بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر تحلیل رابطه بین سرمایه ی اجتماعی با رشد اقتصادی کشورها بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی، جامعه آماری54 کشور جهان بود. که با استفاده از نمونه گیری تعمدی، داده های 54کشور در زمینه شاخص های» درصد زنان شاغل در سطوح وزرات خانه ای« و»درصد کرسی های اشغال شده توسط زنان در مجلس« به عنوان شاخص های سرمایه ی اجتماعی و داده های» سرانه ی تولید ناخالص داخلی« به عنوان شاخص رشد اقتصادی و با بهره گیری از تحلیل همبستگی پیرسون، به بررسی رابطه ی بین سرمایه ی اجتماعی و رشد اقتصادی پرداخته است. نتایج بررسی رابطه بین سرانه تولید ناخالص داخلی با شاخص درصد زنان در سطح وزرات خانه ها، در بین کشورهای با توسعه ی انسانی بالا، متوسط ، پایین، حاکی از آن است که بین رشد اقتصادی و شاخص های آن با سرمایه اجتماعی رابطه معنی داری وجود ندارد. در نتیجه بین رشد اقتصادی و سرمایه ی رابطه وجود ندارد
مقدمه
امروزه فرایند رشد وتوسعه ی اقتصادی علاوه بر نیاز به وجود یک نظام اقتصادی کارا، وتدوین سیاست های اقتصادی پولی ومالی مناسب، مستلزم مشارکت وسیع افراد جامعه می باشد. دراین میان نهادهای اجتماعی نقش مهمی را در آموزش وتوانمند سازی افراد در این فرایند، می کنند وتصور براین است که بررسی تاثیر بعد اجتماعی ومولفه های نهادی توسعه، کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. به همین دلیل شناسایی سرمایه ی اجتماعی به عنوان عامل تاثیر گذار بر فعالیت های اقتصادی می تواند تاثیر بسزایی بر رشد وتوسعه ی اقتصادی در کشورها داشته باشد - زاده فر، طهرانچیان، حامی، . - 1392 سرمایهٌ یکی از عوامل اساسی در فرآیند تولید و رشد اقتصادی2است. به هر نوع دارایی که دارای قابلیت تولید باشد، سرمایه اطلاق می شود .
شکل های گوناگونی از سرمایه، در مقاطع زمانی مختلف مورد توجه بوده است .در دو دهه اخیر، مفهومی در بین اقتصاد دانان رواج پیدا کرد مبنی بر اینکه منافع سیستم های سرمایه داری، تنها از مزایای رقابت در بازار مشتق نمی شود، بلکه همکاری ها و تعاون بین اعضای جامعه نیز بر تولید و ایجاد منافع در جامعه مؤثر هستند .آنان این مفهوم را تحت عنوان» سرمایه اجتماعی« نام گذاری کرده اند - الوانی، 79 به نقل ازحیدری پور . - 91 درباره ی زمان ومکان مطرح شدن مفهوم سرمایه اجتماعی، توافق قطعی وجود ندارد .بنا بر مستندات موجود، واژه سرمایه اجتماعی برای اولین بار در سال 1916 در آمریکا مطرح شد و در دهه 1970 به صورت تئوری سرمایه اجتماعی توسط لوری وارد عرصه اقتصاد شد - الوانی،. - 4 :74 مفهوم سرمایه اجتماعی از اوایل دهه 1980 وارد ادبیات علوم اجتماعی به خصوص جامعه شناسی شد - ازکیا و دیگران، - 185 :1385 این مفهوم در اواخر دهه 1980 ، برای اولین بار نیز توسط جیمز کلمن وارد عرصه سیاسی شد .
