بخشی از مقاله
چکیده: شرکتهاي بیمه، از مهمترین نهادهاي اقتصادي هر کشوري و پشتیبانیکننده سایر نهادهاي اقتصادياند که عملکرد مناسب آنها نقش موثري در رونق اقتصاد دارد. هدف این پژوهش رتبهبندي شعب بیمه با استفاده از تحلیل عاملی تأییدي و روشهاي تصمیمگیري چندمعیاره میباشد. نمونه مورد استفاده در این مطالعه شامل 30 شعبه مراکز استان شرکت بیمه پارسیان است. همچنین در زمینه استخراج معیارهاي رتبهبندي و ارزشگذاري آنها از کارشناسان و خبرگان صنعت بیمه نظرسنجی شده است.
در گام نخست مطالعات مشابه مرور گردید و با کمک خبرگان، 29 شاخص تأثیرگذار در چارچوب کارت امتیازي متوازن استخراج گردید. این شاخصها با استفاده از تحلیل عاملی تاییدي در چهار بعد کارت امتیازي متوازن شامل مالی، مشتري، فرایندهاي داخلی و رشد و یادگیري به 15 شاخص نهایی تقلیل یافت. سپس با کمک فرایند تحلیل شبکهاي به شاخصهاي نهایی وزن داده شده و در نهایت با استفاده از روش پرامتی، شعب مورد بررسی رتبهبندي شدهاند. براساس نتایج حاصل از پژوهش، دو بعد مشتري و مالی داراي اهمیت بیشتري هستند. همچنین دو شاخص سهم شعبه از حق بیمه صادره و سود عملیاتی شعبه نسبت به کل شرکت، نقش اساسی در رشد شعب بیمه دارند. براین اساس دو شعبه AC027 و AC030، داراي رتبه اول و دوم هستند.
.1 مقدمه
رتبهبندي شعب شرکت بیمه بهعنوان یکی از کلیديترین اطلاعات ضروري، در اختیار مدیران شرکت قرار میگیرد تا با بررسی نقاط ضعف و قدرت شعب و اتخاذ تصمیمات صحیح در پی رفع نقاط ضعف و تقویت بیشتر نقاط قوت باشند. براي کسب و حفظ مدیریت رقابتی، شرکتها باید به طور جدي به ارزیابی عملکرد بپردازند و به ابعاد مالی و غیر مالی - کمی و کیفی - عملکرد نیز توجه داشته باشند. با توجه به اهمیت بحث رتبهبندي، استفاده از روشی بهمنظور تعیین تمامی معیارها و عوامل کلیدي، ضروري بهنظر میرسد. یکی از مهمترین روشها، استفاده از مدل کارت امتیازي متوازن - - BSC1 است. در BSC، عوامل مالی و غیر مالی، مشهود و نامشهود، داخلی و بیرونی میتوانند به هم مرتبط گردند.
BSC، از استراتژي شرکت شروع میکند و براساس استراتژي، اهداف مالی، مشتري، فرآیندهاي داخلی و یادگیري و رشد نیروي انسانی را مشخص میکند. اهداف، معیارهاي اندازهگیري عملکرد میباشند - نیلس، . - 1384 در این ساختار نباید تنها به شاخصهاي گذشتهنگر - شاخص مالی - توجه شود؛ بلکه باید فاکتورهاي آیندهنگر سازمان همچون مشتري مداري، پیشرفت فرآیند داخلی و رشد و یادگیري نیز موردتوجه قرار گیرد - . - Kaplan and Norton, 2007
BSC، رابطه علت و معلولی میان شاخصهاي مربوط به گذشته و شاخصهاي موجود سازمان را به دقت مشخص میکند - . - Eilat et al., 2008 علاوه بر استخراج اطلاعات معیارها و عوامل کلیدي مربوط به رتبهبندي شعب شرکتهاي بیمه با استفاده از کارت امتیاز متوازن، لازم است معیارهاي حاصل، خلاصه شوند. تحلیل عاملی تأییدي2 یکی از ابزارهاي قوي و انعطافپذیر براي متغیرهاي بههم وابسته و مشترك است. این مدل، روشی براي خلاصه کردن اطلاعات میباشد. در عین حال این خلاصه کردن بهترتیبی صورت میگیرد که نتیجه خلاصه از نظر مفهوم، معنیدار است - موسوي و حکمتنیا، . - 1384 این روش به بررسی همبستگی درونی تعداد زیادي از متغیرها میپردازد و در نهایت آنها را در قالب عاملهاي عمومی محدودي دستهبندي کرده و تبیین میکند.
