بخشی از مقاله
چکیده:
نوع و سبک های زندگی عشایری که جز زندگی ابتدایی انسان بوده و به شروع زندگی بشر بازمی گردداین نوع زندگی محل ثابتی برای زندگی نداشته و به دنبال گله های دام مسیرهای طولانی ییلاق و قشلاق رادرچند ماه طی می کنند.الهام از طبیعت و استفاده از عناصر موجود در آن ،ادراک انسانی و ارتباط آن با جاذبه های گردشگری این مناطق می تواند ازجاذبه های طبیعی این قشر باشد.
برخی اذهان جزئی نگرند و به اجزای طبیعت می پردازد و قصد کشف جز به جز آنرا دارند برخی اذهان نگاهی کلان و سیستماتیک و کل نگر دارند و باقدرت تئوری پرداز ذاتی خود ویژگی های کلانی از طبیعت استخراج وعرضه می کنند.که دراینجا به دیدکلی آن می پردازیم.زندگی عشایر با طبیعت آمیخته است .تقویم کوچ با تقویم طبیعت عجین شده است و هرنوع تغییرات آب وهوایی وطبیعی برزندگی آنها تاثیر می گذارد.به دلیل اینکه عشایر جزء جدایی ناپذیر طبیعت هستند.که دراین تحقیق سعی شده است به زیست بوم عشایر استان مرکزی به عنوان یک صنعت جدید جهت گردشگری استان مرکزی بپردازد.
مقدمه :
امروزه ژئوتوریسم راهکاری نوین برای تبیین و تشریح علوم زمین و شناخت سرمایه های طبیعی ،همچنین نوع و سبک زندگی ایلات و عشایر به عنوان نوعی از زندگی کهن وروشی از زندگی آمیخته با طبیعت پذیرفته شده است.سبک و آیین های سنتی و خاص هرمنطقه برای معرفی وتعریف صنعت گردشگری می تواندیکی از مسائل مهم این بخش منظور گردد. باتوجه به اثر بخشی ژئوتوریسم به عنوان یکی از زیر شاخه های صنعت گردشگری و لزوم پرداختن به عوامل جذب گردشگری و همچنین احیا و بازشناساندن مناطق طبیعی ایران زمین ،مقاله حاضر به مطالعه ژئوتوریسم استان مرکزی با نگاهی ویژه به زندگی کوچ نشینی عشایر ومناطق زیست بوم آنها می پردازد.
بحث :
جغرافیا و اقلیم استان مرکزی
استان مرکزی در زاویه برخورد دو رشته کوه البرز و زاگرس واقع شده است. ناهمواری های این استان را قسمت هایی از کوه های مرکزی و پیشکوه های داخلی زاگرس تشکیل می دهد . پست ترین نقطه استان در دشتی در جنوب ساوه - باارتفاع 950متر - و بلندترین نقطه آن قله شهباز - باارتفاع 3388 متر - دررشته کوه های راسوند قرار دارد.حدود %25مساحت استان را دشت ها و%75 ان را کوهستان ها و کوهپایه ها تشکیل می دهند.دشت ها و نواحی عمده کشاورزی استان عبارتند از :دشت ساوه ،دشت زرندیه،دشت اراک و فراهان ،دشت شازند ،دشت شراء - اراضی اطراف رود قره چای در غرب منطقه - .
تنوع اقلیمی و آب و هوایی استان ناشی از نوسانات ارتفاعی آن است. بطوریکه اختلاف ارتفاع بین پست ترین نقطه در دشت ساوه - 950متر - و بلندترین نقطه با قله شهباز - 3388 متر - 2438 متر است بنابراین اختلاف سطح موجود سبب اختلاف و تنوع در آب و هوا گردیده است.
سه نوع آب و هوا در استان قابل مشاهده است. طی مطالعات انجام شده در دهه های گذشته در سال های 1345-1355 مساحت اقلیمی استان 21.5 درصد خشک،70.3درصد نیمه خشک و6.52 درصد نیمه مرطوب و در طی دهه1377-1367 ،32.1 مساحت استان خشک ،63.7 در صد نیمه خشک و4.1 درصد مساحت استان نیمه مرطوب بوده است.
مهم ترین ارتفاعات شمال استان از کوه های زرندیه به سمت غرب تا کوه های اینچه قاره که بلندترین قله این قسمت است،دربخش خرقان زرندیه امتداد می یابد. بلندترین قله این ارتفاعات در بخش زرندیه به نام کوه قلیچ است.
در قسمت غرب استان دو رشته کوه در دو سمت رود قره چای از جنوب به شمال امتداد می یابد. رشته غربی قره چای به ارتفاعات الوند همدان می پیوندد و رشته شرقی آن به تدریج ارتفاع خود راازدست داده و به کوه های وفس متصل می شود .از ارتفاعات مهم قسمت شرقی ،قله مودر در غرب شهر اراک می توان نام برد.
