بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تحلیل رفتار رايدهندگی کاربران تلگرام در انتخابات مجلس دهم صورت پذیرفت. پژوهشی توصیفی همبستگی و بر مبناي نظریه رفتار برنامهریزي شده، که جامعه آماري آن، دانشجویان شهر رشت بودهاند و بر اساس فرمول کوکران تعداد 138 نمونه انتخاب شدند.
ملاحظاتی که در برآورد حجم نمونه لحاظ گردید، شرکت در دوره اول انتخابات مجلس دهم - اسفند - 94 و کاربرد تلگرام از سوي فرد بوده است. ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامه و شامل سه متغیر اصلی - نگرش، هنجار ذهنی و کنترل رفتاري دركشده - بود که بعد از تایید پایایی و روایی، در بازه هفت روزه - تبلیغات دوره دوم مجلس دهم - ، در کمپینهاي تبلیغاتی، توزیع گردید. جهت تحلیل دادهها، ابتدا از آزمون همبستگی و سپس براي تعیین سهم متغیر مستقل بر متغیر وابسته - راي-دهندگی - ، از رگرسیون استفاده شد.
یافتهها بیانگر این است که متغیرهاي مرتبط با تلگرام، تا 61 درصد، رايدهندگی دانشجویان را تبیین کردند و میزان تاثیر تلگرام بر تشویق فرد براي شرکت در انتخابات در حد متوسط تا خوب 3/38 - از - 5 بدست آمد. همچنین کنترل رفتاري دركشده - داراي گویههایی چون عضویت در کانال انتخاباتی، فعالیت تبلیغاتی مجازي براي احزاب/ نامزدها و حضور در مباحثات سیاسی - سهم بیشتري نسبت به دو متغیر دیگر داشته است و بعد از آن به ترتیب متغیر هنجار ذهنی - تاثیرپذیري از خانواده و دوستان - و متغیر نگرش دانشجویان - آگاهی سیاسی متاثر از تلگرم و اعتماد به اخبار انتخاباتی تلگرام - قرار داشتند. پیشنهاد میشود نامزدهاي انتخابات، بر روي گویههایی چون ایجاد کانال انتخاباتی مجازي در شبکههاي اجتماعی پرکاربر، فراهم نمودن امکان مباحثات سیاسی مجازي و انعکاس اخبار شفاف به منظور جلب اعتماد مخاطبین در دوره تبلیغات انتخاباتی تمرکز نمایند.
مقدمه
به طور کلی شبکههاي اجتماعی به عنوان ساختاري اجتماعیاند که معمولا افراد یا سازمانها را به وسیله یک یا چند نوع خاص ارتباط مثل تبادلات مالی، دوستی، تجارت، احساسات، تعصبات، سرگرمیها و عادات بهم مرتبط میسازد. شبکههاي اجتماعی مردم را با همهي علاقهمنديهاي متفاوت به هم متصل میکنند . - Qiao, 2008 - محققان اجتماعی سالیان زیادي به این سوال اساسی که چگونه تمایلات، رفتارها و نوآوريها از طریق شبکه هاي اجتماعی گسترش پیدا میکنند علاقه مند بودهاند
در گذشته به علت کم بودن تعداد شبکه هاي در دسترس براي مطالعات آزمایشی و تجربی با کمبود اطلاعات زیادي مواجه بودیم. اما رشد اینترنت این تراژدي را تغییر داد و حجم عظیمی از اطلاعات در وبلاگ ها، سایتهاي تسهیم اطلاعاتی و سایتهاي شبکه اجتماعی در دسترس هستند .
امروز مدلی جدید از تعاملات سیاسی در رسانههاي دیجیتال بویژه اینترنت پدید آمده است و نیاز است تا محققان اشکال جدید مشارکت سیاسی را بررسی نمایند. اینترنت باعث شده است انواع فعالیتهاي سیاسی آنلاین مانند ارسال ایمیل به سیاستمداران، بازدید از وبسایتهاي انتخاباتی، انجام کمک هاي مالی الکترونیک و ... براحتی انجام پذیرد. در سالهاي اخیر، سایتهاي شبکه اجتماعی1 - SNSS - به طور فزاینده براي مشارکت هاي سیاسی مورد استفاده قرار گرفته است.
