بخشی از مقاله
چکیده
افزایش سریع جمعیت درکلان شهرهای ایران مشکلات فراوانی معیشتی فراوانی را ایجاد نموده است و احداث شهرهای جدید در مجاورت این کلان شهرها برای جذب سرریز جمعیتی یکی از برنامههای کاهنده مشکلات بوده است.مطالعه کیفیت زندگی در نواحی شهری در سالهای اخیر مورد توجه گسترده بوده است. محققان رشتههای مختلف از جمله شهرسازی، جغرافیا، جامعه شناسی، اقتصاد، روان شناسی، علوم سیاسی، بازاریابی و مدیریت در این عرصه مشارکت داشتهاند. این مطالعات از جنبههای متعددی مانند مقیاس مطالعه، قلمروهای مورد استفاده و روشهای سنجش کیفیت زندگی هستند.
در این مطالعه سعی گردید که شرایط زندگی از ابعاد اجتماعی، اقتصادی و کالبدی در شهر جدید شیرین شهر از دیدگاه شهروندان فعلی شهر مورد ارزشیابی قرار گرفته تا مشخص شود که چه میزان شرایط زندگی در این شهر بر روند جمعیت پذیری آن اثر گذارده بوده است. مطالعه حاضر از نوع تحقیقات کاربردی- توسعهای بوده و روشهای تحقیق آن اسنادی و پیمایشی بوده است. تکنیک گردآوری اطلاعات اسنادی، بهرهگیری از گزارشهای علمی و فنی و ابزار تکنیک پرسشگری برای اطلاعات پیمایشی پرسشنامه بوده است.
جامعه آماری پژوهش حاضر عبارت بودند از سرپرستان 100 خانوار ساکن شهر جدید شیرین شهر بوده است. نتایج این تحقیق نشان داد که در بین شاخصهای وضعیت اجتماعی تمایل به ماندگاری در شهر شیرین شهر با میانگین 2/89 پایین ترین و امنیت اجتماعی برای شهروندان با میانگین 3/2 بالاترین وضعیت را داراست. در بین شاخصهای وضعیت اقتصادی وابستگی به مادر شهر اهواز با میانگین 3/4 بالاترین و سکونت اقشار پردرآمد در شیرین شهر با میانگین 2/4 پایینترین وضعیت را دارا بودند.
همچنین در بین شاخصهای کالبدی دسترسی به تأسیسات و خدمات شهری از نظر ساکنین شیرین شهر با میانگین 3/3 درصد بالاترین وضعیت و دسترسی به سیستم حمل و نقل کارآمد برای شهروندان با میانگین 2/4 درصد پایینترین وضعیت را دارا بوده است.
مقدمه
تحولات جمعیتی کشور از چهار دهه گذشته تاکنون بیانگر رشد سریع جمعیت و به موازات آن تسریع روند شهرنشینی بوده است. گسترش شهرنشینی و مشکلات خاص آن بیش از پیش توجه به راهبردها و چاره اندیشیهای سودمند برای بهینه سازی زندگی شهروندان را ضروری ساخته است .هدف اصلی برنامه ریزی شهری، ایجاد شهرهایی است که مکان مطلوب برای زندگی مردم فراهم سازند
رویارویی با مشکلات حاد شهرنشینی، موجب چارهاندیشی و ارائه دیدگاههای نظری جدیدی شده که در قالب سیاستگذاریهای اساسی در جهت کاهش رشد جمعیتی و تورم شهرهای بزرگ مطرح شده است. شهرهای جدید در دورههای مختلف تاریخی در اقصی نقاط دنیا احداث شده است
موضوع ایجاد شهرهای جدید سابقهای به درازای تاریخ شهرنشینی دارد. لیکن از اواسط قرن گذشته و بویژه در دهههای اخیر، به عنوان پایه و اساسی برای ساماندهی و پالایش شهرهای بزرگ انتخاب شده است. این شهرها در مدلهای مختلف اقماری، مستقل، بازسازی شده، پایدار و اداری-سیاسی در اروپا، آمریکا، آسیا و افریقا برنامه ریزی و ساخته شدهاند . ایجاد شهرهای جدید، راهبردی در قبال تمرکز بیش از حد جمعیت و فعالیت درون شهرهای بزرگ بودهاند
در ایران الگوی شهرکهای اقماری و شهرهای جدید همانند بسیاری از کشورهای جهان برای تمرکززدایی فضایی از مادرشهرها مطرح شد. تجربه ایران در مقطع زمانی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در چهارچوب برنامه ارایه مسکن به اقشار مختلف جامعه، از نیمه دوم دهه 60 هجری شمسی آغاز گردید
یکی از مهمترین پیامدهای رشد شتابان شهرنشینی و توسعه فیزیکی شهرهای کشور در دهههای اخیر، از هم پاشیدگی نظام توزیع مراکز خدمات شهری است که زمینه ساز نابرابری اجتماعی شهروندان در برخورداری از این خدمات شده است
با نگاهی به تجربه کشورمان در زمینه شهرهای جدید آشکار میشود که رویکرد مورد توجه در غالب آنها، رویکردی تک بعدی نگر بوده که در آن صرفاً به ساخت فضایی برای اقامت و استراحت، اشتغال و یا مکانی برای جذب سرریز جمعیت کلان شهرها توجه شده است. از سوی دیگر فقدان تاریخ، فرهنگ و خاطره جمعی در شهرهای جدید و به دنبال آن در اولویت قرار دادن مسایل مالی، اداری، اقتصادی، اجتماعی و غیره باعث شده است که مساله هویت در این مکانها، به مثابه مسالهای فرعی تلقی گردد
