بخشی از مقاله
چکیده
مفهوم بهرهوری سرمایه به اندازهگیری توان مدیریت در استفاده بهینه از سرمایه به عنوان یکی از منابع مهم و محدود شرکتها میپردازد و انتظار میرود که سهام شرکتهای با بهرهوری سرمایهی بالا، بازده بالاتری نیز داشته باشند. هدف این تحقیق، بررسی چگونگی رابطه بهرهوری سرمایه با رشد سود خالص و رشد سود تقسیمی در بورس اوراق بهادار تهران میباشد، تحقیق از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی است بر روی 125 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1392-1388میباشد. نتایج بدست آمده از آزمون ریشه واحد دادههای پانل و آزمون F لیمر و آزمون هاسمن در این تحقیق بیانگر این امر است که بین بهرهوری سرمایه و رشد سود خالص ارتباط مثبت و معنادار، و بین بهرهوری سرمایه و رشد سود تقسیمی ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. لذا پیشنهاد میشود که مدیران مالی با درنظر گرفتن روابط مذکور و نتایج متغیرها، تصمیمات مطلوب را نسبت به انتخاب بهترین شیوه بهرهوری سرمایه در جهت نیل به اهداف شرکتها اتخاذ نمایند.
واژههای کلیدی:بهرهوری سرمایه، سود سهام، قیمت سهام.
-1 مقدمه
بررسی بهرهوری در سطح جهانی مقوله ای است که از دیرباز مورد توجه دانشمندان بوده است. امروزه علاوه بر بهرهوری نیروی کار، شاخصهای دیگری درباره بهرهوری انرژی، تکنولوژی مدیریت، و ... در سطح بینالمللی مورد توجه قرار گرفته است. اقتصاددانان در توسعه و اندازه گیری بهرهوری درسطح بینالمللی و مقایسه کشورها با یکدیگر بیشترین سهم را داشته اند؛ بهرهوری در سطوح مختلف مورد بررسی قرار میگیرد - تهرانی،. - 1387 بررسی سهم رشد بهرهوری کل عوامل تولید در رشد اقتصادی در کشورهای توسعه یافته یا در حال گذار بیانگر این واقعیت است که در دو دهه گذشته در این کشورها سعی شده سهم عمدهای از رشد اقتصادی از طریق رشد شاخص های بهرهوری کل عوامل تامین شود.
در صورتی که کشور ایران بخواهد سطح توسعه یافتگی خود را به سطح کشورهای فوق برساند بجز ارتقای بهرهوری سازوکار دیگری دراختیار ندارد. نهاده سرمایه از جمله مهمترین نهادههای موثر در تولید کالاها و خدمات است؛ رشد اقتصادی هر کشور رابطه مستقیم با میزان سرمایهگذاری در آن کشور دارد و هرچه بهرهوری عامل سرمایه بالاتر باشد آهنگ رشد اقتصاد سریعتر میشود. بکارگیری فناوری عقب مانده، عدم توانایی در استفاده از ظرفیت کامل، عدم توجه کافی به امر تعمیر و نگهداری، کمبود نیروی انسانی متخصص و کارا در استفاده از عامل سرمایه، ضعف مدیریت و غیره از عواملی هستند که در عدم بهرهوری سرمایه نقش اساسی و تعیینکننده را ایفا میکنند؛ بهرهوری عامل سرمایه از نسبت ارزش افزوده تولید به میزان ذخایر سرمایه موجود در اقتصاد به دست میآید - وجدانی،. - 1388
-2 بیان مسئله
مفهوم بهرهوری سرمایه به اندازهگیری توان مدیریت در استفاده بهینه از سرمایه به عنوان یکی از منابع مهم و محدود شرکت میپردازد و انتظار می-رود که سهام شرکتهای با بهرهوری سرمایهی بالا، بازده بالاتری نیز داشته باشند - تهرانی،. - 1387 در حوزهی مطالعات و مدیریت سرمایهگذاری، شناخت مفاهیم و متغیرهایی که سرمایهگذاران را در پیش بینی رفتار آتی قیمت سهام یاری دهد و تدوین استراتژی های سرمایهگذاری بر اساس آنها، بسیار حائز اهمیت است. یک استراتژی سرمایهگذاری، مجموعهای از قوانین، فرآیندها یا رفتارهایی مدون جهت انتخاب سهام یا سرمایهگذاری در پورتفویها میباشد. پژوهشگران به دنبال یافتن ویژگی هایی در شرکت ها می باشند که بتوانند افزایش یا تغییرات در ارزش آتی شرکت ها را تبیین کنند، و بدان وسیله با تدوین استراتژی سرمایهگذاری مبتنی بر آن، به درستی شرکتهایی که بازده آتی مورد انتظار را خواهند داشت جهت سرمایهگذاری بهینه، انتخاب کنند.
