بخشی از مقاله
چکیده
توانم ندی های طبیعی، اجت ماعی و فرهنگی م ناطق عشایری از مهمترین عواملی است که مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار گرفته ا ست. هدف مقاله حا ضر تحلیل توانمندیهای مناطق ع شایری جهت توسعه گردشگری منطقه سهند مراغه میباشد. برای رسیدن به اهداف تحقیق از روشهای اسنادی و میدانی با تأکید بر تکمیل پرسشنامه نزد 100 نفر سرپرست خانوار عشایری استفاده شده است.
دادههای جمعآوری شده در نرم- افزار SPSS با استفاده از آزمون تحلیل عاملی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. تجزیه وتحلیل نتایج آزمون تحلیل عاملی نشان میدهد که مهم¬ترین و اولین عامل مؤثر در جذب گردشگران در منطقه مورد مطالعه عبارتند: از عامل فرهنگی، که مقدار ویژه عامل اول برابر با 4/25 است، در این عامل 9 متغیر بارگذاری شده است. بنابراین عوامل طبیعی، اجتماعی، فرهنگی منطقه مورد م طالعه از توانم ندیهای مؤثر در جذب گردشگران می باشند. با توجه به وجود قابلیت ها و توانمندی های اجتماعی، فرهنگی و طبیعی منطقه مورد مطالعه که در حد مطلوبی قرار دارند. جذب سرمایه گذاری ها و به دنبال آن بهبود وضعیت اقتصادی خانوارهای عشایری در منطقه مورد مطالعه پیشنهاد میشود.
مقدمه
توسعه صنعت گردشگری می تواند عاملی مهم در جهت رفع فقر، افزایش اشتغال زایی و افزایش درآمد برای مردم مناطق روستایی باشد. مناطق عشایری به عنوان یک میراث فرهنگی شامل ویژگی¬های خاص مثل عادات محلی، آداب و رسوم مربوط به کوچ ن شینی، نوع م سکن، مو سیقی، زبان¬های محلی وارزش¬های اخلاقی و معنوی است جامعه عشایری ایران بخش جدایی ناپذیر از محیط زیست است که به لحاظ شیوه معیشت، آداب و سنن، همزی ستی با طبیعت و ویژگی¬های منح صر بفرد دیگر می¬تواند در مقوله گرد شگری و اکوتوری سم یک فر صت تلقی شده وضمن هویت دادن به عشایر، منابع درآمدی قابل ملاحظه¬ای را ایجاد کرده و پایداری محیط و حفاظت از منابع طبیعی را با مشارکت آنان تضمین نماید به نظر می رسد در حال حاضر یکی از راهکارهای موجود جهت افزایش زمینه های ماندگاری و استفاده بهینه از قابلیت های جوامع عشایری کشور رویکرد گردشگری باشد. در تحقیق حاضر با هدف تحلیل توانمندی های مناطق عشایری جهت تو سعه گرد شگری منطقه مورد مطالعه تدوین شده ا ست و در پی پاسخ به این سوال است آیا منطقه سهند مراغه باتوجه به ویژگی¬های طبیعی،اجتماعی وفرهنگی از توان بالایی برای توسعه گردشگری عشایری برخوردار است؟
ادبیات تحقیق
گردشگری عشایری جس ت وجوی نهایی یکپارچه و وحدتی ساختاری در زندگی روزمره انسان است - پاپلی¬یزدی، . - 35 : 1390 در محدوده چنین گرد شگری، معمولا گرد شگر اقدام به انجام فعالیتهایی نظیر پیاده روی¬، اسب سواری، کوه نوردی، غارنوردی، تماشا و شرکت در مراسم و سنتها، به سربردن برای مدت کوتاه یا بلند و در روستاهای ع شایرن شین و یا در میان ع شایر کوچرو مینماید - یا سوری، :1391 . - 165 گروهی از گرد شگران علاقمند به آ شنا شدن با شیوه زندگی، کوچ، آداب و رسوم و سنتهای جامعه عشایری هستند. در بسیاری از کشورهای جهان این نوع زندگی موضوعیت ندارد در حالی¬که در بعضی از کشورهای جهان ازجمله ایران هنوز تعدادی از مردم به زندگی کوچ نشینی ادامه می¬دهند. زندگی کوچ نشینی برای بسیاری از مردم جهان توسعه یافته بسیار جذاب است و از این رو در برخی از کشورهای جهان از جمله کشورهای عربی مورد توجه قرار گرفته است.
