بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این تحقیق توصیفی- تحلیلی - اکتشافی - با رویکرد تحلیل عاملی، شناسایی عوامل مؤثر بر تداوم همکاری داوطلبی از دیدگاه دانشجویان عضو انجمن ورزشی دانشگاههای خراسان شمالی، رضوی و جنوبی بود. تعداد 134 نفر از دانشجویان به صورت تمام شمار به عنوان نمونه آماری به پرسشنامه محقق ساخته شناسایی عوامل مؤثر بر تداوم همکاری داوطلبی در انجمن های ورزشی دانشگاه ها با بار عاملی - 0 /45 - و پایایی - 0 /91 - پاسخ دادند. داده های به دست آمده از طریق آمار توصیفی و آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج تحقیق نشان داد که تمامی این عوامل در سطح آلفای 0/05 بر تداوم همکاری داوطلبی در انجمن های ورزشی تأثیر معنی داری دارند. اولویت بندی عوامل مؤثر بر تداوم همکاری داوطلبی نشان داد که عامل قدردانی و به رسمیت شناختن کار داوطلبی در اولویت اول و فرصت های رشد حرفه ای در اولویت آخر بودند. با توجه به نتایج تحقیق دانشگاه ها باید فعالیت های داوطلبی را به طور عام و داوطلبی در فعالیت های ورزشی را به طور خاص به یک ارزش، باور و اعتقاد تبدیل کنند؛ باوری که در آن اعتقاد به کار مشارکت جویانه و گروهی و وظایف مدیریت به خوبی تعریف شده باشد.
مقدمه و پیشینه
امروزه منابع ارزشمند هر سازمانی نیروی انسانی میباشد. در فرایند تشکیل سازمانها منابع انسانی نقش محوری را ایفا میکنند که بدین منظور میتوان آن را از ضروریات هر رویداد دانست. بخشی از منابع انسانی را داوطلبان تشکیل میدهند. که اکثراً در کشورها به عنوان سازمانهای غیر دولتی1 فعالیت میکنند و می توانند در پیشبرد اهداف جامعه و سازمان، مؤثر باشند. افراد داوطلب بخش مهمی از منابع انسانی بسیاری از سازمانهای ورزشی و تفریحی جهان را نیز تشکیل می دهند.
امروزه ورزش در کشورهای پیشرفته جهان بر داوطلبگرایی متمرکز میباشند که توسط افراد زیادی از داوطلبان هدایت و به پیش برده میشود. - محرم زاده، . - 1387 در تعریف داوطلبی از مرکز آمار استرالیا - 2004 - 2، به تفاوت در محدودههای خدمات، غیر رسمی بودن و کار بدون چشمداشت، اشاره شده است. پنج خصیصه داوطلبی از منظر این مرکز شامل - 1 بدون سود بودن - 2 کار برای منافع انجمن - 3 کار انتخابی - 4 کار بدون حقوق - 5 کارهای معین، می باشد - مرکز آمار استرالیا ،. - 2004 گراهام کاسکلی - 2006 - 3 مدیریت صحیح و فهم دقیق از کارهای داوطلبان در ورزش را از اصول ابتدایی حمایت و پرورش این افراد و گروههای با ارزش دانست.
بیشتر مطالعات در حیطهی مدیریت داوطلبان در ورزش مدیریت جذب و نگهداری افراد داوطلب متمرکز میباشد از جمله: محرم زاده و همکاران - 1388 - ، مقوله انگیزش، رضایتمندی و تحلیل رفتگی در داوطلبان را بررسی نمودند. نتایج نشان داد که عامل حمایت از خانواده و تقدیر و تشکر، بیشترین و کمترین عامل انگیزشی در جذب داوطلبان محسوب میشوند. همچنین رضایت مندی و تحلیل رفتگی در زنان بیشتر از مردان بود. اندام و همکاران - 1388 - ، در بررسی موانع داوطلبی در انجمن ورزشی دانشگاهها پرداخت آنان بر اساس تحلیل عاملی 14 متغیر در دو گروه با عناوین موانع سازمانی و فردی قرار دادند که بر این اساس "مشغله های درسی" و" کمبود وقت " با اهمیت ترین موارد و "مشکلات جسمانی و بیماری ها" کم اهمیتترین متغیر معرفی شدند.
