محدودیت دسترسی به جایگاه سوخت جایگزین و محدودیت محدوده رانندگی مهمترین موانع موجود برای گسترس این نوع خودروها در ایالت متحده آمریکا، ژاپن و هلند است[4]،[5]،.[6] زمان سوختگیری طولانی و طی زمان اضافی برای رسیدن به جایگاه سوخت و یا شارژ مجدد، یک نگرانی اساسی برای رانندگان در هلند و آمریکا محسوب میشود[4]،.[5] هزینه سوخت و کاهش انتشار آلودگی، حساسترین متغیرها برای رانندگان ژاپنی محسوب میشود.[5] یارانه خرید خودرو و تخفیف در مالیات بر مصرف سوخت برای خودرو با سوخت جایگزین، سهم قابل توجهی در افزایش نفوذ خودرو با سوخت جایگزین در بازار ایتالیا داشته است.[7] علاوه بر این مطالعه ایتالیایی نشاندهنده آنست که، بهبود تکنولوژی باتری، بر تقاضا برای خودرو با سوخت جایگزین تاثیرگذار بوده است . نتایج این مطالعات نشان می دهد که افزایش تقاضا برای خودرو با سوخت جایگزین نیازمند مشارکت بخش خصوصی، دولت و سازمانهای بینالمللی است. بهبود ویژگیهای خودرو با سوخت جایگزین مانند باتری، پرداخت یارانه به هزینه خرید و ارائه جایگاههای سوخت قابل قبول با زمان سوختگیری کمتر احتمالا ترجیحات استفاده از خودرو با سوخت جایگزین را در کشورهای توسعه یافته افزایش می دهد.
.3 تعریف مسئله
آلودگی هوا یک نگرانی جدی در شهرهای بزرگ ایران، به ویژه در تهران، پایتخت ایران، به عنوان پرجمعیتترین شهر ایران با 8.6 میلیون جمعیت است. هجده میلیون سفر به صورت روزانه در تهران صورت میگیرد، که 40 درصد از سفرهای درون شهری با خودروشخصی است 80 .[8] درصد از آلودگی هوای تهران توسط منابع متحرک، که سهم 75 درصد از آن را خودروشخصی تشکیل میدهند را، ایجاد میکنند . متاسفانه، 8000 نفر جان خود را بر اثر آلودگی هوا در تهران، در هر سال از دست میدهند. شاخص کیفیت هوا نشان دهنده شرایط ناسالم در یک سوم از سال به صورت میانگین است، که سبب تعطیلی برخی از سازمانهای دولتی و مدارس، در شرایط پرخطر شده است. از اینرو بیش از 10 سال است که خودرو گازسوز با هدف بهبود کیفیت هوا به بازار ایران معرفی شده است. در پایان سال90، ایران مجهز به بزرگترین ناوگان خودروهای گازسوز در جهان با 2/86 میلیون دستگاه خودرو که شامل یک چهارم از کل وسایلنقلیه در ایران، شده است. بسیاری از این وسایلنقلیه تاکسی و وسایلحمل و نقل عمومی بوده است .[9] با وجود تعداد زیادی از خودروهای گازسوز ، با این حال، به نظر میرسد که رانندگان استفاده از خودرو بنزین معمولی به جای خودرو گازسوز برای استفاده شخصی خود ترجیح میدهند .
از سوی دیگر با تصویب و ابلاغ قانون حذف تعرفه واردات خودروهای هیبریدی برقی، و صفر شدن سود بازرگانی برای این نوع خودروها در سال [10] 93، به ارزیابی تمایل مردم و بررسی امکان نفوذپذیری این خودرو در بازار بالقوه و تاثیر آن بر روی خودروهای بنزینی و گازسوز مطالعه شده است .
بر اساس تعریف فوق از مسئله، سوالات مورد بررسی در این مطالعه عبارتند از:
.چرا خودرو گازسوز برای خریداران خودرو شخصی در ایران جذاب نیست؟
.چه سیاستهایی ممکن است تنظیمات ترجیحات رانندگان برای خودرو با سوخت پاک از جمله خودرو گازسوز و خودرو هیبریدی برقی را افزایش دهد؟
.چگونه ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی رانندگان بر تمایلات آنان برای استفاده از خودرو با سوخت پاک در ایران تاثیر می گذارد؟
.4 روش تحقیق
روش تحقیق این مطالعه شامل دو بخش اصلی است: اول، یک مجموعه اطلاعات رجحان بیان شده از مشخصات خودروهای شخصی موجود در بازار ایران جمع آوری شده است و دوم، به ساختن مدل انتخاب گسسته بر روی دادهها جمع آوری شده، پرداخته شده است. از آنجا که هیچ گونه اطلاعات رجحان آشکارشدهای برای خرید خودرو در ایران در دسترس نیست و خودرو هیبریدی برقی یک شرکت کننده جدید در بازار خودرو ایران محسوب می شود، برای بدست آوردن بینشی از موانع و رفتار رانندگان برای استفاده از خودروهای گازسوز و هیبریدی برقی، به پرسشگری براساس اطلاعات رجحان بیان شده پرداخته شده است. طراحی پرسشنامه در سه بخش، - 1 - ویژگیهای اقتصادی و اجتماعی فرد، - 2 - ویژگیهای خودرو فعلی و سفر، و - 3 - بررسی تمایل بر انتخاب خودرو با ارائه سناریوهای مختلف جهت ارزیابی میزان تقاضا برای استفاده از خودرو با سوخت پاک با تغییر در ویژگیهای تاثیرگذار آن، صورت گرفته شده است. ویژگی استفاده شده در بخش - 3 - شامل: ویژگی های خودرو با سوخت پاک - هزینه خرید، هزینه تعمیر و نگهداری ماهانه، شتاب و محدوده رانندگی - ، هزینه سوخت، زمان دسترسی به جایگاه سوخت و سیاستهای تشویقی - دسترسی رایگان برای محدوده طرح ترافیک و دسترسی بدون محدودیت به طرح زوج و فرد - است [11]،.[12] در بخش - 3 - پرسشنامه، براساس هزینه خرید خودرو انتخاب شده توسط فرد، سه سناریو با ترکیبی از ویژگیهای فوق به پاسخدهندگان ارائه شده است. طراحی آزمایش این پرسشنامه با استفاده از نرم افزار 1SAS ، و نوع انتخاب برند بوده است.[13] آماربرداری با استفاده از مصاحبه حضوری انجام و یک نمونه تصادفی از دادهها، حاوی اطلاعات 365 پاسخدهنده با حضور در 2 مرکز معاینه فنی در تهران و 1 جایگاه سوختCNG در زمستان 94 و بهار 95 جمعآوری شده است. قبل از آماربردارینهایی، آماربرداری آزمایشی انجام شد و نشان داد، درک بین تغییرات ویژگی ها در سناریوها براساس درصدی از
