بخشی از مقاله
چکیده
در این مطالعه، دادههای مربوط به تحلیل ریزساختاری و میکروترمومتری سیالات درگیر اولیه برای سیستم رگههای کششی کوارتز در پهنهی برشی چهکند با راستای N70W در افیولیت ملانژ جنوب بیرجند در خاور ایران ارائه شده است. نواحی تحت تاثیر این پهنهی برشی به سن کرتاسه پسین تا عهد حاضر میباشند. شواهد ساختاری نشان میدهند که رگههای کوارتز در ارتباط با ریزپهنههای برشی ریدل در درون پهنهی برشی تشکیل شدهاند که از نظر زمان نسبی تشکیل، بعد از تشکیل برگوارگی و رگههای برشی در شکستگیها تزریق شدهاند.
نتایج مشابه در دو پهنهی برشی زمانآباد و نوفرست به ترتیب در باختر و خاور پهنهی برشی چهکند در افیولیت ملانژ جنوب بیرجند نشان میدهد که تشکیل فاز اولیه این رگههای کششی در دمای 300 تا 400 درجه و در شرایط پایینتر از رخسارهی شیست سبز بوده که همراه با تشکیل ریزساختارهای تبلور مجدد از نوع آمیبیشدن مرز دانههای کوارتز و سیالات درگیر با دمای همگنشدن 300< درجه است. با سربرآوردن پهنههای برشی در اعماق کمتر تحت تغییرشکل پیشرونده، فازهای جوان بازشدگی و پرشدگی رگههای کوارتز باعث بهتلهافتادن سیالات درگیر با دمای همگنشدگی کمتر در رگهها میشوند.
مقدمه
پهنهی سیستان در خاور ایران، در اثر برخورد و ادامه همگرایی ورقهی عربی و اوراسیا در اواخر کرتاسه- اوایل میوسن تشکیل شده است، . - Berberian and King, 1981; Agard et al., 2005 - که بهصورت یک کمربند با روند N-S با طول بیش از 700 کیلومتر که شواهد بستهشدن میان بلوک لوت و افغان را نشان میدهد - شکل 1الف - - e.g., Saccani et al., .2010; Brocker et al., 2013 - وجود گسل نهبندان در محل برخوردی، موجب دگرشکلی شدید واحدهای سنگی در حاشیه و درون پهنهی سیستان بصورت گسلهای امتدادلغز راستگرد با امتداد N-NNE و راندگیهایی با امتداد NW شده است . - Berberian at al., 2000 - افیولیت ملانژ جنوب بیرجند، در بخش شمالی ایالت سیستان به صورت تداخلی وارد بلوک میشود
- خطیب، . - 1377 این بخش، متشکل از پهنههای برشی میباشد که بعد از بستهشدن اقیانوس نئوتتیس و فرارانش افیولیتها در اواخر کرتاسه تشکیل شدهاند - . - Zarrinkoub et al., 2010 تاثیر عملکرد پهنههای برشی به صورت تشکیل بلوک سنگی و چرخش و روی هم راندهشدن واحدهای افیولیتی در یک زمینهی رسوبی فلیشمانند میباشد - . - Fottohi Rad et al., 2005 یکی از این پهنههای برشی، پهنهی برشی چهکند در بخش باختری افیولیت ملانژ جنوب بیرجند با سازوکار چپگرد معکوس میباشد.
در این پژوهش، نتایج مطالعات ریزساختاری و آنالیز میکروترمومتری سیالات درگیر در رگههای کوارتز در این پهنهی برشی ارائه و همراه با دادههای مشابه در دو پهنهی برشی زمانآباد - Abbasi et al., 2017 - و نوفرست - عباسی و هیهات، - 1395 شرایط دگرشکلی در افیولیت ملانژ جنوب بیرجند بررسی میگردد. شکل - 1 الف، فلات ایران و نواحی همجوار و محل پهنهی سیستان در کادر مشخصشده، اصلاح شده از Rahimpour-Bonab et al., - 2007 - ، ب - نقشهی تکتونیکی سادهشده از پهنهی سیستان بر روی مدل ارتفاعی رقومی، ج - محل پهنههای برشی مورد مطالعه بر روی نقشهی گسلها در افیولیتملانژ جنوب بیرجند - گسلها از نقشه زمینشناسی یکصد هزارم از . - Eftekharnezhad, - 1986 -
خاستگاه زمینشناسی
پهنهی برشی چهکند در بخش جنوبباختری شهر بیرجند، بخشی از حاشیه باختری افیولیت ملانژ جنوب بیرجند می-باشد - شکل. - 2 این پهنهی برشی، دارای راستای N70W ، شیبی به سمت NE و طول تقریبی 5 کیلومتر و عرض متغیر 500 متر تا 1 کیلومتر میباشد. این پهنهی برشی در محدوده قطعهی گسلی چهکند - صمیمی، - 1390 قرار دارد. پهنهی برشی چهکند بصورت شکننده- شکلپذیر و با یک دگرشکلی پیشرونده متافلیشهای پالئوسن و کرتاسه را نسبت به همدیگر با شیبی در حدود 70 درجه بصورت چپگرد، با مولفهی معکوس جابجا نموده است،
نمود تاثیر پهنهی برشی، به صورت برگوارگی پرشیب به سمت شمال خاور میباشد - شکل . - 2 در اثر فعالیت این پهنه، لیتولوژیهای فیلیتها و متاماسهسنگهای لوزیگون، پریدوتیتهای سرپانتینیشده و اسپلیت در کنار یکدیگر دیده میشوند. شکل - 2 نقشهی زمینشناسی پهنهی برشی چهکند، محل برداشت نمونههای رگه برای مطالعات مقطع نازک - ChV-n - و میکروترمومتری - ChFI-n - ، استریوگراف مربوط به قطب برگوارگی در بخش های مختلف پهنه نمایش داده شده است.
مواد و روشها
ین پژوهش از رگههای کوارتز برای مطالعات ریزساختاری و سیالات درگیر استفاده شده است - شکل . - 2 این رگهها به صورت کششی در شکستگیهای سنگ میزبان متافلیش کرتاسهی پسین و پالئوسن تزریق یافتهاند. با مطالعات ساختاری و برداشتهای صحرایی از این رگهها مشخص شد که اکثر این رگهها در پهنههای برشی مرتبط با شکستگیهای ریدل - Riedel, 1927 - نسبت به پهنهی برشی اصلی تشکیل شدهاند - شکل - 3 و این نشان میدهد که همزمان با تکتونیک ایجاد شدهاند .
- عباسی، . - 1396 رگههایی که در بخش مرکزی پهنهی برشی تشکیل شدهاند دارای بافت بلوکی- طویلشده و ضخامت بیشتر میباشند و در مشاهدات ریزساختاری در این رگهها تغییرشکل درونبلوری پلاستیک دیده میشود و وقایع بازشدگی و پرشدگی مکرر رگه با وجود صفحات سیالات درگیر به موازات رگه نمود یافته است - عباسی، - 1396 - شکل 4 الف و ب - . به سمت بخشهای کناری پهنهی برشی رگهها بافت بلوکی به خود میگیرند و تغییرشکل پلاستیک در ریزساختار رگهها کمتر دیده میشود - عباسی، . - 1396 وجود حالت بلوکی نشاندهنده تشکیل رگه در یک حفرهی باز دارد،