اندام و همکاران - 1388 - ، انگیزههای داوطلبان در ورزش را بررسی نمودند. آنان بیان کردند که بر اساس مدل تحلیل عاملی "تجارب داوطلبی به عنوان یک سابقه کاری خوب برایم محسوب میشود" با اهمیتترین و "داوطلب شدن و ارائه خدمات در انجمنهای ورزشی باعث کسب اعتبار میگردد" کم اهمیتترین متغیر برای انگیزه داوطلب در ورزش میباشد. زرندی و همکاران - 1389 - ، ارتباط بین انگیزش و تعهد داوطلبان در نهمین دورهی المپیاد ورزشی دانشجویان ایران را بیان کردند. آنان نشان دادند که تعهد داوطلبان در دو گروه زن و مرد کمتر از میانگین است. ولی انگیزش در هر دو گروه زن و مرد در حد مطلوبی قرار دارد و هر چقدر انگیزه که یک بحث شخصی است برای کار داوطلبی بیشتر باشد ، میزان تعهد به کار داوطلبی بیشتر است .
منتظری و همکاران 1390 - - ، در تحقیقی تحت عنوان " جذب و نگهداری داوطلبان ورزشی" نشان دادند که بیشترین میزان انگیزه به عامل هدفمندی و کمترین میزان انگیزه به عامل مادی اختصاص دارد. همچنین بیشترین و کمترین میزان تعهد به ترتیب به تعهد هنجاری و مستمر اختصاص دارد. نتایج پژوهش کلاته سیفری و همکاران - 1392 - با عنوان " تأثیر انگیزش بر حفظ داوطلبان در ورزش دانشجویی" نشان داد که انگیزش بر تمایل به ادامه همکاری داوطلبان اثرگذار است .از بین انگیزاننده ها ، انگیز ه های شغلی بالاترین تاثیر را بر قصد ادامه ماندن داوطلبان در فعالیت های ورزشی داشت.
پالین - 2013 - در پژوهشی با عنوان " رضایتمندی داوطلبین و قصد باقی ماندن درکار داوطلبی در رویداد های بزرگ ورزش حرفه ای گلف " " به بررسی عوامل موثر بر رضایتمندی و قصد حضور آتی آن ها در کار داوطلبی پرداخت . نتایج نشان داد که داوطلبین در کل از کسب تجربه داوطلبی احساس رضایت داشته و تمایل به برگشت برای کار داوطلبی داشتند ، ولی از فقدان کانال های ارتباطی مناسب بین سازمان و داوطلبین رضایتمندی بالایی نداشتند.
شناخت انگیزههای داوطلبی وسیلهای برای تشخیص تفاوتها میان افراد داوطلب و غیرداوطلب است. این موضوع همچنین به سازمانها کمک میکند تا نسبت به افراد داوطلبی که فعالیتهای خود را ادامه میدهند و یا آنانیکه خدمات داوطلبانهی خود را متوقف میکنند، درک و شناخت بهتری پیدا نمایند - اوموتو1، . - 1995 مطالعه مسچ2 و همکاران - 1998 - در مورد حفظ و نگهداری داوطلبان نشان میدهد وقتی انگیزههای افراد برای داوطلبی برآورده شود، داوطلب مدت بیشتری در سازمان باقی خواهد ماند - مسچ، . - 1998 با توجه به اطلاعات آمار استرالیا - 2002 - در بین سالهای 1997 تا 2001تقریباً %17 کاهش در مشارکت داوطلبان در نقش های غیراجرایی - داوران، مربیان و ... - دراسترالیا دیده میشود.
شاید این مقدار کاهش داوطلبان بدان معنا باشد که آنان برای پرهیز از کار بیشتر و مشخص نبودن وظایف و مسئولیتشان، سازمان را ترک میکنند - اینگلبرگ3، . - 2006 سازمانهای ورزشی که در حفظ و نگهداری داوطلبان موفق نیستند و شکست میخورند، در راستای جذب و آموزش داوطلبان جدید، تلاش و زحمات زیادی را نسبت به دیگر امور سازمانی خود متحمل میشوند - کاسکلی4، . - 1995 هان - 2007 - بیان میدارد مدیران و سازمانها برای ایجاد و اجرای هر چه بهتر استراتژی نگهداری نیروهای داوطلب، باید به عوامل انگیزش و مدیریت منابع انسانی توجه ویژهای داشته باشند - هان، . - 2007 دانشگاه به عنوان مبدأ رشد و تعالی دانشجو، باید شرایطی به وجود آورند که بتوانند از نیروهای داوطلب به خوبی استفاده و در نگهداری آن تلاش نمایند.