جنوب استان را کوه های مرتفعی در برمی گیرد که مهم ترین آنها در جنوب غربی رشته کوه های راسوند و سفید خوانی است و بلندترین قله در کوه های راسوند قله شهباز است. امتداد این رشته کوه های به طرف جنوب شرقی ،به کوه های الوند لکان در غرب خمین می رسد. سپس این رشته کوه ها به ارتفاعاتی در جنوب خمین متصل شده و با ارتفاعات تخته کوه یکی می شود و پس از قطع شدن بوسیله دره قم رود به ارتفاعات اردل و جاسب و کهک قم وصل می گردد. بلندترین قله بین دلیجان و کهک ،کوه غلیق است.ای تنوع آب و هوایی و منطقه ای باعث و علت زندگی کوچ نشینی و به سبک ییلاقی و قشلاقی در این استان را فراهم آورده است.
عشایر استان
عشایر نمونه های عینی کهن ترین شیوه زیست بشری برکره خاکی هستند .یادگار 12هزار سال قبل ،آنگاه که انسان ها برای نخستین بار رمه ها رام کردند وبرای یافتن مراتع و چراگاه های غنی از مکانی به مکان دیگر کوچیدند.
عشایر به عنوان جامعه مولد به حساب می آیند که بخش عمده نیازهایشان راخود برآورده می کنندویژگی های الگوی زیست و معیشت ،شرایط و مقتضیات اجتماعی اقتصادی و سیاسی و فرهنگی جوامع عشایری باعث شده است که این جامعه در کنار دوجامعه یکجانشین شهری و روستایی به عنوان شکل سوم شیوه کوچ نشینی پذیرفته شود.
عشایر استان مرکزی از ایلات و طوایف مختلفی تشکیل می گردد براساس سرشماری عشایر کوچنده سال 1377 مرکز آمار ایران استان مرکزی تعداد 771 خانوار عشایر باجمعیتی معادل5000نفر سرشماری شده است این جمعیت اندک عمدتا در شهرستان های ساوه وزرندیه و الباقی در شهرستان خمین ودلیجان متمرکز می باشند .مهم ترین آنها عبارتند از:شاهسون بغدادی ،مغان ،کردکلهر،کله کوهی،سنگسری ،عرب خراسانی و زند راوه ای ،ذالکی ... این گروه های قومی بخش های از ایلات بزرگتری بوده اند که بنا به ملاحظات سیاسی ،نظامی اقتصادی ،توسط حکومت های مرکزی طی دوقرن اخیر به منطقه کوچانده شده اند.
کوچ نشینی
کوچ نشینی ،آن نوع از زندگی ومعیشت انسانی می باشد که در آن دامپروری مشغله اصلی وعمده ویا تنها مشغله باشد واینطور تعریف می شود :
خصیصه اصلی واساسی این نوع معیشت تحرک وجابجایی گروههای انسانی است وبالاخره بر این باور می باشد که کاملترین وخالصترین زندگی کوچ نشینی که درآن انسان ها وحیوانات همزمان باهم جابجا شوند.
زندگی عشایری این منطقه با دامپروری که می توان گفت شغل آبا و اجدادی آنها می باشند.به همین دلیل وضعیت زندگی را به کوچ کردن وادار نموده است و یکجا نشینی را به خاطر شغل و درآمد ازدست داده اندو با طبیعت خو گرفته اند. باتوجه به اینکه این نوع زیستن از زندگی شهری و روستایی فاصله بسیاری داردجاذبه زیادی رابرای افراد شهر نشین ایجاد می کند.تا برای یک روز هم یه دامن طبیعت رفته و این نوع زندگی ساده و بی آلایش که از طبیعت به عنوان ابزارامرار معاش و گذران زندگی استفاده می کنند بهره ببرند.
چادر نشینی از دیدگاه کوچ نشینی وعشایر،با شیوه زندگی و اقتصاد سنتی شبانی ،که ترکیبی است از عادات و فنون گوناگون بهره برداری از امکانات طبیعی محیط زیست بوم نامطلوب چون بیابان ها ،کوه های بلند و غیره. عشایر استان مرکزی نیز به این نوع زندگی یعنی زندگی در سیاه چادر عادت کرده اند و وسیله اصلی بار کوچ خود می دانند.ولی باتوجه به سیاست های یکجانشینی در گذشته از عشایر استان کاسته شده است. ولی در استان مرکزی نیز می توان همچنان مناظر زیبای سیاه چادر ها ایلات مختلف در فصل های بهار و تابستان وتقریبا در مناطق خاصی از جمله دراطراف شهرستان های ساوه و زرندیه و بعضی نقاط دیگر استان مشاهده نمود
شکل - - - 1نمایی از چادرهای عشایری منطقه زرندیه