نقش گردشگری در توسعه جوامع عشایری
گردشگری عشایری پایدار به احیا و حفظ و حراست از چشم اندازهای فرهنگی جامعه کوچرو که ناشی از باورها و اعتقادهای آنهاست، منجر میشود و از چشم اندازهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه کوچرو که دربرگیرنده آداب و رسوم، مسکن، موسیقی، بازیها و رقصها، غذاها، محیط طبیعی بکر، پو شاک، صنایع د ستی، ادبیات، اقلیم، نوع معیشت، پوشش گیاهی، زندگی جانوری و... است، صیانت میکند .
گرد شگری پایدار ع شایری به بهبود و ضع معی شت و اقت صاد ع شایر کمک میکند و بازار منا سب را برای عر ضه مح صولات دامی، صنایع دستی و دیگر محصولات عشایر فراهم میآورد - قدیری¬معصوم وهمکاران،. - 22 :1389 گرد شگری ع شایری زمانی پایدار خواهد بود که در برنامه¬ریزی برای گرد شگری ع شایر فعالیتهای این بخش از گردشگری منطبق با قابلیتها و توانهای منطقه سکونت کوچنشینان باشد وتبلیغات سالم و واقعی انجام گیرد و تمام مراحل توسعه گردشگری عشایر به دقت ارزیابی و کنترل شود. همچنین ملاحظات زی ستمحیطی نیز باید مدنظر قرار گیرد. امروزه م شارکت به عنوان فلسفه و شیوه توسعه، توصیه می شود.
پس برای توسعه گردشگری ع شایر، م شارکت ع شایر در مراحل مختلف لازم و ضروری ا ست و گردشگران نیز باید به محیطزیست، آداب و رسوم و سنن و فرهنگ عشایر احترام بگذارند - قدیری¬معصوم و همکاران، . - 157 : 1385 نوع زندگی، آداب و رسوم، آیین¬ها و دیگر مواردی که نمادهای میراث فرهنگی را در روابط اجتماعی جوامع نشان می¬دهد مورد علاقه گردشگران است. این نمادها در مناطق عشایری به وفور یافت می¬ شود. می¬توان به نحوه سلوک و آداب ومعاشرت، نحوه زندگی، نوع البسه و پوشاک، خلق و خو و مراسم مختلف عشایر اشاره کرد که برای گردشگران بسیار جذاب است .
پیشینه پژوهش
کرکه آبادی و م ستخدمین ح سینی - - 1390، درمقاله ای تحت عنوان "برر سی پتان سیل کارآفرینی گرد شگری در جامعه ع شایری ایران"، پرداخته اند وبه این نتیجه رسیده اند که می¬توان در سه سطح خرد - محلی - ، سطح میانی - کشوری - ، وسطح کلان - جهانی - گردشگری ع شایری راتو سعه داد .برقی و خان¬محمدی - 1391 - ، درتحقیقی با عنوان "بررسی نقش پتانسیل و قابلیت¬های نواحی عشایری و روستایی در توسعه گردشگری"، پرداخته¬اند ونتایج تحقیق آنها نشان می¬دهد که گردشگری درافزایش درآمد خانوارهای روستایی، اشتغال¬زایی وجلوگیری از مهاجرت روستاییان وبهبود کیفیت زندگی آنها مؤثر بوده ا ست. پا شازاده و خداکرمی 1391 - - ، در مقاله¬ای با عنوان "برر سی قابلیت¬ها و تنگناهای گرد شگری ع شایرایل سون"، پرداخته¬اند و به این نتیجه رسیده¬اند که این عشایر علی رغم برخورداری از جاذبه¬های متنوع، به دلیل مسائل مدیریتی، کمبود زیرساختها،ضعف تبلیغات وکمبود منابع مالی نتوانسته توسعه لازم را پیدا کند .
