بخشی از مقاله
چکیده:
در داستان های کوتاه کوتاه - مینی مال - ، نویسنده ازحداقل واژگان و ایجاز بهره می گیرد تا داستانی را در طرح ساده بیان کند. لذا سادگی بیان و خالی بودن از پیچیدگی از مشخصترین ویژگیهای این آثار است. مینی مالیسم نتیجه تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی چند دهه اخیر است که ابتدا در هنر و معماری و پس از آن وارد عرصه ادبیات شد. هرچند این پدیده در غرب مقوله ای جدید محسوب می شود اما در ادبیات ایران زمین نمونه های فراوانی دارد ؛ داستان های مرزبان نامه علاوه بر داشتن ارزش های محتوایی، ساختاری محکم و مبتنی بر اصول داستان نویسی دارند و در مواردی به داستان های کوتاه کوتاه - مینی مال - نزدیک می شوند. از ویژگی های اصلی این داستان ها طرح ساده، حجم کوتاه، کوتاهی زمان رویدادها، استفاده از عنصر گفتگو است؛ در این نوشتار سعی بر آن است که عناصر داستان های مینی مالیستی درچند داستان از این اثر گران بها بررسی شود. نتیجه کار نشان می دهد بازنگری در بسیاری از آثار کلاسیک ادبیات فارسی می تواند دریافت های جدید و متنوعی به همراه داشته باشد.
کلید واژه ها : داستان، مینی مالیست، مرزبان نامه، عناصر داستان.
مقدمه:
مینی مالیسم را در ادبیات »خرد گرایی« یا »حداقل گرایی« نامیده اند. البته برای داستان های مینی مال در زبان فارسی معادل های زیادی وجود دارد مانند: »داستانک« ، »داستان ناگهان« ، »داستان چه« و مواردی نزدیک به آن ها که به طور کامل هیچ یک معادلی دقیق برای داستان مینی مال نیست؛ ولی به آن نزدیک است.» در مغرب زمین نیز به شکل هایی چون: »اسکچ« ، »یارن« ، »مرشن« و ...ثبت شده است.« - جزینی، - 4: 1385 »مینی مالیسم در ادبیات، سبک یا اصلی ادبی است که بر پایه فشردگی افراطی و ایجاز بیش از حد محتوای اثر بنا شده است .مینی مالیستها در فشردگی و ایجاز تا آنجا پیش میروند که فقط عناصر ضروری اثر، آن هم در کوتاهترین و کمترین شکل باقی بماند.
به همین دلیل برهنگی واژگانی و کم حرفی از محرزترین ویژگیهای این آثار به شمار میرود.« - جزینی، . - 35 :1378 طبق نظر هواداران داستان مینی مال، برتری داستان مینی مال در محدود بودن تعداد واژگان و خلاصه بودن آن نیست ، بلکه به دلیل ماندگاری بیش تر این قبیل آثار در ذهن و بالا بودن میزان تاثیرگذاری در افراد است؛ » در واقع نویسندگان مینی مال خلاقیت و ابتکار را به خوا ننده آثار خود هدیه می کنند، آنان اطلاعات و دانسته های خود را با خواننده تقسیم می کنند و از آنان می خواهند تا در درک مفاهیم به آنان یاری برسانند.« - پارسی نژاد، . - 58:1382 از آن جا که کتاب مرزبان نامه به شیوه داستان در داستان و با بیانی روایی نوشته شده است می تواند برای معرفی و شناخت عناصر داستان مینی مال ، مورد بررسی قرار گیرد که در این جستار به آن پرداخته شده است.
پیشینه و هدف تحقیق:
کتاب های چند کلمه درباره ی مینی مالیسم - جان بارت - ، ریخت شناسی داستان های مینی مالیستی - محمد جواد جزینی - و داستان مکاشفه - فرحناز علیزاده - و ...؛ مقاله هایی از : سید احمد پارسا به نام مینی مالیسم و ادب پارسی، بررسی داستان های مینی مالیستی در دیوان کبیر نوشته رامین صادقی نژاد و ...از مواردی است که در چند دهه اخیر در این مورد نوشته شده است.اما تاکنون عناصر داستان مینی مال در کتاب مرزبان نامه مورد بررسی قرار نگرفته و اصول داستان نویسی آن از دیدگاه مینی مالیستی مورد توجه نبوده است.سوال این است آیا می توان شباهتی بین آن چه امروزه به عنوان داستان مینی مال شناخته می شود با برخی از داستان های مرزبان نامه پیدا کرد؟ پاسخ این سوال می تواند علاوه بر نشان دادن تصویری روشن از داستانهای مینی مال، به موقعیت و نفوذ این نوع ادبی در گستره ادبیات کلاسیک ایران بپردازد بدیهی است این کار نقش هنری و داستانی حکایتهای بی مانند ایرانی را بیشتر نشان می دهد.
بحث
-1پیدایش مینی مالیسم:
هنر و ادبیات مینی مالیسم همانند تمام پدیده های دیگر اجتماعی جدای از شرایط اجتماعی – زمانی و مکانی- نیست. » جان بارت« برخی از شرایط اجتماعی را که منجر به پیدایش و بروز مینی مالیسم شد اینگونه آورده است؛
-شرایط ملی پس از جنگ ویتنام،
-بحران انرژی در سال های 1973-76 میلادی که با بحران جنگ ویتنام همزمان بود،
-ساده پذیری که توسط سینما و تلویزیون رواج یافته بود،
-نامطلوب بودن سطح دانش مقدماتی دستور زبان و زبان شناسی نویسندگان جوان، -بی حوصلگی و عدم تمرکز حواس آدمیانِ " عصر مجلات"،
-واکنش در برابر روشنفکرمآبی و انبوه نویسی،
-اجتناب ناپذیر بودن از تاثیرات تبلیغات تجاری- سیاسی آمریکا که با تکنولوژی برتر فضایی برای اصل سادگی باز کرده بود.
با وجود این اوصاف و نظرگاه ها داستان های کوتاه کوتاه با نداشتن ساختار دراماتیک، کشمکش و گره گشایی، و داشتن ایجاز بسیار، زبان تصویری و با تاکید بر عبارت » نوشتن یعنی دیدن« و صرفه جویی سرسختانه در اثر دارای ویژگی ها و نکته هایی است که می توان آن را به عنوان یک نوع ادبی برشمرد و عناصر و چهارچوبی برای آن بازگو کرد.
-2تعریف داستان و داستان مینی مال از یک منظر »داستان« بنیاد و چیستی همه آثار ادبی روایی است که عناصری چون :زمان، روی داد و شخصیّت پیکره آن ها را می سازد. »داستان از این دیدگاه همان است که ذهن را برمی انگیزد و آن را وامی دارد که بی وقفه با پرسش هایی مانند: خوب بعد چه شد؟ دیگر چه شد؟ ماجرا را تعقیب کند.« - مهرورز،. - 54 : 1378 از دیدگاه فرهنگ نویسان ،