تحلیل عاملی تأییدي، روشی هموابسته3 بوده که در آن کلیه متغیرها بهطور همزمان مد نظر قرار میگیرند. در این تکنیک، هر یک از متغیرها بهعنوان یک متغیر وابسته لحاظ میگردد - کلانتري، . - 1387 پس از تعیین عاملهاي اصلی پژوهش، از تکنیکهاي تصمیمگیري چند معیاره بهره گرفته میشود که در آنها، عوامل موردنظر مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند و در مورد آنها یک نوع اولویتبندي انجام میشود. در این پژوهش با کمک فرایند تحلیل شبکهاي4، وزن معیارهاي موجود محاسبه میشود.
این روش امکان برخورد منسجم با کلیه ارتباطات و وابستگیهاي موجود در مدل مطرح شده را ایجاد میکند. در نهایت از روش ساختار یافتهي رتبهبندي ترجیحی براي غنیسازي ارزیابیها - پرامتی - 5، که یکی از روشهاي تصمیمگیري چندمعیاره6 است، جهت رتبهبندي شعب بیمه پارسیان استفاده شده است. در این راستا در این پژوهش، رتبهبندي شعب شرکت بیمه با رویکرد تحلیل عاملی تاییدي و روشهاي تصمیمگیري چند معیاره صورت گرفته است.
.2 مبانی نظري و مروري بر مطالعات گذشته
موضوع ارزیابی عملکرد از جمله مباحث گستردهاي است که دامنه وسیعی از رشتهها و صاحبنظران بر آن اثرگذار بودهاند و گزارشها و مقالات جدیدي درباره آن نوشته شده است. بهعلاوه بازار نرمافزارهاي کاربردي در این زمینه رشد بسیاري کرده است - . - Marr and schhume, 2003 آنچه را که نتوان اندازهگیري کرد نمیتوان کنترل کرد و آنچه را که نتوان کنترل کرد، نمیتوان مدیریت کرد. در واقع آنچه را که نتوان مدیریت کرد، نمیتوان بهبود بخشید - ایرانزاده و برقی، . - 1388 ارزیابی عملکرد، فرآیندي است که با ایجاد شاخصهایی، میزان دستیابی سیستم را به خروجیهاي مورد نظر میسنجد و فرآیند تصمیمگیري را پشتیبانی میکند - عفتی و همکاران، . - 1386
- بعد مالیBSC :7، با پیوند معیارهاي مالی به یکدیگر براي مدیران تصویر مناسبی از نتایج اقتصادي فعالیتهاي بهعمل آمده، ارائه میکند. در شرایطی که اهداف مالی نیازمند تنظیم دائمی هستند، بیشتر سازمانها با بهکارگیري اهداف مالی یکسان براي کلیه واحدهاي تجاري خود، مرتکب اشتباهی رایج میشوند. آنان بر این نکته واقف نیستند که واحدهاي تجاري مختلف درون یک سازمان ممکن است از استراتژيهاي کاملاً متفاوتی پیروي کنند. بنابراین یک هدف مالی یکسان ممکن است براي محدوده وسیعی از واحدهاي تجاري مناسب نباشد.
- بعد مشتري:8 مقصود از این بعد، برگزیدن بخشهایی از بازار و مشتریان براي رقابت توسط واحدهاي تجاري است. مدیران باید اصلیترین معیارها را براي دستیابی موفقتآمیز به این بخشها تعیین کنند.
- بعد فرآیندهاي داخلی:9 در این بعد، مدیران باید فرایندهاي داخلی را که براي سازمان آنها بسیار حیاتی است، تعیین کنند. این فرایندهاي حیاتی، فرایندهایی هستند که باید به تحویل ارزشهاي عالی به مشتري و دستیابی به اهداف مالی، یاري رسانند.
- جنبه رشد و یادگیري:10 این بعد به زیرساختهاي سازمانی توجه میکند تا به بهترین شکل ممکن با اهداف استراتژیک شرکت، سازگار باشند. در حالی که در سه بعد دیگر مدیران معین میکنند که اکنون سازمان در چه جایگاهی است و در آینده براي کسب موفقیت در کجا باید قرار گیرد، بعد چهارم رسیدن به آن جایگاه را روشن میسازد. موضوع رتبهبندي بنگاههاي اقتصادي کشور و تأثیر آن بر قدرت مانور شرکتهاي مورد رتبهبندي در سطح بازارهاي داخلی و بینالمللی بسیار حائز اهمیت است و بیگمان، اهمیت و ضرورت آن براي فعالان و برنامهریزان اقتصادي کشور کاملاً مشخص است. اما اهمیت هر نوع رتبهبندي تا حدود زیادي بستگی به میزان تخصص و تجربه و توانایی و اختیارات مؤسسات متصدي رتبهبندي دارد.
