بخشی از مقاله
چکیده
امحد عادل ساکی، از نویسندگان معارص داستان‌های کوتاه عربی ایران است. وی در سال 1388 جمموعه داستانی خود را با عنوان احلق املشوؤم منتر نمود. این جمموعه داستانی شامل شش داستان کوتاه است. حتليل عنارص اين داستان ها، در حوزه اجتامعی، او را هبرر می‌شناساند بدین ترتیب جستار پیش‌رو روابط اجزا، عنارص و سازه‌های درونی این جمموعه داستانی را که از مجله داستان‌های نویسندگان خوزستانی است، بررسی می‌کند تا توانمندی ساکی را در عرصه داستان کوتاه، به اثبات برساند و نشان دهد اين نويسنده با اصول و مبانی فنی داستان‌های کوتاه به خويب آشناست چنان‌که جمموعه داستانی او بر اساس شگرد‌های داستان نویسی آغاز و پايان شایسته‌ای دارد، استفاده از طرح و پرينگ منسجم، شخصيت پردازی مناسب، صحنه پردازی‌های تاثريگذار و به کارگرری داستان‌های جذاب با سبک بيانی ویژه، در حوزهادبيات داستانی به زبان عربی گواهی بر پرشفت و توانمندی نویسندگان ایرانی در حوزه داستان نویسی به زبان عربی است. روش پژوهش این مقاله وصفی -حتلیلی است.
در این پژوهش، نویسندگان در ابتدا به شکل امجالی، ساکی و آثار وی را معرفی می‌کنند، و پس از بحثی کوتاه درباره روایت شناسی، ساحت‌هایی از روایت شناسی داستان‌های وی یعنی شخصیت و شخصیت پردازی، پرینگ، پرداخت صحنه، درون مایه و زاویه دید پرشفت داستان نویسی عربی نویسان ایران معارص بررسی و حتلیل می‌کنند. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد بیشرر شخصیت‌های داستانی ساکی، ایستا و کمرر دستخوش تغیرر هستند، و از جهت گونه‌های پرینگی بازگشت به گذشته و فااش بک در داستان بسیار رخ می‌دهد که این امر سبب تعلیق اندکی در برخی از داستان‌های وی می‌شود، چنان‌که در پرداخت صحنه، توصیف شخصیت و مکان و زمان نمود بسیار زیادی دارد، به طوری که امور جزئی نیز در داستان به وصف آمده است و داستان‌ها تم‌های گوناگونی دارند که اغلب از زادیه دید سوم شخص روایت شده‌اند.
واژگان کلیدی: عادل امحد ساکی، احلق املشوؤم، داستان کوتاه، روایت شناسی.
-1مقدمه
داستان و داستان نویسی در دوره معاصر پیشرفت چشمگیری داشته است، و هم اکنون شاهد داستان‌هایی برجسته از نویسندگان مختلف هستیم، اما داستان نویسی به زبان عربی در ایران و به خصوص خوزستان که دامنه پژوهشی پژوهش مذکور است، به دالیل مختلف از جمله دور بودن از ادبیات مادر، پیشرفت شایسته‌ای نداشته است، هر چند نویسندگانی چون احمد عادل ساکی، ابو شروق، مریم لطیفی و... در تغییر این ایستایی نقش پویایي را ایفا نموده و سعی کردند با نوشتن آثاری چند، توانمندی‌های خویش را در این گونه ادبی به نمایش گذارند. در عین حال در دهه‌های اخیر، دانش‌های جدیدی مرتبط با داستان نویسی به وجود آمده است، که در تحلیل داستان‌ها نقش به سزایی دارد. از جمله این علوم، علم روایت شناسی است، و آن عبارت است از مجموعه‌ای از احکام کلّي درباره ژانرهای روایی، نظام‌های حاکی بر روایت - داستان گویی - و ساختار پیرنگ است. -