بررسیها نشان میدهد که مشکلاتی نظیر گرانی مسکن، بیکاری و اسکان غیر رسمی به شدیدترین مشکل مسکن در سیمای جامعه شهری کشور ظاهر شده که رفع آن مستلزم تلاش همه جانبه و برنامهریزی شده است
مقوله شهرهای جدید یک مسئله ملی است و مسائل ملی را نمیتوان با نگرش بخشی حل نمود. حل چنین مسائلی نیاز به عزم ملی و خرد جمعی دارد پس از گذشت بیش از دو دهه از مصوبات هیات وزیران در خصوص شهرهای جدیدو مطالعه و احداث بیش از 25 شهر جدید، هنوز در مورد موفقیت مقوله شهرهای جدید تناقضات فراوانی وجود دارد. از سویی مسئولان و متولیان امر بر موفقیت برنامه پافشاری مینمایند و بر توسعه این سیاست تاکید دارند و از سوی دیگر متخصصان و محققان صاحب نظر مخصوصا در امر شهرسازی در مورد عدم کارایی و احقاق اهداف از پیش تعریف شده نظریات متعددی ارائه نمودهاند. در چنین شرایطی بررسی عملکرد شهرها و بازنگری نتایج کسب شده از سیاست شهرهای جدید ضروری است.
امروزه کیفیت زندگی مفهومی پیچیده است و بسیاری از دانشمندان علوم اجتماعی از ارائه تعریفی جامع و مانع از آن ناتوانند چرا که درک این مفهوم از سوی اقشار مختلف جامعه شهری معنای متفاوتی را متبادر میکند - کامپ و همکاران، . - 2003 مطالعه کیفیت زندگی در نواحی شهری در سالهای اخیر مورد توجه گسترده بوده است. محققان رشتههای مختلف از جمله شهرسازی، جغرافیا، جامعه شناسی، اقتصاد، روان شناسی، علوم سیاسی، بازاریابی و مدیریت در این عرصه مشارکت داشتهاند. این مطالعات از جنبههای متعددی مانند مقیاس مطالعه، قلمروهای مورد استفاده و روشهای سنجش کیفیت زندگی هستند
با این وجود تاکنون چارچوبه جامعی برای مطالعه کیفیت زندگی به صورت یکپارچه و کل گرایانه و متکی بر شاخصهای فیزیکی، مکانی و اجتماعی در شهرهای جدید ارایه نشده است. علل ناکامی شهرهای جدید در ایران را میتواند در مسائل ذیل خلاصه نمود
- 1 الگوبرداری صرف از نمونههای خارجی و بومی نبودن ایدهی ایجاد این شهرها.
- 2 تمایل اقشار کم درآمد جامعه و مادرشهرها به اسکان در شهرهای جدید.
- 3 نداشتن جایگاهی مشخص در نظام سلسله مراتبی شبکه شهری.
- 4 عدم مکان یابی صحیح شهرهای جدید.
- 5 نبود سیستم حمل و نقل کارا بین مادر شهرها و شهرهای جدید.
- 6 عدم پیش بینی صحیح جمعیت.
در این مطالعه سعی گردید که شرایط زندگی از ابعاد اجتماعی، اقتصادی و کالبدی در شهر جدید شیرین شهر از دیدگاه شهروندان فعلی شهر مورد ارزشیابی قرار گرفته تا مشخص شود که چه میزان شرایط زندگی در این شهر بر روند جمعیت پذیری آن اثر گذارده بوده است. به عبارت دیگر شرایط زندگی فراهم شده در این شهر جدید تا چه میزان در توفیق نسبی آن در رسیدن به اهداف جمعیتی نقش داشته است.
روش تحقیق
پژوهش صورت گرفته از نوع توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز از منابع متعدد کتابخانه ای، اسنادی و آماری و نیز بررسی های میدانی گردآوری شده است.
قلمرو تحقیق
شهرجدیدشیرین شهر با طول جغرافیایی 48 درجه و 27 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 31 درجه و 6 دقیقه شمالی با مساحت حدود 1008 هکتار و مساحت حریم 6000 هکتار در فاصله23 کیلومتری جنوب غربی اهواز و درشرق رودخانه کارون باشیب0/3درصدد مرکز ثقل پنج مجتمع بزرگ کشت وصنعت نیشکر واقع گردیده و برای اسکان جمعیت 75000 نفردر 14 محله برنامه ریزی شده است که طرح جامع آن در سال 1383 به تصویب شورای عالی شهرسازی ومعماری ایران رسید و تصویب طرح تفضیلی آن درکمیسیون ماده 5 مورد بررسی و تایید قرار گرفت
اهداف اصلی طراحی واحد اث شیرین شهر عبارتند از :
-1 اجرای طرح کالبدی ملی و توزیع مناسب جمعیت و اشتغال در سطح کشور،
-2 کمک به اجرای کمی وکیفی برنامه های توسعه مسکن،
-3 اسکان بهینه شاغلین پنج واحد عظیم توسعه نیشکر