اخیراّمفهوم بهرهوری در عوامل تولید به طور کلی و بهرهوری سرمایه به طور اخص، از این زاویه مورد بررسی و توجه پژوهشگران و تحلیلگران حوزهی سرمایهگذاری قرار گرفته است - تهرانی،. - 1387 در مفهوم بهرهوری سرمایه، آنچه مد نظر است چگونگی استفاده از منبع سرمایه به عنوان یکی از منابع مهم و محدود شرکت توسط مدیران آن در جریان عملیات و فرآیند اصلی فعالیت شرکت میباشد. برای اندازهگیری بهرهوری سرمایه از نسبت مهم ROIC به عنوان شاخص مناسب استفاده می شود - کیم1، . - 2005 این متغیر بیانگر نسبت سود عملیاتی به سرمایهی سرمایهگذاری شدهی شرکت میباشد. در سالهای اخیر شاهد گرایش فزاینده افزایش سرمایه توسط شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران هستیم. حال با توجه به اینکه پس از هر افزایش سرمایه، قیمت سهام شرکتها به شدت کاهش مییابد، دو وضعیت پیش روی سرمایهگذاران و شرکت قرار داد:
- 1 در صورتی که شرکت بتواند از سرمایه به دست آمده بهگونهای بهینه استفاده کند و بر سودآوری شرکت بیافزاید، قیمت سهامش پس از افت شدید، سیر صعودی خواهد داشت و حتی ممکن است ظرف مدت کوتاهی از قیمت پیش از افزایش سرمایه نیز فراتر رود.
- 2 اگر شرکت نتواند از سرمایه به دست آمده به نحوی مطلوب استفاده کند، قیمت سهامش روند نزولی خواهد پیمود و حتی امکان ورشکستگی نیز خواهد رفت.مورد در شرکتهای پذیرفته شده در بورس در غالب بازدهی سهام متبلور میشود، لازمه جلب توجه مدیران به مقوله بهرهوری سرمایه، شناسایی تاثیر بهرهوری سرمایه در رسیدن به این هدف و شناسایی موانع احتمالی در این رابطه است. هدف از این تحقیق، بررسی این مساله است که آیا بین بهرهوری سرمایه و رشد سودخالص و رشد سودتقسیمی رابطهای وجود دارد یا خیر و آیا رشد سودخالص و رشد سودتقسیمی شرکتهای با بهرهوری سرمایه بالا و شرکت های با بهرهوری سرمایه پایین، تفاوت معناداری دارند؟ و در صورت وجود، آیا بر رابطهی بهرهوری سرمایه و رشد سودخالص و رشد سودتقسیمی سهام تاثیرگذار میباشد؟
-3 پیشینه تحقیق
-1-3 پیشینه داخلی
قطمیری و قادری“1375”× با استفاده از شاخصهای بهرهوری جزئی و کلی، روند بهرهوری و عوامل مؤثر بر آن را در گروههای صنعتی ایران در سالهای 1352-1372 بررسی کردند؟ آذربایجانی - 1383 - در تحقیقی برای رسیدن به هدف تعیین شاخهها و رشته هایی از فعالیتهای صنعتی ایران که دارای بازدهی و بهرهوری اقتصادی باشند، بهرهوری کل عوامل تولید را به تفکیک گروههای مختلف صنعتی از دو شاخص کندریک و تابع تولید سولو محاسبه کرده است؟ بر اساس نتایج این تحقیق فابریکی و همچنین صنایع فلزات اساسی آهن و فولاد و صنایع شیمیایی از بالاترین بهرهوری عوامل تولید برخوردار بوده است؟ طالبی و احمدی - 1388 - ، در مقالهای با عنوان »تحلیل شاخصهای بهرهوری به منظور بهبود آن شرکت بهمن موتور تهران« مینویسد: در این مقاله با تأکید بر ارزش افزوده، شاخص های بهره-وری جزئی و کلی در »مرکز بهمن موتور تهران« اندازه گیری شد.