تئوری سرمایه اجتماعی،عمدتاً با نظریه ی بوردیو، کلمن و پوتنام تکامل پیدا کرد - الوانی، - 8 :79 در حقیقت، بیشتر توجهات اخیر به سرمایه اجتماعی، ناشی از مطالعات پوتنام، لئوناردی و فانتی است که اثبات کرده بودند ایتالیای شمالی در مقایسه با ایتالیای جنوبی، در دستیابی به توسعه، دارای سرعت بیشتری بوده است. آنان دلیل این امر را وضعیت بهتر ایتالیای شمالی در زمینه شاخص های سرمایه اجتماعی ذکر کرد هاند یکی از شاخصهای سرمایه اجتماعی در مطالعات آنان، عضویت در گروه ها و انجمن ها می داند - . - Durlauf,2004,6
سرمایه اجتماعی از جمله مفاهیم مهم در عرصه توسعه است که به دلیل گستردگی ابعاد، تعریفی جامع و مانع ازآن به عمل نیامده است .در عرصه های مختلف توسعه، بنابر توجهات خاص نظریه پردازان به جنبه هایی ویژه ازسرمایه اجتماعی، تعاریف متنوعی از سرمایه اجتماعی ارائه شده است .به طور کلی تعاریف مربوط به سرمایه اجتماعی در دو گروه عمده تقسیم بندی شده اند .گروه اول متعلق به اندیشمندان کلاسیک است که در آثار آنان، واژه سرمایه اجتماعی به صراحت مطرح نشده است . کارل مارکس یکی از اندیشمندان مطرح در این گروه است .گروه دوم شامل تعاریف ارائه شده از طرف اندیشمندان معاصر است که به طور خاص مفهوم سرمایه اجتماعی را تشریح نموده اند .اولین نظریه پرداز در این گروه، پیربوردیو است .جیمز کلمن و رابرت پوتنام از دیگر اندیشمندان مطرح در گروه دوم هستند - احمدی،. - 13 :1381 تعریف بوردیو از سرمایه اجتماعی عبارت است از» مجموعه منابع بالفعل یا بالقوه که از شبکه ای از روابط متقابل کمابیش نهادینه شده بین افراد ناشی شده و موجب برخورداری کلیه اعضاء از سرمایه جمعی و خلق اعتبار برای افراد می شود - . - Bourdieu,1986:15
کلمن، سرمایه اجتماعی را بعنوان مجموعه روابط بین اعضاء گروه ها و اجتماعات معرفی کرده که موجب شکل گیری اعتماد و تسهیل کنش ها می شود - - March, 2000: 13 تعریف پوتنام از سرمایه اجتماعی نیز عبارت است از »مجموعه ای از ویژگی های خاص سازمان اجتماعی همانند اعتماد، هنجارها و شبکه ها که کارآیی سازمان را از طریق تسهیل کنش های هماهنگ، ارتقاء می بخشد. - « - Puttnam,1993:9تعاریف بوردیو وکلمن تا حدودی شبیه هم هستند. تأکید داشتن بر مبحث مشارکت فرد در گروه بعنوان منشأ سرمایه، وجه شباهت این دو تعریف از سرمایه اجتماعی است .سایر نظریه پردازان و اندیشمندان علوم اقتصادی، اجتماعی و سیاسی تعاریف درخوری از سرمایه اجتماعی به اقتضای شرایط مطالعات خاص خود ارائه داده اند .مطالعات اکینز و همکارانش، مجموعه ای از ساختارهای اجتماعی شرکت ها، اتحادیه های خانوادگی و اجتماعی، شبکه ها، سازمان ها، سیستم های سیاسی و مؤسسات آموزشی به همراه ارز شهای مشترک را تحت عنوان سرمایه اجتماعیَ معرفی کرده اند - . - Moseley,2004:10 کمپبل 4 و همکارش، به نقل از پوتنام، سرمایه اجتماعی را بعنوان همبستگی اجتماع محلی، منتج از 4 ویژگی زیرمی دانند : - Chambers, 1997 -
.1 مجموعه ای فشرده از سازمانها و شبکه های اجتماع محلی؛ .2 تعهد مدنی یا مشارکت در شبکه های اجتماع محلی؛
.3هویت محلی قوی و مثبت و احساس تجانس و برابری با اعضای اجتماع محلی؛ .4 هنجارهای تعمیم یافته مربوط به اعتماد و کمک متقابل بین اعضای اجتماع محلی.
تعریف مقاله حاضر بر اساس ادبیات موجود در زمینه سرمایه اجتماعی عبارت است مجموعه ای از عناصر از فردی و گروهی، رسمی و غیر رسمی در اجتماع به همراه روابط متقابل واقعی و انتزاعی درون و بین آن عناصر که با خلق مشارکت اجتماعیِ، انسجام اجتماعی6 و اعتماد اجتماعیْ، موجب زایش اثراتیَ هم افزا شده و در نهایت بر کلیه ابعاد توسعه - توسعه اجتماعی، توسعه اقتصادی، توسعه فرهنگی و ... - تأثیر می گذارد. از مباحث مورد مطالعه در خصوص سرمایه اجتماعی، ابعاد و شاخص های سرمایه اجتماعی است . در زمینه هر کدام از این موارد، نظریات متفاوتی مطرح شده است .
عمده ترین آنها در این مقاله ارائه می شود.ناطق پور و همکارانش چهار عامل عمده اعتماد عمومی، اعتماد نهادی، مشارکت غیر رسمی و مشارکت رسمی وآگاهی و توجه را بعنوان ابعاد سرمایه اجتماعی ذکر کرده اند - ناطق پور و دیگران، - 1384 ازکیا و همکارش نیز 3 مؤلفه اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی را که با داشتن رابطه تعاملی، تقویت کننده همدیگرند؛ به عنوان مؤلفه های اصلی سرمایه اجتماعی معرفی کرده اند - ازکیا و دیگران، - 64 :1383 .سرمایه ی اجتماعی یکی از کلیدی ترین مفاهیم در زمینه ی توضیح مکتب نهادگرایان جدید می باشد که هر یک از سطوح متفاوت به نحوی بر رشد اقتصادی اثر می گذارند ×؟در سطح خرد و روابط غیر رسمی که میان اعضای خانواده، دوستان و اقوام حاکم است ، به ویژه در خانواده، : Synergic. 8منظور از هم افزا بودن اثرات مجموعه عناصر تشکیل دهنده سرمایه ی اجتماعی این است که اثرات ناشی از رواب متقابل بین عناصر، متفاوت - بیشتر، ویا کمتر - با جمع جبری اثرات تک تک آن عناصر در حالتی که هیچ گونه رابطه ای با یکدیگر ندارند ، می باشد.