بر اساس نتایج نظرسنجی منتشر شده توسط مرکز تحقیقات پیو - PEW - 2 مستقر در واشینگتن دي. سی اغلب شهروندان امریکایی، اخبار انتخاباتی را از سایتهاي شبکه اجتماعی دنبال میکنند. به اعتقاد شرکتکنندگان در این نظرسنجی، شبکه هاي اجتماعی باعث شده است با ارسال عقایدشان بتوانند نقش شهروندي فعالتري در انتخابات داشته باشند. همچنین کاربرد سایتهاي شبکه اجتماعی با تاثیر بر مواجهه افراد با دیدگاههاي مخالف، اثري غیرمستقیم بر مشارکت سیاسی میگذارد. این بدین مفهوم است که استفاده از سایتهاي اجتماعی، باعث مواجهه با دیدگاههاي مخالف می گردد و از این طریق به افزایش مشارکت سیاسی منجر میگردد
یکی دیگر از کشورهایی که شبکه اجتماعی در انتخابات آن بسیار تأثیرگذار بوده، هند است. کشوري که نزدیک به 320 میلیون کاربر اینترنت دارد. در انتخابات سال 2014 هندوستان، تقریبا اکثر احزاب سیاسی از توییتر براي مبارزه انتخاباتی بهره بردند. احزاب AAP و BJP از توییتر به عنوان کمپین رسانه اي به خوبی استفاده کردند. حزب BJP با وعده توسعه اقتصادي و اشتغال، موفق به جذب 120 میلیون راي اولی از طریق شبکه اجتماعی گردید - احمد و همکاران، . - 2016 همچنین مطالعهاي که در ارتباط با نقش شبکههاي اجتماعی و رسانهها در انتخابات محلی آلمان صورت پذیرفت نشان داد شبکه هاي اجتماعی در مقایسه با دیگر رسانهها نقش پررنگ تري در مشارکت انتخاباتی داشتهاند
استفاده از سرویسهاي اینترنتی در ایران نیز براي پیشبرد فعالیتهاي انتخاباتی داستان متفاوتی از دنیا دارد. در حالی که بسیاري از سیاستمداران دنیا براي معرفی برنامهها و سیاستهایشان از سرویسهاي اینترنتی مانند فیسبوك، توییتر، یوتیوب و... استفاده می کنند، این سرویسها در ایران فیلتر است. بنابراین کاندیداهاي انتخاباتی در کشور چندان نمی توانند روي چنین سرویسهایی براي معرفی خود و دریافت بازخورد از کاربران حساب باز کنند. یکی از سرویسهاي اینترنتی که کاربران ایرانی را در لحظه در جریان انتخابات دور دهم مجلس شوراي اسلامی قرار می داد تلگرام بوده است.
تلگرام با فاصله زیادي از دیگر شبکه هاي اجتماعی، به منبع خبري کاربران ایرانی تبدیل شده بود. راه اندازي کانال هاي اختصاصی براي کاندیداهاي مجلس دهم و یا فعالیت روباتهایی که اقدام به اطلاع رسانی و معرفی کاندیداهاي مختلف می کردند از جمله سرویسهایی بود که تلگرام در اختیار نامزدان انتخابات مجلس دهم و کاربران ایرانی گذاشت.
براساس اظهارات مسئولان وزارت ارتباطات، تعداد کاربران فعال تلگرام در ایران به رقمی بیش از 15 میلیون میرسد. این شبکه پیامرسان موبایلی با محدودیتهایی نظیر فیلترینگ و یا کند شدن در ارائه خدمات مانند آنچه در وایبر یا وات ساپ دیدهایم، مواجه نشده است. در واقع سرعت بالا و ارائه خدمات متنوع مانند دسترسی ساده، ایجاد کانال، ارسال سریع تصاویر، ویدئو و .. از طریق این سرویس سبب شده که کاربران ایرانی و همچنین کاندیداهاي انتخابات مجلس، تلگرام را بهترین وسیله براي اطلاع رسانی انتخاباتی خود انتخاب کنند - سرابپور، . - 1394
بنابراین تحقیق حاضر با هدف تبیین مشارکت انتخاباتی با رویکرد روانشناختی، در پی پاسخ به این سوال است که رايدهندگی کاربران تلگرام، تحت تاثیر چه عوامل رفتاري بوده است؟ بدین منظور با مدنظر قراردادن جامعه دانشجویان که پیشرو در کاربرد فناوريهاي نوین هستند و همچنین انتخاب قلمرو مطالعاتی شهر رشت که علاقهمند به پیگیري مباحث سیاسی و انتخاباتی میباشند، به ارزیابی اهداف تحقیق به شرح ذیل پرداخته شد:
* تعیین میزان تاثیر نگرش انتخاباتی به تلگرام بر رفتار رايدهندگی دانشجویان
* تعیین میزان تاثیرپذیري از کاربران تلگرام بر رفتار رايدهندگی دانشجویان
* تعیین میزان تاثیر رفتار انتخاباتی در تلگرام بر رفتار رايدهندگی دانشجویان
