بخشی از مقاله
چکیده:
بافت های تاریخی و قدیمی شهرها, که پتانسیل های قوی و اصلی در صنعت گردشگری و جذب گردشگر میباشند, معمولا در محله های مسکونی قدیمی واقع شده اند . این همجواری کاربری های مسکونی با کاربری های گردشگری میتواند موجب بر هم زدن آسایش و آرامش ساکنین و یا به عکس میتواند موجب سرزندگی و رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی در محله شوند. در این میان توجه به توقعات و انتظارات مورد نظر از یک محله مسکونی از دیدگاه ساکنین آن محله و همچنین برآورده کردن نیازها و امکانات مورد نظر گردشگران در این محله ها , از مهمترین اقدامات لازم و ضروری است که باید به صورت توامان انجام گیرد.
در این پژوهش نمونه موردی محله مسکونی-گردشگری برج قربان در رینگ دوم شهر تاریخی همدان میباشد. تحقیق به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به مطالعات کتابخانه ای از بین کتب و مقالات و نقشه های موجود انجام گرفته است. مطالعات و برداشت های میدانی نیز در محل از طریق مشاهده و ثبت مشاهدات صورت گرفته است. همچنین تجزیه و تحلیل و ارائه راهکارها به روش سوات و بر اساس تقسیم بندی های ابعاد متیو کرمونا انجام شده است.
برداشت ها حاکی از این است که در محله برج قربان , به دلیل نبود کاربری های مورد نیازبرای جذب گردشگر, نبود امکانات رفاهی لازم , عدم وجود فضای سبز کافی در محل, روشنایی نامناسب معابر, عدم تناسب و عدم هماهنگی بصری از نظر عمر بنا بین مناطق مسکونی , مورد تهدید قرار گرفتن هویت تاریخی برج قربان و محله , در کنار مشکلاتی همچون وجود کاربری های آموزشی فرامحله ای متعدد و نیز دارا بودن نقش عبوری خیابان های محلی موجود وجذب ترافیک از خیابان های اصلی به درون محله و سلب آرامش ساکنین محله , انتظارات و توقعات ساکنین و گردشگران از محله برآورده نمیشود.
با توجه به راهکارهای ارائه شده در این پژوهش , اگرتغییرات کالبدی , کاربری و راهکارهای تغییر الگوی ترافیکی عنوان شده , با توجه به هویت تاریخی محله, به درستی صورت گیرد , انتظار میرود که این محله گردشگری- مسکونی نه تنها توقعات ساکنین محله را برآورده سازد,بلکه نقش مهم و بالایی را درجلب رضایت گردشگران داشته باشد.
مقدمه:
اکثر محله های مسکونی قدیمی به خصوص محله های واقع در مرکز شهر ها, دارای بافتهای تاریخی جاذب گردشگر هستند. توقعات و انتظارات ساکنین این محله ها از یک طرف, و از طرف دیگر نیاز ها ی گردشگران مراجعه کننده به این سایت ها , مسائلی هستند که گاه تامین توامان آنها امکان پذیر نمی باشد و وجود هر یک دیگری را حذف و غیر قابل امکان میسازد. و گاه استقرار کاربری ها به نحوی است که سازگاری لازم بین آنها بر قرار نمی باشد
در صورتی که تامین نیاز های هر دو گروه به هر علتی صورت نگیرد نیز با مشکلات بی شماری مواجه خواهیم بود. در مواردی نیز عدم برآورد شدن نیاز های ساکنین محله های مسکونی - گردشگری , به خصوص در مرکز شهرها ی قدیمی , منجر به کاهش تعداد سکنه و مهاجرت های درون شهری ساکنین این محله ها به محله های دیگر شده است. که این مطلب خود منجر به مشکلات دیگری همچون نبود اختلاط مناسب کاربری , نبود امنیت , سرزندگی و... در این محله ها میشود.
