بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با گسترش شهر نشینی و افزایش رفتار های ناهنجار اجتماعی شهری بویژه جرایم، احساس امنیت در شهروندان، که یکی از مهم ترین شاخص های کیفیت فضا به شمار می رود، بطور قابل ملاحظه ای کاهش یافته است. بنابراین در طی دوران های مختلف به ویژه در چند سال اخیر موضوع رشد سریع جرم و جنایت نسبت به 50 سال گذشته در شهرهای بزرگ توجه محققان در امر برنامه ریزی شهری را به خود جلب کرده است و یکی از مهم ترین و پیچیده ترین مسائل در کلان شهر تهران در مقطع کنونی، بروز انواع جرایم و ناهنجاری های اجتماعی در این شهر است. که بنظر میر سد در کنار عوامل فردی، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی موجود در منطقه 12 شهر تهران، برخی نارسایی ها و ناهنجاری های فضایی-کالبدی حاکم بر این منطقه موجب شده است تا امکان و فرصت بزهکاری در این محدوده از شهر بیشتر باشد و به همین سبب این محدوده محل وقوع بسیاری از جرایم شهر تهران می باشد.
پژوهش حاضر با هدف تحلیل فضایی- کالبدی رابطه جرم با تراکم جمعیت در منطقه 12 کلانشهر تهران انجام گرفته است. روش پژوهش توصیفی، تحلیلی است و برای شناسایی الگوهای فضایی توزیع جرایم در سطح شهر از روش های آماری تحلیل فضایی: آزمون خوشهبندی، شاخص نزدیکترین همسایه استفاده شده است و برای شناسایی کانون های جرم خیز در منطقه 12 شهر تهران از روشهای آماری گرافیک مبنا از جمله روش تخمین تراکم کرنل به کار گرفته شده است. جامعه آماری پژوهش، مجموع جرایم ارتکابی 560 - فقره جرم - است که در دوره زمانی یکساله در محدوده قانونی منطقه 12 به وقوع پیوسته است. یافته ها نشان می دهد توزیع فضایی جرایم مورد بررسی در منطقه 12 از الگوی خوشهای و متمرکز پیروی میکند به گونه ای که محدوده های خاصی از منطقه محل تمرکز بزهکاری است و به عکس سایر محدوده ها از این نظر پاک و سالم هستند. همچنین بین تراکم جمعیت در این محدوده و نرخ وقوع بزهکاری در آن رابطه مستقیم وجود دارد، به گونه ای که با افزایش میزان تراکم جمعیت در منطقه 12 میزان وقوع وقایع مجرمانه نیز افزایش می یابد.
مقدمه
افزایش بی رویه جرایم و ناهنجاری های اجتماعی به یکی از مشکلات حاد در اکثر شهرهای جهان تبدیل شده است. به طوری که بزه های اجتماعی علاوه بر ایجاد حس ناامنی و بدبینی، لطمات سنگین روحی، جسمی و مالی بر دوش شهروندان می گذارد. مهمتر اینکه وقوع جرایم، تعقیب و مجازات مجرمین و مقابله با ناهنجاری ها مستلزم تشکیلات گسترده قضایی، انتظامی، امکانات وسیع و صرف هزینه های گزاف مالی برای دولت و بخش عمومی جامعه است. به طور کلی تمامی ناهنجاری ها و مفاسد اجتماعی که تحت عنوان جرم شناخته می شود به هر نحو که از انسان سر بزند، دارای بستر زمانی و مکانی منحصر به فرد است، به بیان دیگر تمامی جرایم دارای ظرف مکانی و زمانی خاصی است که آنها را از یکدیگر متمایز می سازد. آنچه روشن است بعضی مکان ها به دلیل ویژگی های کالبدی و محیطی و همچنین خصوصیات اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی ساکنین آن، امکان و فرصتی بیشتری برای وقوع جرم دارند. برعکس بعضی مکان ها مانع و بازدارنده فرصت های مجرمانه هستند و همین امر موجب شده است تا در دو دهه گذشته سیاستمداران و محققان به مکان و زمان جرم جهت کنترل و جلوگیری از بروز جرم توجه ویژه ای نشان دهند - تقوایی،. - - 110 :1389 از این رو شناسایی شرایط مکانی به وجود آورنده و تسهیل کننده این فرصت ها و ارائه رهنمود برای تغییر این شرایط و تبدیل آن به فضاهای مقاوم در برابر ناهنجاری های اجتماعی، از مهمترین اهداف بررسی های جغرافیایی جرم و جنایت در شهرها محسوب می شود - زنگی آبادی و رحیمی نادر،. - 183 :1389
جالب اینکه میزان جرایم ارتکابی در منطقه 12 بسیار بیش از سایر مناطق شهر تهران می باشد. شاهد و گواه این امر آمار و اطلاعات انتظامی و پژوهشی است که در سال 1380 توسط محسن کلانتری تحت عنوان »بررسی جغرافیای جرم و جنایت در مناطق شهر تهران« انجام گرفت. این مطالعه نشان داد تراکم نسبی جرم در منطقه 12 شهر تهران هفت مرتبه بیشتر از بخش های دیگر این شهر است - کلانتری،. - 210 :1380 به نظر می رسد در کنار عوامل فردی، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی موجود در منطقه 12 شهر تهران، برخی نارسایی ها و ناهنجاری های فضایی- کالبدی حاکم بر این منطقه موجب شده است تا امکان و فرصت بزهکاری در این محدوده از شهر بیشتر باشد و به همین سبب این محدوده محل وقوع بسیاری از جرایم شهر تهران باشد.
