بخشی از مقاله
چکیده
افراد جهتگیریهای متفاوتی در استفاده و کاربرد تکنولوژی دارند امروزه سازمانهای بسیاری با مقاومت کارکنان یا فقدان اعتماد و اطمینان در استفاده از تکنولوژی و سیستمهای کامپیوتری جدید مواجه هستند. محققان سیستمهای اطلاعاتی دلایل بسیاری را در جهت قبول یک فناوری عنوان میکنند که باعث شده است محققان زیادی در این زمینه فعال باشند. دراین مقاله، عوامل موثری چون درک از مفید بودن، درک از سهولت، به عنوان عوامل درونی سیستم در جهت پذیرش سیستم یادگیری الکترونیکی بر اساس مدل پذیرش فناوری مورد بررسی قرار میگیرند.
-1 مقدمه
تعلیم و تربیت همزاد با آفرینش انسان میباشد یعنی همزمان با پیدایش انسان و زندگی جمعی، تعلیم و تربیت نیز با او بوده است، ولی در گذر زمان به طور مستمر شکل و روش ارائه آن در حال تغییر بوده است، یعنی با پیدایش هر وسیله یا صنعت و فناوری تعلیم و تربیت، متناسب با آن دچار دگرگونی شده است. در قرن اخیر که دوره گذر از عصر صنعتی به عصر اطلاعات و ارتباطات میباشد تعلیم و تربیت نسبت به دورانهای گذشته هم از لحاظ کمیت و هم از لحاظ کیفیت و سرعت ارائه به طور چشمگیری دچار تحول شده است.
- مقامی و زارعی زوارکی، . - 1394 در عصر جهانی سازی، کسب دانش به ابزاری حیاتی برای خلق مزیت رقابتی تبدیل شده و به همین خاطر، یادگیری به عنصر حیاتی کسب و کاربرد دانش مبدل شده است. گسترش وسیع فن اوری اطلاعات و کاربردهای آن فرصتهایی را برای توزیع آموزش فراهم نموده و با توجه به افزایش روز افزون استفاده از اینترنت، آموزش الکترونیک به صورت یک شیوه انعطافپذیر برای فراگیرانی در آمده است که میخواهند دانشهای ضروری را کسب کنند. فراگیرانی که به سیستم آموزش الکترونیک دسترسی دارند میتوانند به مطالب آموزشی در شکلهای مختلف آن شامل متن، تصاویر، صوت، نوارویدیوئی، و...، دسترسی داشته باشند - بهشتی، . - 1383 بی شک فناوری رایانهای همه عرصههای زندگی بشر از جمله تعلیم و تربیت را تحت تاثیر خود قرار داده است،
طوری که رابطه فناوری رایانهای و آموزش و پرورش و نیز چگونگی کاربردهای آن مسئله روز است و اهمیت آن به قدری آشکار است که نمیتوان به سادگی آنرا نادیده گرفت - شمشیری، . - 1383 مطالعات چندی به بررسی سیستمهای آموزش و یادگیری الکترونیک پرداختهاند که در اکثر این پژوهشها توجه به رابطه بین مطالب آموزشی، راهکارهای تدریس، شخصیت فراگیران و خود انضباطی آنان در هنگام استفاده از سیستمهای یادگیری الکترونیک به چشم میخورد. از سویی با توسعه و گسترش جوامع، نیاز مردم به آموزش افزایش یافته است که در کنار این امر ضرورت بازآموزی و یادگیری مداوم نسلهای گذشته را نیز نباید از یاد برد. از سوی دیگر همزمان با فراگیر شدن فناوری اطلاعات و ارتباطات و نفوذ وسایل ارتباط از راه دور به عمق جامعه، ابزارها و روشهای آموزش نیز دچار تحول شدهاند. تحول این ابزارها و روشها در جهتی است که هر فرد در هر زمان و هر مکان بتواند به یادگیری بپردازد. با توجه به مطالب فوق این پژوهش به دنبال تحلیل عوامل موثر بر پذیرش یادگیری الکترونیک بر اساس مدل پذیرش فناوری در آموزش عالی ایران است .
-2 ضرورت توجه به مدل پذیرش فناوری
درک عواملی که موجب پذیرش یک فناوری میشوند و ایجاد شرایطی که تحت آن، فناوریهای اطلاعاتی مورد نظر پذیرفته شود از پژوهش-های مهم در زمینه فناوری اطلاعات است. به عبارتی این مسأله که چرا افراد، یک فناوری اطلاعاتی را میپذیرند و از آن استفاده میکنند و یا برعکس، آن را نمیپذیرند و از آن استفاده نمیکنند از مهمترین مباحث سیستمهای اطلاعاتی است. در اینجا تعاریفی از سیستم یادگیری الکترونیکی و مدل پذیرش فناوری را به اختصار تشریح میکنیم:
-1-2 مدل پذیرش فناوری:
برای مطالعه عوامل تعیینکننده پذیرش و کاربرد کامپیوتر به عنوان یک رفتار در دهه1980 نیاز به طراحی مدلی در این زمینهکاملاً احساس میگشت. مدل پذیرش فناوری پاسخ مناسبی به این نیاز بود. این مدل به صورت اختصاصی، رفتارهای اشخاص را در ارتباط با کاربرد کامپیوتر و انواع فناوریهای کامپیوتری توضیح میدهد. این مدل هم برای پیش بینی و هم توضیح رفتار کاربران مفید است و مدلی در سطح عوامل فردی است. اساس مدل پذیرش فناوری را دو تصور یا عقیده خاص، برداشت ذهنی از مفید بودن و برداشت ذهنی از آسانی استفاده، که از عوامل اصلی مرتبط با رفتارهای پذیرفتن کامپیوتر هستند، تشکیل میدهند.