محله برج قربان واقع در مرکزیت شهر تاریخی همدان , نیز با چنین مشکلاتی مواجه است. چنانچه به موارد مذکور در طرحها و برنامه ریزی ها توجه نشود در بازه زمانی بسیار کوتاهی شاهد کاهش تعداد جمعیت ساکن و همچنین از بین رفتن پتانسیل ها و ارزشهای زیبایی شناختی این بافت های تاریخی و ارزشمند خواهیم بود.در این میان ارزشهای حاصل از تنوع و تضاد معماری در بافتهای قدیمی و توجه به بافت تاریخی و قدیمی سایت و معنای تاریخی وحفظ و تعریف شدگی فضاها , بیش از سایر ارزشها نیازمند طراحی و برنامه ریزی میباشند .در این تحقیق, توجه به رویکرد گردشگری محله برج قربان در راستای تامین آسایش و آرامش ساکنین مهمترین ×اهداف و رویکرد های سایت میباشد.
پیشینه پژوهش:
امروزه صنعت گردشگری از مهمترین فعالیتهای اقتصادی و در شمار سه صنعت عمده جهان محسوب میشود فاضل نیاو هدایتی, - و درمدت کوتاهی توانسته است ارقام بزرگی از مبادلات جهانی را به خود اختصاص دهد
اثرات گردشگری را به طورکلی میتوان درچهاردسته طبقه بندی کرد : اقتصادی،سیاسی،اجتماعی فرهنگی و زیست محیطی که هر یک ازاین طبقات شامل اثرات مثبت و منفی میباشند , رشد وتوسعه صنعت گردشگری دردهه های اخیردرکشورهای توسعه یافته ودرحال توسعه سبب بازساخت یکی ازاین ابعاد .وتغییرات اجتماعی،اقتصادی ومحیطی گوناگونی درمحیط و جامعه میزبان گشته است
بسیارمهم بحث تاثیرگردشگری برروی کیفیت زندگی جامعه میزبان میباشد
تردد های ناشی از عبور و مرور گردشگران در سایت , کاربری های مربوط به گردشگری و ... میتوانند تاثیرات بسیاری را بر فضاهای گردشگری داشته باشند. که به صورت مثبت و منفی بر چگونگی زندگی ساکنین تاثیر میگذارند.
تغییر کاربری اراضی پیرامون آثار تاریخی در راستای جذب گردشگر ,تمایل گردشگران را برای صرف زمان بیشتر جهت بازدید از آثار موجود افزایش میدهد. بنابراین باید برنامه ریزی موثری جهت ایجاد فضاهای پشتیبان و خدمات رفاهی در فضاهای پیرامون آثار تاریخی انجام گیرد. از طرف دیگر در نظر گیری مسیرهای گردشگری و طراحی رینگ های ارتباطی پیاده در حد فاصل فضاهای واجد ارزش تاریخی , همراه با توقفگاه ها و تسهیلات ویژه برای گردشگران یک انگیزش قوی برای زایش فضاهای جدید در بافت تاریخی را ایجاد کرده و پویایی و حیات را درون بافت تاریخی جاری میسازد
تغییرات کاربری پیرامون فضاهای گردشگری درون محله های مسکونی , باید همواره سازگار با محلات مسکونی و در راستای تامین نیازهای ساکنین این محلات صورت گیرد. در این صورت است که این کاربری ها در اکثر مواقع علاوه بر گردشگران مورد استفاده ساکنین نیز قرار میگیرند و نقش مهمی در ایجاد ×فضاهای سرزنده و پویا ایفا میکنند.
در همین ارتباط , بهینه سازی کاربری اراضی پیرامون آثار تاریخی به عنوان بخشی از فرایند برنامه ریزی کاربری اراضی و یکی از اساسی ترین سرمایه گذاری های فردی و جمعی میباشد که آثار آن در ابعاد اقتصادی , اجتماعی و روانشناختی امور وابسته به گردشگری نیز منعکس میشود
ارزیابی کاربری های موجود و تعیین سازگاری , مطلوبیت , مناسب بودن و وابستگی آن ها , شناخت کمبودهای بافت , در نظر داشتن عوامل تعیین کننده ای چون شیوه بهره بری از فضا , نحوه حرکت در مسیر , الگوی رفتاری و نوع روابط اجتماعی , نوع فعالیت ها ی تفریحی و فراغتی و... از نکاتی هستند که توجه به آن ها برای تعریف مطلوب فضاهای گردشگری در اولویت قرار میگیرد