روش تحقیق
تحقیق حاضر از نظر نوع کاربردی میباشد. روش¬ها و ابزار گردآوری اطلاعات در تحقیق حا ضر شامل روش¬های کتابخانه¬ای و میدانی می¬باشد. برای دستیابی به نتایج مطلوب پرسشنامهای تهیه شد و با استفاده از شاخصهای وضعیت درآمدی خانوارها، توانمندیهای طبیعی، اجتماعی و فرهنگی منطقه مورد مطالعه پر س شنامه تدوین گردید . منطقه مورد مطالعه شهرستان مراغه در استان آذربایجان شرقی واقع شده¬ است. در تحقیق حاضر از تحلیل عاملی استفاده شده است.
یافته های تحقیق -1 مدل تحلیل عاملی
برای تعیین ضرایب مؤلفههای مربوط به متغیرهای اثر گذار بر توسعه گرد شگری از روش تحلیل عاملی به روش تجزیه به مؤلفههای ا صلی استفاده شده است. تحلیل عاملی از جمله روشهای چند متغیره است کها سا ساٌ برای کاهش متغیرها یا شنا سایی ساختار متغیرها به کار میرود. هدف از کاهش دادهها در این پژوهش حذف متغیرهای اضافی - با همبستگی زیاد - از کل متغیرها است. اولین مرحله تشکیل ماتریس دادهها میباشد.
در این مرحله 22 متغیر در مورد منطقه مورد مطالعه، ت شکیل یک ماتریس داده ا ست که شامل متغیرهای توانمندیهای طبیعی، اجتماعی و فرهنگی آورده میباشد برای تشخیص مناسب بودن دادههای مربوط به مجموعه متغییرهای تحلیل شده در خ صوص تو سعه گرد شگری، از شاخص KMO بهره گرفته شد. معناداری آزمون بارتلت با عدد 1106/24 در سطح اطمینان 95 درصد و مقدار مناسب KMO - 664/0 - نشان از مناسب بودن متغیر های در نظر گرف ته شده برای ان جام تحل یل عاملی دارد.
عشایری
برای رسیدن به حالت مطلوب عاملها را دوران می دهند. از میان روشهای دوران عاملها از روش واریمکس استفاده شده است. چرخش عاملها، درصد تجمعی توضیح داده شده با عاملهای ا ستخراجی را تغییر نمیدهد. اما باعث تغییر - با یکنواختی بی شتری - در میان هریک از عاملها میشود.
-عامل اول، عامل فرهنگی
مقدار ویژه عامل اول برابر با 4/25 است. در این عامل 9 متغیر بارگذاری شده است، که از میان آنها متغیرهای موسیقی سنتی با بار عاملی 0/899، بازی ها و ورزش های محلی با بار عاملی 0/899 مهمترین عوامل تو سعه گرد شگری شناخته شدند. برر سی ها ن شان میدهد قرار گرفتن متغیرهای صنایع دستی، پوشش سنتی و مهمان نوازی در یک عامل بیانگر آن است که بین آنها همبستگی وجود دارد. بطوریکه توجه بیشتر به فرهنگ و ارائه آن به گردشگران منجر به توسعه گردشگری خواهد شد.
-عامل اعتماد
مقدار ویژه این عامل 2/26است، که به تنهایی میتواند 10/28درصد واریانس را محاسبه کند و آنرا توضیح دهد. در این عامل 1 متغیر بارگذاری شده است. که متغیر میزان اعتماد مردم منطقه به گردشگران با بار عاملی 0 /492 بیشترین تأثیر را در توسعه گردشگری داشته است.