عوامل بیرونی میتواند بر روی برداشتهای افراد از مفید بودن و آسانی استفاده از فناوری اطلاعات تأثیر بگذارند. این عوامل میتواند شامل هر نوع عاملی، عوامل سازمانی، عوامل اجتماعی، ویژگیهای سیستمهای کامپیوتری مانند نوع سختافزار و نر افزار، نحوه آموزش و کمکهای افراد دیگر در استفاده از سیستمهای کامپیوتری باشند. همانند تئوری عمل مستدل، مدل پذیرش فناوری نیز تصمیم به انجام رفتار را یکی از عوامل تعیین کننده کاربرد کامپیوتر میداند .در مدل پذیرش فناوری، تصمیم به استفاده را به صورت مشترک، نگرش شخصی نسبت به استفاده از سیستم، برداشت ذهنی از مفید بودن و برداشت ذهنی از آسانی استفاده تعیین میکنند. در این حالت نگرش شخصی به صورت مستقیم و برداشت ذهنی از مفید بودن و آسانی استفاده به صورت غیرمستقیم بر تصمیم به استفاده تأثیر میگذارند. رابطه نگرش به رفتار با تصمیم به رفتار که در مدل پذیرش فناوری ارائه شده، نشاندهنده آن است که مردم تصمیم به انجام رفتارها یا اعمالی میگیرند که انجام آنها تأثیرات مثبت داشته باشد.
مدل پذیرش فناوری شامل هنجار ذهنی در تئوری عمل مستدل به عنوان عامل تعیینکننده تصمیم به استفاده نیست. رابطه هنجارهای ذهنی با تصمیم به رفتار، از طریق تأثیر مستقیم آنها بر تصمیم به رفتار، یا به صورت غیرمستقیم از طریق تأثیر بر نگرش مشکل است. بنابراین به دلیل موقعیت تئوریکی و روانسنجی نامشخص هنجار ذهنی، این عامل در مدل پذیرش فناوری منظور نشده است. نگرش نسبت به استفاده، یکی دیگر از عوامل تعیینکننده پذیرش فناوری است که به صورت مشترک توسط برداشت ذهنی از مفید بودن و برداشت ذهنی از آسانی استفاده تعیین میشود - خراسانی، عبدالملکی و زاهدی، . - 1390
-2-2 سیستم یادگیری الکترونیکی
عطاران - 1385 - در یک تعریف جامع یادگیری الکترونیکی را شامل هرگونه یادگیری میداند که در آن از شبکه برای انتقال دانش، تعامل و تسهیل یادگیری استفاده میشود. این نوع یادگیری شامل یادگیری توزیع شده، یادگیری از راه دور به جز آموزش مکاتبهای و آموزش مبتنی بر رایانه در شبکه و آموزش مبتنی برشبکه است - مهدیون و همکارن ،. - 1390 یادگیری الکترونیکی از دیدگاه فلسفی، مبتنی بر پارادایم ساختنگرایی است و به اعتقاد برخی از متخصصان، مهمترینفنّاوری است که میتواند رویکردهای جدید آموزش و یادگیری را مورد حمایت قرار دهد - گریسون و اندرسون2003 ، ترجمه زارعی زوارکی و صفایی موحد ، . - 1387 آموزش از راه دور از اول پیدایش خود تا حال حاضر تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است که آنها را تحت عنوان نسلهای آموزش از راه دور به پنج نسل تقسیم میکنند که در اینجا نسل مدنظر ما نسل پنجم که مربوط به پذیرش فناوری هست میپردازیم.
-3 نسل پنجم یادگیری الکترونیکی: زمینه پذیرش فناوری
با وجود اینکه اغلب برنامهریزی های آموزش از راه دور هنوز نتوانستهاند تواناییهای نسبت داده شده به نسل چهارم را به طور کامل مورد استفاده قراردهند، تایلور نسل پنجمی را مطرح نموده و از آن به الگوی یادگیری هوشمند و انعطاف پذیر یاد نموده است. وی کارکردهای هوشمندی همچون ارائهی پاسخهای خودکار به سوالاتی که غالبا مطرح میگردند و امکان دسترسی به منابع و خدمات دانشگاهی از طریق پورتال[4]ها را به امکان دسترسی به منابع اینترنتی و ارتباط همزمان و غیرهمزمان اضافه نموده است. ویژگیهای این نسل از سیر تحول و تعامل آموزش از راه دور را می توان چنین برشمرد:
-1 برنامههای چند رسانهای تعاملی الکترونیکی
-2 دسترسی به منابع وب از طریق اینترنت
-3 ارتباط به کمک رایانه با استفاده از سیستم پاسخگویی خودکار - زارعی زوراکی و صفایی موحد، . - 1384
-4 چارچوبهای یادگیری الکترونیک
چارچوبهای یادگیری الکترونیکی مجموعهای از ابعاد، سیستمها و محیطهایی هستند که در آن کلیات یک سیستم یادگیری الکترونیکی، مستقل از نوع سیستم و اندازهی آن، بررسی میشود. در این بخش دو چارچوب مطرح در پیرامون یادگیری الکترونیکی معرفی میشوند:
الف - چارچوب یادگیری الکترونیکی جهانی ب - چارچوب یادگیری الکترونیکی کمیسیون نظام های اطلاعاتی مشترک. الف - چارچوب یادگیری الکترونیکی جهانی