مکاریک، 1385ش: - 149 این علم، که به بررسی یک روایت، به دور از تأثیرگذاری‌های خارجی می‌پردازد، با علومی چون نقد فرمالیستی، شیوه شناسی و نشانه شناسی و... ارتباطی تنگاتنگ دارد؛ چنان‌که ریشه این علم را می‌توان در نظریه‌های فرمالیستی جستجو کرد. مکاریک تاریخ علم روایت شناسی را به سه دوره تقسم می‌کند:.1دوره فرمالیسم روسی - 1914-60م - .2دوره ساختارگرایی که بیشتر با ساختارگرایی فرانسوی شناخته می شود .3. - 1960-80 - دوره پساساختارگرایی. - مکاریک، 1385ش: - 149 روایت ویژگی‌های خاصی دارد که اخوت برخی از آن را چنین بیان می‌دارد:
روایت از قبل دارای طرح و برنامه است، در روایت‌ها به خصوص داستانی عناصری هست که به نظر تکراری می‌رسند و ما در قصه‌ها و داستان‌های دیگر هم آن‌ها را دیده‌ایم، هر روایت سیر مشخصی دارد از جایی شروع می‌شود، میانه‌ای دارد و به جایی ختم می‌شود هر روایت یک راوی و یا قصه‌گو دارد. - اخوت، 1371ش: - 12 عااوه بر این عناصر، مؤلفه‌های دیگری نیز وجود دارد که در هر روایت تکرار می‌شود از جمله آن‌ها شخصیت و شخصیت پردازی، پیرنگ، پرداخت صحنه، درون مایه و زاویه دید است. این عناصر در مجموعه داستان‌الحق المشووم احمد عادل ساکی نیز نمود یافته است این مجموعه که شامل شش داستان است، به دلیل یاد شده در حد داستان‌های به نسبت خوب است، که در عین حال تم‌های آن از دنیای حکایات و قصه‌ها خارج نمی‌شود و در داستان‌هایی چون الحق المشووم و الحنان درون مایه عبرت آموزی است که در داستان‌ها بسیار تکرار شده است. هر چند که که این اثر به دلیل غنای بالغتی نویسنده و اهمیت بسیار او به ساختار، اثری زنده با تشبیهات و توصیفات پویا و برجسته است.
پیشینه پژوهش:
نقد داستان و تحلیل داستان‌های کوتاه و بلند، بارها و بارها مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است و برخی از این پژوهش‌ها به چاپ رسیده است از آن جمله مقاله روایت شناسی داستان‌های کوتاه جمال زداه است که در سال 1379ش در شماره 207 نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز به چاپ رسید و نویسندگان آن رحمان مشتاق مهر و سعید کریمی فره بابا مولفه‌های داستان‌های کوتاه جمال زاده چون شخصیت، طرح و فضا سازی بررسی کرده‌اند. دیگر پژوهشی که بررسی عناصر داستان را مورد توجه خود قرار داده است مقاله‌بررسی عناصر داستانی داستان‌های کوتاه احمد دهقان است که توسط ابراهیم گل پرور و حمید صمصام در سال 1392ش در شماره 15 فصلنامه علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی به چاپ رسید و نویسندگان عناصر داستانی مجموعه من قاتل پدرتان هستم را تحلیل کرده‌اند و به این نتیجه دست یافتند که نویسنده به خوبی میان عناصر داستان پیوند برقرا نموده است و نگاه نویسنده در همه داستان‌ها نگاهی رئالیستی بوده است. اما هدف پژوهشگران مقاله مذکور معرفی داستان‌نویس کمتر شناخته شده عربی نویس ایرانی احمد عادل ساکی و بررسی برخی از ساحت‌های روایی داستان‌های کوتاه وی است. چنان‌که تا کنون درباره آثار وی تا کنون هیچ گونه پژوهش علمی صورت نگرفته است.
سؤال‌های پژوهش:
.1سیر داستان نویسی عربی در ایران معاصر چگونه است؟