با توجه به اینکه مؤسسات رتبهبندي بینالمللی به دلایل سیاسی، رغبتی به ارزیابی و رتبهبندي بنگاههاي اقتصادي ایران ندارند، لذا در این زمینه باید به توانمنديهاي سازمانها و مؤسسات داخلی اکتفا کرد - یاري، . - 1389 منظور از رتبهبندي در صنعت بیمه، ارزیابی پیچیده از شرایط و وضعیت مالی و غیرمالی شرکت بیمه است که توسط متخصصین مستقل انجام میشود و بهعنوان یکی از عناصر اصلی رقابت غیرقیمتی در بازار تلقی میشود.
بهعبارتی، رتبهبندي رویدادي جهت شفافیت موقعیت و وضعیت مؤسسه بیمه در بازار عمل میکند. رتبهبندي شرکتهاي بیمه، اطلاعات کلیدي و ضروري را در اختیار فعالان اقتصادي قرار میدهد تا علاوه بر بیمهگذاران ذينفعانی از قبیل سرمایهگذاران، سهامداران، مدیران مؤسسات بیمهاي، کارکنان، نمایندگان و کارگزاران، مشاوران اقتصادي، ناظران، بیمهگران اتکایی و دولت از نتایج آن در خصوص تنظیم رابطه خود با شرکت بیمه و اخذ تصمیمات صحیح اقتصادي بهره لازم را ببرند. رتبهبندي، اطلاعات دقیقی پیرامون وضعیت فعلی و آتی شرکت بیمه ارائه میدهد و شرکتهاي بیمه نیز میتوانند از اطلاعات رتبهبندي، بهعنوان ابزار خودکنترلی استفاده بنماید - میرزایی و صفري، . - 1388 در جدول - 1 - ،
.3 روششناسی پژوهش
پژوهش حاضر از لحاظ نوع تحقیق، توسعه اي و کاربردي بوده و از لحاظ روش اجرا، توصیفی و از نوع پیمایشی میباشد. در این پژوهش، دادهها از وقایعی که قبلاً روي دادهاند به روش کتابخانهاي از جامعه آماري گردآوري شده است. اطلاعات و دادههاي خام مورد نیاز از اسناد و مدارك شعب بیمه پارسیان در شش ماهه نخست سال 1396، استخراج گردیده است. همچنین از ابزار پرسشنامه مقایسات زوجی با مقیاس ساعتی، جهت ارزیابی شاخصهاي پژوهش استفاده شده است.
جامعه آماري این پژوهش شامل دو بخش می باشد:
الف - کلیه شعب شرکت بیمه پارسیان در مراکز استان.
ب - خبرگان شرکت بیمه پارسیان که در زمینه ارزیابی عملکرد شعب بیمه تخصص دارند. در این پژوهش روش نمونهگیري از نوع سرشماري می باشد. جهت گردآوري اطلاعات مربوط به شاخصهاي مالی و غیرمالی براي تجزیه و تحلیل و رتبهبندي، کلیه شعب مراکز استان شرکت بیمه پارسیان شامل 30 شعبه مورد بررسی قرار گرفتهاند. در زمینه استخراج معیارها و اولویتبندي آنها، از نظرات متخصصین ارزیابی عملکرد شعب بیمه که در واحد تحقیقات و برنامهریزي شرکت بیمه پارسیان شاغل هستند استفاده شده است. تعداد این افراد 10 نفر میباشد که 7 نفر با تکمیل پرسشنامهها حاضر به همکاري شدند.
در مرحله اول، با استفاده از مقالات و مطالعات موجود در زمینه رتبهبندي شعب بیمه، معیارهاي با روش کارت امتیازي متوازن استخراج گشتهاند و با بهرهگیري از نظر خبرگان صنعت بیمه، شاخصهاي کلیدي جهت رتبهبندي شعب بیمه مشخص شده است. در مرحله دوم با استفاده از تحلیل عاملی تاییدي، شاخصسازي صورت گرفته است. بهاین صورت که در چهار بعد ارزیابی عملکرد، شاخصهاي مهم و تأثیرگذار مشخص شدهاند. در مرحله سوم با استفاده از تحلیل شبکهاي، وزن معیارهاي موجود محاسبه شده است.
در پرسشنامه مقایسات زوجی، تمام عوامل بهصورت دو به دو با هم قیاس میشوند که این عمل خود تمام احتمالات مرتبط با در نظر گرفته نشدن یک معیار یا یک سوال را از بین میبرد و گواهی بر روایی پرسشنامه است. نرخ ناسازگاري پرسشنامه مورد استفاده در این پژوهش برابر با 0/03 است. با توجه به اینکه نرخ نا سازگاري محاسبه شده کمتر از 0/1 است، میتوان نتیجه گرفت که مقایسهها در پرسشنامه مورد استفاده، سازگار است. در نهایت با استفاده از روش پرامتی، رتبه هر یک از شعب بیمه محاسبه شده است.
