بخشی از مقاله
چکیده
پهنه گسلی گرونگ با راستاي شمالغربی- جنوبشرقی در شرق ایران در زیر پهنه سیستان قرار دارد. وجود رگه هاي کششی کلسیت در راستاي پهنه گسلی حاکی از نقش موثر این پهنه در ایجاد پتانسیلهاي اقتصادي در این منطقه است. رگههاي موجود در این منطقه وابسته به وضعیت هندسی و جنبشی اینپهنه گسلی میباشند و در داخل شکستگیهاي کششی گسل مذکور جايگرفتهاند. سنگهاي آتشفشانی و آهکهاي پالئوسن اصلیترین واحد زمین شناسی منطقه را تشکیل میدهند. به منظور انجام این تحقیق و تعیین ارتباط رگهها با پهنه گسلی گرونگ، عملیات صحرایی و مطالعه تصاویر ماهوارهاي و عکسهاي هوایی در محدوده پهنه گسلی انجام گردید. نتیجه بررسیها نشان داد که این رگهها که گاه تا 2 متر هم ضخامت دارند، مرتبط با پهنه گسلی بوده و تداوم فعالیت این پهنه گسلی باعث ایجاد فضاي مناسب براي جایگیري محلولهاي کانهدار همزمان با فعالیت گسل گردیده است.
مقدمه
رگهها از سیماهاي عمده در سنگها و ساختارهاي مفیدي براي تعیین تنش1، کرنش2، فشار، درجه حرارت، ترکیب سیالات و منشأ سیالات در طول شکلگیري آنها هستند. رگهها تابع کانیهایی هستند که از سیالات در محلهاي اتساعی تهنشین میشوند. این تعریف مستثنی از دایکهاي آذرین است در حالیکه بعضی مواقع به آنها نیز رگه اطلاق میشود مخصوصأ اگر کوچک باشند. جایگیري رگههایی که در آنها ماده معدنی بدون اتساع جايمیگیرند نیز خارج از تعریف فوق میباشد. رگهها از جنبههاي مختلفی بسیار مفید هستند؛ رگهها تقریبأ در همه جا در دسترس هستند و اغلب به راحتی در صحرا بهوسیله تفاوت رنگ از رگههاي معدنی و از روي سنگ میزبانشان قابل تشخیص هستند.
رگهها فازهاي فعال زمین شناسی را که قبل از تشکیل آنها رخ داده است را نشان میدهند و بنابراین در حل کردن تاریخچه سنگشناسی سنگ میزبان مفید هستند. شکل، چرخش و ساختارهاي درونی رگهها، اطلاعاتی در رابطه با میدانهاي تنش دیرین1، دگرشکلی دیرین2 و فشار سیالات را آشکار میکند - . - Durney and Ramsay, 1973 جایگزینی چند مرحلهاي محلولهاي کانهدار در پهنههاي برشی نشاته حرکات متعدد در این پهنهها و پیشرونده بودن فرایندهاي تکتونیکی میباشند. فضاي لازم براي جایگیري محلولهاي کانهدار یکی از مسائل اساسی هنگام نهشته شدن دخایر رگهاي و هیدروترمال میباشد. بدلیل مهاجر بودن این محلولها از یک نقطه - مکان تشکیل - به نقطه دیگر الزامأ در مکانی که فضاي خالی وجود داشته باشد، جایگزین میشوند.
پهنه گسلی گرونگ با راستاي شمالغربی و جنوبشرقی قرار داشته و باعث رانده شدن واحدهاي آهکی پالئوسن بر روي پورفیري آندزیتهاي ائوسن شده است. با استفاده از دادههاي سطوح گسلی در مرز بین آهکها و ولکانیکها، سازوکار این گسل امتدادلغز راستگرد با مولفه شیبی معکوس هست و شیب صفحه گسل از 10درجه تا 25 درجه متغییر است. در مرز این دو واحد برش گسله حاصل از خردههاي هر دو واحد دیده میشود. سطح محوري چینها در این پهنه شیبهاي قائم تا متوسط 70 درجه به سمت باختر نشان میدهند. در این منطقه وجود آهک ریفی تودهاي ضخیم با مرغوبیت بالا موجب برداشت سنگ مرمریت از این واحد تحت عنوان معدن مرمریت سرتیپی زاده شده است که در حال حاضر جزء معادن فعال میباشد. این واحد آهکی در منطقه گسترش وسیعی دارد.