مبانی نظري
-1-2 شبکه اجتماعی: شبکههاي اجتماعی را میتوان از دو دیدگاه تقسیمبندي نمود:
الف - شبکههاي مجازي و شبکههاي غیرمجازي: شبکههاي غیرمجازي در واقع به شبکههایی اطلاق میگردد که توسط مجموعه-اي از افراد و گروههاي بههم پیوسته، در محیط اجتماعی عمل میکنند. شبکههاي اجتماعی مجازي یا شبکه هاي اجتماعی اینترنتی، وبسایت یا مجموعهاي از وب سایتها می باشد که به کاربران امکان می دهد علاقهمنديها، افکار و فعالیتهاي خود را با یکدیگر به اشتراك بگذارند. به عبارت دیگر، شبکههاي اجتماعی مجازي، سایتهایی هستند که با استفاده از یک موتور جستجوگر و افزودن امکاناتی مانند چت، پیامرسانی الکترونیک، انتقال تصویر و صدا وغیره، امکان ارتباط بیشتر کاربران را در قالب شبکهاي از روابط فردي و گروهی فراهم میآورد. شبکههاي اجتماعی مجازي داراي تنوع بسیار زیادي میباشند
ب - شبکههاي عمومی و شبکههاي تخصصی: در شبکههاي اجتماعی عمومی، کاربران اینترنتی با انگیزه و اهداف مختلف حضور دارند و شبکههاي مجازيشان را از طریق این وب سایت ها دنبال میکنند، ولی شبکههاي اجتماعی تخصصی حول موضوعی ویژه شکل گرفتهاند و تعداد کاربران این قبیل از شبکههاي اجتماعی نیز محدودتر است. فیسبوك، اورکات، توییتر از مهمترین شبکههاي اجتماعی عمومی در دنیاي اینترنت محسوب میشوند. البته شبکههاي اجتماعی عمومی نیز اغلب در فعالیتشان با تعریف محدودي آغاز به کار کرده اند و به تدریج عمومی شدند.
در مقابل شبکه هاي اجتماعی خاص، بر محوریت موضوعی مشخص فعالیت مینمایند - خانیکی و بابایی، . - 1390 به اعتقاد نالتیا - 2016 - 1 در دهه گذشته، با توجه به نوآوري در فناوري دیجیتال، محیط ارتباطات نیز دستخوش تغییر شده است که این تغییر در رفتارهاي انتخاباتی نیز مشهود میباشد و در پی آن، نخبگان سیاسی را ملزم در بکارگیري ابزار ارتباطی نوین در انتخابات نموده است. شبکههاي اجتماعی همچون فیسبوك و توییتر و ... با امکاناتی چون به اشتراكگذاري فایلهاي صوتی و تصویري، کانال ارتباطی ویژهاي بین نامزدهاي انتخاباتی و رايدهندگان محسوب میشود که علاوه بر ارائه فعالیت-هاي خلاقانه تبلیغاتی، هزینه کمتري نسبت به دیگر رسانههاي سنتی دارند.
-2-2 مشارکت انتخاباتی
مشارکت انتخاباتی، کنش آزادانه و داوطلبانه شهروندان در انتخاب حاکمان در روز انتخابات است که از این راه، بر فرایندهاي سیاسی اعمال نفوذ میکنند. مشارکت انتخاباتی افراد ممکن است ایجابی یا انتقادي باشد. این دونوع قرائت از مشارکت انتخاباتی را میتوان بر دو نوع رهیافت معرفت شناسی، شامل عقلانیت غیر انتقادي و عقلانیت انتقادي استوارساخت. جایگاه حکمیت مردم در فرایند سیاسی، برحسب این دو رهیافت تفاوت میپذیرند. در چارچوب رهیافت عقلانیت غیرانتقادي، مشارکت انتخاباتی، فرایند اثبات حقانیت حاکمان و تایید نهادهاي مسلط است.
در این رهیافت، مشارکت انتخاباتی به مثابه یک تکلیف و بیعت با حاکمان و برگزیدگان از بالا تقلیل داده می شود. افراد با حضور خود درعرصه انتخابات، خواست مراجع قدرت را تایید میکنند. در رهیافت انتقادي، مشارکت انتخاباتی داوري نقادانه درباب حاکمان در روز انتخابات است که طی آن نهادهاي ناکارآمد، حذف و حاکمان بی کفایت و نالایق، بدون کاربرد خشونت کنار گذاشته میشوند و نهادهاي سیاسی و حاکمان سیاسی جدید انتخاب می شوند.
در داوري انتقادي، شهروندان برنامه ها و عملکرد کنشگران سیاسی فعال در فضاي کنش انتخاباتی را ارزیابی و متناسب با آن، حاکمان جدید را انتخاب میکنند. داوري در خصوص صدق این انتخاب، نیازمند مشاهده میزان کارآمدي حاکمان انتخابشده در واقعیت - تحقق برنامهها - است. مشارکت انتخاباتی نقادانه، نهادهاي سیاسی را اصلاح پذیر میسازد و از احتمال قدسی شدن حاکمان جلوگیري می کند.