سوالات تحقیق
-1 توزیع فضایی نوع و میزان جرایم در منطقه 12 شهر تهران چگونه است؟
-2 آیا رابطه ای بین تراکم جمعیت و رشد ناهنجاری های اجتماعی در منطقه 12 شهر تهران وجود دارد؟ -3 راهکارهای مؤثر در افزایش ایمنی و کاهش جرایم در منطقه 12 شهر تهران کدام است؟
اهمیت و ضرورت تحقیق
افزایش ناهنجاری های کالبدی در کنار ناهنجاری های اجتماعی از جمله مسایل و معضلات منطقه 12 شهر تهران در مقطع کنونی است و این محدوده را از نظر ناهنجاری های اجتماعی دچار مشکل جدی نموده است و دستیابی به راهکارهایی جهت کنترل و مقابله با این ناهنجاری را ضروری ساخته است. بیشک شناسایی علل مکانی تسهیل کننده یا ترغیب کننده ارتکاب جرایم شهری و سعی در حذف عوامل محیطی تسهیل کننده وقوع این جرایم تأثیر بسزایی در افزایش ایمنی و کاهش نرخ این جرایم در سطح منطقه دارد. با استفاده از نتایج این پژوهش می توان از شکلگیری محدوده های آلوده در آینده پیشگیری نمود و یا محدوده هایی را که در آینده احتمال آلودگی آن ها زیاد است را شناسایی و تحت کنترل درآورد و از آنجا که الگوهای فضایی توزیع بزهکاری تحت تاثیر نوع کاربری اراضی و ویژگی های کالبدی یا جمعیتی می باشد و این عوامل در شکل گیری کانون های جرم خیز تاثیر می گذارد، لذا با تحلیل های فضایی بزهکاری می توان نسبت به تغییر این شرایط و ویژگی ها، احیاء و طراحی مجدد فضاها اقدام نمود و از طرفی برخی موانع و شرایط بازدارنده برای ارتکاب بزهکاری را ایجاد نمود، تا بدین وسیله ضمن افزایش سطح امنیت اجتماعی، در استفاده از امکانات و منابع صرفه جویی شود و جامعه نیز سهل تر راه سلامت را در پیش گیرد. بنابراین انجام پژوهش تحلیل فضایی- کالبدی و نقش آن در ایجاد ناهنجاری های اجتماعی در منطقه 12 با استفاده از GIS از جهات زیر حائز اهمیت است:
- با اجرای این پژوهش زمینه برای مطالعه و بررسی عوامل و شرایط فضایی- کالبدی مؤثر در ارتکاب جرایم در کانون های جرم خیز فراهم شده و به این وسیله می توان نسبت به طراحی مناسب این محدوده ها جهت از بین بردن یا کاهش تاثیر این عوامل اقدام نمود.
- سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - واجد توانمندیهای ارزشمند ذخیره سازی ، بازیابی، لایه بندی و تفکیک ، بهنگام سازی، تلفیق و ترکیب داده های مجرمانه است و از طرفی امکان گرفتن خروجی - نقشه - با کیفیت و دقت بسیار بالا فراهم می آورد و لذا به منظور کنترل و کاهش میزان ارتکاب جرایم با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - دستیابی به این هدف را تسهیل نموده و ابزار ضروری برنامه ریزی، کنترل، مقابله و پیشگیری از وقوع این جرایم محسوب می شود.
- این پژوهش و نتایج آن جهت شناسایی دقیق کانونهای آلوده جرایم ارتکابی در سطح منطقه 12 امکان بهتری برای عملیات گشت زنی و تجسس نیروهای انتظامی جهت کشف جرایم و تعقیب مجرمین و بزهکاران فراهم می آورد.
اهداف تحقیق
. شناسایی و تبیین عوامل مؤثر در بروز جرم در منطقه 12 شهر تهران.
. بررسی تأثیر نارساییهای کالبدی در وقوع ناهنجارهای اجتماعی در منطقه 12 شهر تهران.
. بررسی راهکارهای مناسب برای ایجاد تغییرات بنیادی در عوامل کالبدی بوجود آورنده و تسهیل کننده ارتکاب جرایم منطقه 12 شهر تهران و به منظور کاهش نرخ بزهکاری در این محدوده از شهر.