با توجه به اینکه بسیاري از کانی سازيهاي فلزات پایه، در پهنههاي گسلی همراه با دگرشکلی شکننده متمرکز می-باشند، بررسی عناصر ساختاري یکی از موارد مهم جهت پیجویی و اکتشاف مواد معدنی است - . - Nissa,2012 مطالعاتی در خاور ایران و سایر مناطق دنیا نیز تعدادي از فعالیتهاي ماگماتیسم و کانیسازيها را وابسته به فعالیت پهنههاي گسلی میدانند - . - Ehya,2010; Ghazban,1994; Rastad,1978; Momenzadeh,1976 مطالعه تغییرات تنش در راستاي پهنه مزکور کمک موثري به شناخت نحوه دگرشکلی نموده و میتواند پدیدههاي انحلال و جایگیري رگهها را توجیه نماید. و ارتباط ساختاري بین پهنه گسلی گرونگ را با رگههاي موجود بیان نماید.
موقعیت زمینشناسی و تکتونیکی منطقه
منطقه مورد مطالعه با موقعیت 58/30 – 59 خاوري و 32/30- 33 شمال در بخش باختر بیرجند در پهنه لوت و زیر پهنه سیستان قرار دارد که در تقسیمبندي Tirrul - 1983 - جزء زمین درز سیستان است. ایالت زمینساختی سیستان متشکل از زنجیرهاي از گسلهاي امتدادلغز و پلکانی بوده لذا این منطقه متأثر از فرایندهاي حاکم بر سیستم هاي راستالغز میباشد. بربریان - 1368 - پیدایش کوههاي خاوري ایران را حاصل برخورد کهبرگ لوت و افغان میداند که در نتیجه آن پوسته اقیانوسی مزوزوئیک بین این دو برگه قارهاي با فرورانشی دوگانه در خاور به زیر بلوك لوت رفته و با ناپدید شدن پوسته اقیانوسی و برخورد دو بلوك افغان ولوت مجموعه زمین ساختی شامل قطعات پوسته اقیانوسی، فلیشها، سنگهاي آذر آواري، رخسارههاي کربناته، سنگهاي تبخیري و مارنی نئوژن و ملاسهاي نئوژن و کوههاي خاور ایران با زمین درز سیستان را تشکیل میدهند.
در بسیاري از مناطق گسلها نقش اساسی در فرایند کانیسازي، جایگیري و جابهجایی مواد معدنی دارند.. راه دسترسی به منطقه مورد مطالعه از راه جاده اصلی بیرجند- اصفهان، که از بخش غرب منطقه مطالعاتی میگذرد، مهمترین راه دسترسی به منطقه است. در 35 کیلومتري خوسف به سمت خور بعد از روستاهاي آریش و دستگرد، یک جاده خاکی جدا شده و به سمت روستاي گرونگ و قیصار و سیلک ادامه مییابد. منطقه مورد مطالعه شامل واحدهاي سنگی: سنگ آهکهاي ریفی پالئوسن تا ائوسن است که به همراه پورفیري آندزیتها تا پیروکسن آندزیتهاي ائوسن و آتشفشانیهاي الیگومیوسن دیده میشوند.
روش مطالعه
با مطالعه تصاویر ماهوارهاي و عکسهاي هوایی ایستگاههایی در بخشهاي مختلف منطقه مطالعاتیانتخاب گردید و طی عملیلت صحرایی اقدام به برداشت عناصر ساختاري شد. و موقعیت و شکل رگهها مورد بررسی قرار گرفت؛ در نهایت با کمک نرمافزار Tectonic FP نمودار گلسرخی رگههاي بخشهاي مختلف محاسبه شد. نقشه زمینشناسی منطقه مطالعاتی تنوع سنگشناسی منطقه را نشان میدهد و نمودار گلسرخی رگههاي کلسیتی بخشهاي مختلف تهیه شده و براي هر بخش در نقشه زمینشناسی نشان داده شده است - شکل. - 1 رگههاي برداشت شده از بخشهاي مختلف روندهاي متفاوتی را نشان میدهند. که نشان دهنده اعمال بردارهاي تنش در راستاهاي مختلف میباشد. رگههاي برداشت شده در بخش جنوبی نقشه از واحدهاي آهکی بوده و رگههاي برداشت شده در بخش شمالی بیشتر از واحدهاي آتشفشانی و جدید بود. در نزدیکی معدن مرمریت رگههاي قطوري که گاه تا 2 متر هم پهنا داشتند مشاهده شدند.