-عامل مشارکت
مقدار ویژه این عامل 1/98 است. در این عامل 2 متغیر بارگذاری شده است. متغیر مشارکت مردم محلی در فعالیتهای گردشگری با بار عاملی 0/573 بیشترین تأثیر را در توسعه گردشگری داشته است .
-عامل طبیعی
مقدار ویژه این عامل 1/80 است.در این عامل 1 متغیر بارگذاری شده است. متغیر تنوع بالای گونه¬های گیاهی و جانوری با بار عاملی 0/827 مهمترین عامل طبیعی در جذب گردشگر می¬باشد.
-عامل اجتماعی
مقدار ویژه این عامل 1/59 است . در این عامل 4 متغیر بارگذاری شده است. در این عا مل متغیر برخورداری مردم منط قه از روح یه مهمانداری و مهمانپذیری با بار عاملی 0/603 بی شترین تأثیر را در جذب گردشگر داشته است.
- عامل گردشگری طبیعی
مقدار ویژه این عامل 1/47 است. در این عامل 3 متغیر بارگذاری شده است. در این عامل وجود تالابها و رودخانههای پرآب با بار عاملی 0/378 بیشترین تأثیر را در جذب گردشگران به منطقه دارا میباشد.
-عامل شکار پرندگان
مقدار ویژه این عامل 1/27 است. در این عامل 1 متغیر بارگذاری شده است. متغیر وجود پرندگان منحصربهفرد با بار عاملی 0/643 تأثیر زیادی در زمینه توسعه گردشگری داشته است.
-عامل تاریخی
مقدار ویژه این عامل 1/05 است. در این عامل 1 متغیر بارگذاری شده است. در این عامل متغیر وجود مکانهای تاریخی و دیدنی با بار عاملی 0/528 یکی از عوامل مهم در جذب گردشگران بوده است.
نتیجه گیری
جهت تحلیل تو سعه گرد شگری در مناطق ع شایری از آزمون تحلیل عاملی استفاده شد. بر اساس نتایج تحلیل عاملی، این عوامل در هشت د سته -1 - فرهنگی -2 اعتماد -3 م شارکت -4طبیعی -5 اجتماعی -6گردشگری طبیعی -7 شکارپرندگان -8 تاریخی - قرار گرفته و71,33 در صد واریانس عوامل مؤثر در جذب گرد شگران به منطقه مورد نظر را تبیین نمودند. آن چه از تجزیه وتحلیل نتایج آزمون تحلیل عاملی حاصل از مطالعات میدانی بدست آمده میتوان استنباط کرد که مهمترین عوامل مؤثر در جذب گردشگران در منطقه مورد مطالعه عبارتند از -1 عامل فرهنگی، که مقدار ویژه عامل اول برابر با 4/25 ا ست.
در این عاملنُه متغیر بارگذاری شده ا ست، که از میان آنها متغیرهای موسیقی سنتی و بازیها و ورزشهای محلی با بار عاملی 0/899 ، مهمترین عوامل توسعه گردشگری شناخته شدند. -2 عامل اعتماد، که مقدار ویژه این عامل 2/26ا ست. میزان اعتماد مردم منطقه به گرد شگران با بار عاملی 0/492بی شترین تأثیر را در تو سعه گردشگری داشته است. -3 عامل مشارکت، که مقدار ویژه این عامل 1/98 ا ست.متغیر م شارکت مردم محلی در فعالیتهای گرد شگری با بار عاملی 0/573 بیشترین تأثیر را در توسعه گردشگری داشته است. هشتمین و آخرین عامل، عامل تاریخی است که وجود مکانهای تاریخی و دیدنی با بار عاملی 0/528 یکی از عوامل مهم در جذب گردشگران بوده است.