اعتمادی و دیگران - 1388 - ، با عنوان »بررسی رابطه بین بهرهوری نیروی انسانی و ارزش سهام شرکتها بورس اوراق بهادار تهران« می نویسند: هدف از این تحقیق ارزیابی تأثیر بهرهوری نیروی انسانی بر ارزش بازار شرکتهای پذیرفته در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. بدین منظور 112 شرکت در بازده زمانی 1380تا 1384 به عنوان نمونه و همبستگی نشان داد که بین بهرهوری نیروی انسانی و ارزش بازار شرکت در بورس اوراق بهادار تهران مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین تأثیر متغیر تعدیل کننده نوع صنعت را در رابطه فوق مورد آزمون قرار گرفت و این نتیجه بدست آمد که در کلیه صنایع مورد مطالعه این رابطه وجود دارد.با توجه به موارد یاد شده درمییابیم که اثرات افزایش سرمایه و بهره-وری آن به طور مستقیم بر بازده سهامداران تاثیر خواهد داشت. از آنجایی که هدف اکثر سازمانها و شرکتها ایجاد ارزش برای سهامداران است و این
-2-3 پیشینه خارجی
وون - 1986 - 2 به بررسی رابطهی همبستگی بین قیمت سهام شرکت ها و بهرهوری آنها در بازار بورس امریکا و نیز بورس های اروپایی پرداختهاند.دورهی مورد مطالعهی آنها 1973 تا 1985 بوده است. آنها به این نتیجه رسیدهاند که در بورس امریکا نرخ رشد بهرهوری با نرخ تغییرات قیمت سهام دارای همبستگی مثبت میباشد. این نتیجه در بورسهای اروپایی نیز تایید شد ولی قدرت آن در حد بورس امریکا نبود. نتایج تحقیق - چن و تانگ، - 1990 نشان داد که آنها رابطهای مثبت بین بازدهی سهام و شاخص های بهرهوری در شرکتها یافتند و نیز نشان دادند بازده سهام حتی تا دو سال بعد از بهبود یا کاهش بهرهوری نیز با آن رابطه دارد. - کیم3، - 2005
در تحقیقی با استفاده از دادههای بدست آمده از 971 شرکت، به این نتیجه رسید که بین استفاده از سیستمهای کاری عملکرد بالا و بهرهوری نیروی کار رابطه مثبتی وجود دارد. همچنین آنها به این نتیجه رسیدند که نسبت سرمایهبری صنعت رابطه بین سیستم های کاری عملکرد بالا و بهرهوری را تعدیل کرده است. به گونهای که رابطه سیستمهای کاری عملکرد بالا و بهرهوری یا کاهش نسبت سرمایه صنعت قوی تر میشود. در تحقیق مذکور بهرهوری نیروی انسانی در قالب لگاریتم نیست فروش به تعداد کارکنان مورد سنجش قرار گرفته است و برای آزمون فرضیات از تحلیل رگرسیون استفاده شده است.
-4 فرضیههای پژوهش
فرضیه : 1 بین بهرهوری سرمایه و رشد سود خالص هر سهم شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطهی معناداری وجود دارد. فرضیه :2 بین بهرهوری سرمایه و رشد سود تقسیمی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطهی معناداری وجود دارد.
-1-4 مدل مفهومی
برای آزمون فرضیهها از مدل رگرسیونی خطی چند متغیره استفاده میشود.پسرویدادی است. برای تجزیه و تحلیل و آمار استنباطی از نرمافزار Eviews8 استفاده گردیده است.
-3-4 جامعه و نمونه آماری
جامعه آماری شامل کلیه شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1388تا1392 به مدت 5 سال میباشد. در انتخاب نمونه از روش حذف سیستماتیک انجام میشود. براساس محدودیتهای اعمال شده فوق، تعداد 125 شرکت به عنوان نمونه انتخاب گردید.
-5 تجزیه و تحلیل دادهها
-1-5 آمار توصیفی
تعداد مشاهدات پژوهش حاضر 625 شرکت است. این مشاهدات ناشی از ترکیب دادههای 125 شرکت پذیرفته شده در بورس، بهعنوان دادههای مقطعی و در طول 5 سال - 1388 تا - 1392، بعنوان دوره آزمون می باشد. با توجه به جدول - 1 - ، متوسط بهرهوری سرمایه شرکت های نمونه برابر با 0/193 بوده است. میانه برای این متغیر برابر با 0/170 شده است. انحراف معیار که معیاری برای تعیین میزان پراکندگی دادههاست، معادل 0/133 شده است. با توجه به ضریب کشیدگی - 2/510 - ، منحنی برجستهتر از توزیع نرمال و با توجه به ضریب چولگی - 17/23 - ، منحنی چوله به راست میباشد. آماره جارکبرا و سطح احتمال مربوط به آن نشاندهنده نرمال یا غیرنرمال بودن توزیع دادههاست، که با توجه به نتایج حاصل، تمامی متغیرهای مدل دارای توزیع غیرنرمال میباشند. اما با توجه به قضیه حد مرکزی و اینکه تعداد مشاهدات در این مطالعه تقریبا زیاد و حدود 625 مشاهده برای هر متغیر میباشد، بنابراین میتوان گفت که تمامی مشاهدات به سمت نرمال بودن میل میکنند - جدول. - 1
-2-4 روش شناسی پژوهش
تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی میباشد. از نظر منطق اجرای پژوهش از نوع قیاسی، از نظر زمان انجام پژوهش مقطعی و از نظر نحوهی اجرای پژوهش کمی، از نظر نوع دادهها توصیفی-پیمایشی و از نوع همبستگی و