لذا با توجه به اهمیت انکار ناپذیر نیروهای داوطلب در حوزه ورزش و نقشی که در انجمنهای ورزشی دانشگاهها ایفا میکنند و همچنین کمبود مطالعات انجام شده در زمینه حفظ و نگهداری داوطلبان ورزشی، آگاهی و شناخت عوامل مؤثر بر تداوم نگهداری آنها ضرورت دارد. تا با شناسایی این عوامل ، بتوان توجه مدیران ورزش کشور را به سمت این افراد معطوف نمود. بدین منظور، محقق در تحقیق حاضر سعی در شناخت عواملی که باعث نگهداری دانشجویان به صورت داوطلب را دارد که در قالب انجمنهای ورزشی در ادارات تربیت بدنی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی دولتی به صورت داوطلبانه فعالیت میکنند. شناسایی این عوامل در این پژوهش به نگهداری و حفظ داوطلبان در دانشگاهها کمک میکند.
روش شناسی
جامعه آماری این تحقیق را کلیه دانشجویان عضو انجمنهای ورزشی دانشگاههای خراسان شمالی، رضوی و جنوبی - دانشگاه بجنورد، فردوسی مشهد و بیرجند - تشکیل میدادند که در سال تحصیلی 90-91 مشغول به تحصیل بودهاند. به دلیل پایین بودن حجم جامعه آماری، نمونه به صورت تمام شمار به دست آمدکه در حقیقت نمونه برابر جامعه است. بر این اساس تعداد 134 نفر از دانشجویان دختر و پسر عضو انجمنهای ورزشی دانشجویی انتخاب شدند که تعداد 124 پرسشنامه که به طور کامل جواب داده شده بود؛ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
ابزار تحقیق، پرسشنامه محقق ساختهای بود که روایی صوری و محتوایی آن توسط گروهی از استادان صاحب نظر دانشگاهی تأیید شد برای محاسبه پایایی ابزار از روش آلفای کرونباخ - 0 /91 - و برای ارزیابی ویژگی های جمعیت شناختی و همچنین میزان اهمیت متغیرها از روشهای آمار توصیفی - فراوانی، میانگین و انحرافاستاندارد - استفاده شد. چگونگی توزیع داده های تحقیق با استفاده از آزمون کالموگراف- اسمیرنوف بررسی گردید. چون توزیع داده های پژوهش نرمال نبود در تجزیه و تحلیل داده های تحقیق از آزمون های آمار استنباطی غیرپارامتریک فریدمن - برای تعیین اولویت بین عوامل تداوم همکاری - و آزمون یومن ویتنی - جهت مقایسه بین شاخص ها در دو حالت زن و مرد - و آزمون کروسکال والیس - جهت مقایسه بین شاخص ها در سه دانشگاه مذکور - استفاده شد. همچنین برای تجزیه و تحلیل آماری از نرمافزار SPSS نسخه 15 استفاده گردید.
نتایج آماری
34 درصد از پاسخگویان زن و 67 درصد آنها مرد ، همچنین 86 درصد از آزمودنی ها مجرد و 12 درصد متأهل می باشند. 54 درصد پاسخگویان رشته تربیتبدنی و 46 درصد نیز از رشتههایی غیر از تربیتبدنی، و 26/6 درصد پاسخگویان در دانشگاه بیرجند، 53/2 درصد در دانشگاه فردوسی مشهد و 20/2 درصد نیز در دانشگاه بجنورد مشغول به تحصیل هستند. همچنین، گروه سنی 21-23 سال - با 55 درصد - بیشترین فراوانی را در بین ردههای سنی دارند. در پاسخ به سوال اول پژوهش مبنی بر اینکه عوامل موثر بر تداوم همکاری داوطلبی در انجمن های ورزشی دانشگاه ها کدامند، از تحلیل عاملی اکتشافی جهت شناسایی این عوامل استفاده شد .
