بخشی از مقاله
چکیده
»بالدشویلر«، نظریهپرداز و منتقد ادبی معاصر، معتقد است بسیاری از داستانهای کوتاه مدرن، غنایی و شعرگونهاند و بستری هستند برای نشان دادن احساسات گوناگون راوی. در این قبیل داستانها، پیرنگ ضعیف بوده و تأکید بر تغییرات عواطف و احساسات شخصیتهای اصلی است؛ بهطوریکه برای روایت در اینگونه داستانها از زبانی شعرگونه استفاده میشود که سرشار از صنایع بدیعی بوده و خاطرات را تداعی میکند. داستان کوتاه »خواب بلند ارغوان«، نوشته احمد بیگدلی نمونه مناسبی از این دسته آثار است. در این نوشتار، سعی شده است داستان یادشده، با رویکرد داستان مدرن غنایی تحلیل و بررسی و منحنی نوسانات احساسی شخصیت اصلی داستان نشان داده شود. همچنین تلاش بر این بوده است که برای این تغییرات و نوسانات دلایل و استناداتی از متن ارائه گردد. در داستان خواب بلند ارغوان، عناصر داستان از جمله راوی، شخصیتپردازی، لحن و فضاسازی، در راستای شاعرانه و غنایی شدن داستان بهکار گرفته شدهاند و عنصر غالب بر سایر عناصر درونمایه داستان، تأثیر عاطفی است.
مقدمه
داستان کوتاه، بستر مناسبی برای بیان اندیشهها و احساسات بشری است. بهدلیل وجود عناصری چون فضاسازی، لحن، حال و هوا و ... در داستان، این عواطف و احساسات بهخوبی در قالب داستان، قابلیت و ظرفیت انتقال عواطف و احساسات نویسنده را به مخاطب خود دارد. آیلین بالدشویلرَ، از نظریهپردازانی است که معتقد است بسیاری از داستانهای مدرن، جنبه غنایی دارند و بیشتر بیانگر احساسات نویسنده هستند تا کنشهای داستان. او معتقد است که پیرنگ در این داستانها اهمیت چندانی ندارد و درواقع داستان بهانهای برای بروز این احساسات و عواطف است. تحلیل و بررسی عملی یک نمونه از این قبیل داستانها، میتواند ضمن تبیین و شناخت بهتر این نظریه، زمینهای برای بحث و استدلال در تغییرات احساسات شخصیت ایجاد کند. ازآنجاکه داستان تجربهای از واقعیاتِ اتفاق نیفتاده است، اینگونه شناخت و تحلیل شخصیتهای داستان میتواند به شناخت بهتر خود در خوانندگان این مقاله منجر شود. مسئلهی پژوهش حاضر این است که بر اساس نظریهی بالدشویلر تغییر احساسات و تلاطمهای عاطفی شخصیت اصلی داستان بررسی و نمودهای نوسانات روانی او مشخص و تحلیل شود.
تبیین نظریهی بالدشویلر
اولین بار کنراد آیکنُ، منتقد و نویسنده آمریکایی، اصطلاح »داستان کوتاه غنایی« را بهکار برد. پسازآنمنتقدی به نام آیلین بالدِشویلر، در مقالهای با عنوان »تاریخچهای از داستان کوتاه غنایی« این نظریه را شرح و بسط داد. او روایت را به دو گروه روایت حماسی و غنایی تقسیم کرد. بالدشویلر معتقد بود که بیشتر داستانهای کوتاه از قرن نوزده به بعد، غنایی هستند. بر مبنای نظریه او، در داستانهای کوتاه غنایی، هدف نویسنده بیشتر بیان اندیشهها و احساسات شخصیت داستان است تا حوادث داستانی. ازاینرو پیرنگ این داستانهامعمولاً پراهمیت نیست و بیشتر به تأثیر حوادث بر نگرش شخصیت اصلی داستان توجه میشود. - ن.ک. پاینده، - 64-63 :1389 برخی از شگردهای روایی که برای غنایی شدن داستان، در آثار نویسندگان بهکار رفته است، عبارتاند از: خلق داستان بر اساس بنمایههای درهم-تنیده، کمرنگ کردن رویدادهای بیرونی به کمترین حد ممکن و تمرکز بر بازتاب آن رویدادها در ذهن شخصیتهای حساس و باریکبین و نشان دادن شخصیتها بهصورت موجوداتی اسیرِ احساسات متناقض. - همان: - 75 ازآنجاکه اینگونه داستانها، بر عواطف و درونیات شخصیتها تأکید دارند، میتوان گفت ظرفیت تحلیل روانکاوانه را نیز دارند؛ زیرا بروز احساسات گوناگون میتواند پرده از لایههای پنهان شخصیت بردارد.
معرفی نویسنده و خلاصه داستان
احمد بیگدلی در فروردین سال 1324 در اهواز متولد شد. از او آثار متعددی به چاپ رسیده است. رمان وی با عنوان »اندکی سایه - 1385 - « برنده کتاب سال جمهوری اسلامی شد. همچنین مجموعه داستانی از او با عنوان »آوای نهنگ« توانست هفتمین جایزه »کتاب فصل« را از آن خود کند. از بیگدلی مجموعه داستانهای دیگری چون »شبی بیرون از خانه« - 1374 - و »من ویران شدهام - 1381 - « به طبع رسیده است. مجموعه داستان »مگر چراغی بسوزد - 1390 - « توسط نشر روزنه منتشر شده و داستان »خواب بلند ارغوان« که در این مقاله مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد، از همین مجموعه انتخاب شده است. احمد بیگدلی در 26 شهریور براثر عارضه قلبی درگذشت. داستان خواب بلند ارغوان، روایت مردی در آستانه اعدام است. راوی که همان فرد اعدامی است، آخرین دقایق عمر خود را سپری میکند و در حین گذر از راهروی زندان تا جایگاه اعدام و تیر، درگیر احساسات و اندیشهها و خاطرات گذرایی است که بیشتر به شکل تصاویر در ذهن او میآیند و میروند. راوی بهمحض اینکه در درون خود فرو میرود و از موقعیت گزنده و جانکاهی که در آن قرار دارد، غافل میشود، تصاویر زیبا و احساس مثبت را در درون خود بازمییابد؛ اما بهمحض اینکه متوجه وقایع بیرون و محیط خود میگردد، دچار
