بخشی از مقاله
چکیده
درفرآیند باز آفرینی پایدار شهری ، توجه به کیفیت منظر به علت تاثیرات روانی فراوانی که بر شهروندان و گردشگران میگذارد از اهمیت بالایی برخوردار است و در باز آفرینی منظر، رویکرد منظرین می تواند با نگرشی همه جانبه و کاملتر به باز آفرینی منظر بپردازد و ازین باب دارای مشترکات زیادی با تعاریف و فرایند باز آفرینی است. بافت های تاریخی شهرهای ایران به علت مسایل متعدد خالی از سکنه شده اند و باز آفرینی پایدار شهری در محدوده بافتهای فرسوده - به عنوان یکی از 5 مورد اصلی تعریف شده به عنوان محدوده های هدف - در اکثر شهرهای ایران دارای مساحت زیادی همپوشانی با بافت تاریخی می باشد که سیاست های منظرین مشترک و متعددی را از مرحله برنامه ریزی تا طراحی و اجرا می طلبد.
بنابراین توجه به منظر بافت تاریخی و اتخاذ رویکرد مناسب جهت باز آفرینی منظر دارای اهمیت فراوانی است . از سوی دیگر یکی از موضوعات اصلی فرایند باز آفرینی توجه به رونق اقتصادی بافت است که برای نیل به این هدف گردشگری شهری می تواند تا حد زیادی موفق عمل کند.گردشگری شهری موجب رونق اقتصادی بافت شده و رویکرد منظرین عامل موفقیت گردشگری شهری است.به عبارت دیگر رویکرد منظرین به عنوان عامل مشترک میان فرایند باز آفرینی منظر و گردشگری شهری عمل می کند و نتیجه موفق حاصل از آن موجب کیفیت بخشی به منظر در هر دو حیطه باز آفرینی و گردشگری شهری می شود.
جهت تبیین این رابطه شهر آران و بیدگل و منظردو خیابان در بافت تاریخی آران و بیدگل ، اولی خیابان نواب صفوی در فصل مشترک و لبه ذهنی آران و بیدگل به عنوان بخشی از فصل مشترک میان دو هسته تاریخی دو بخش آران و بیدگل و دومی خیابانی جدیدالاحداث در بافت تاریخی آران ، که با تخریب های گسترده در بافت تاریخی بدست مردم بوجود آمده است، به عنوان نمونه موردی این تحقیق انتخاب شده و سیاست ها و راهبردهای اتخاذ شده با رویکرد منظرین در جهت باز آفرینی منظر این دو خیابان و رونق گردشگری شهری آن بیان شده است.
-1 مقدمه
از آنجایی که بافت های تاریخی و قدیمی ضرورت انکار ناپذیردر شهرهای ایران بوده و ضمن دارا بودن بافتهای فرسوده هویت و اصالت شهر را با خود به همراه دارند. بنابراین دمیدن زندگی به کالبد متناسب با نیاز روز همراه با حفظ هویت و اصالت تاریخی ضرورت انکار ناپذیر می باشد[1] امروزه بافت های تاریخی ما دستخوش تغییر و نابودی شده اند. برای زنده کردن بافت ها و توسعه درون زا تاکنون راه های مختلفی پیشنهاد شده است یکی از روش هایی که رویکرد کاملی به مساله باز سازی و باز زنده سازی و توجه همه جانبه به توسعه درون زای بافت های تاریخی بر پایه فرهنگ و سایر پتانسیل های بافت تاریخی دارد بازآفرینی پایدار شهری است ،در باز آفرینی شهری توجه به منظر و کیفیت آن از درجه اهمیت بالایی برخوردار است.
منظر شهر در دو وجه عینی - ذهنی خود به صورت پدیده ای پویا در تعامل با ذهن ناظر است و بی توجهی به کیفیت منظر شهری موجب نابسامانی ذهن و اندیشه انسان معاصر شده و از همین جهت است که امروزه کیفیت منظر شهر و توجه به آن در طراحی شهری و برنامه ریزی های شهری در شهرهای مختلف دنیا مورد توجه قرار گرفته است و همین امر کیفیت منظر شهری را در فرایند باز آفرینی شهری مهم می کند برای رسیدن به کیفیت منظر بهتر، رویکرد منظرین به عنوان یکی از بهترین روش های نگرش به شهر و برنامه ریزی منظر آن مطرح شده است.
یکی از هدف های باز آفرینی شهری رونق اقتصادی است که وقتی با تاکید بر تقویت گردشگری شهری انجام پذیرد، می تواند به خودی خود موجب زنده شدن بافت های فرسوده و تاریخی شود. برای بررسی بهتر این موضوع منظر دو خیابان در شهر آران و بیدگل به عنوان شهری واجد بافت تاریخی که از دو هسته تاریخی آران و بیدگل تشکیل شده است به عنوان موضوع این تحقیق قرار گرفته است.
-1 پرسش تحقیق
اتخاذ چه شیوه ای به عنوان رابط میان فرایند باز آفرینی پایدار شهری و گردشگری شهری در جان بخشی دوباره به بافت های تاریخی می تواند موفق عمل کند؟ تاثیر رویکرد منظرین در بازآفرینی منظر بافت تاریخی چگونه است ؟ در باز آفرینی منظر رویکرد منظرین چگونه می تواند در جذب گردشگر موثر باشد؟سیاست ها و راهبردهای مشترک که هم اهداف باز آفرینی شهری را تامین کند و هم در گردشگری شهری موفق باشد در بافت تاریخی آران و بیدگل چیست؟ بر این اساس فرضیه تحقیق این گونه مطرح میگردد که در بازآفرینی منظر بافت تاریخی خیابان آران و بیدگل جهت تقویت گردشگری شهری، رویکرد منظرین ، و اتخاذ راهکارها و سیاست های مناسب آن، می تواند به عنوان فصل مشترک میان فرایند باز آفرینی شهری و گردشگری شهری موثر باشد در رونق اقتصادی بافت تاریخی موفق عمل کند.
-2 روش تحقیق
مطالعات کتابخانه ای جهت تببین مبانی نظری پژوهش و مشاهدات حضوری در شهر آران و بیدگل دو روش کلی جمع آوری اطلاعات این تحقیق می باشد. از آنجا که مشاهده و بررسی حضوری تنها دریچه ای است که از طریق آن می توان به دانش نسبتا کامل محیطی- اجتماعی دست یافت، سعی شده است که با حضور مستقیم در شهر و زندگی میان مردم - خصوصا سکونتی چند ماهه در بافت تاریخی - ، در میان گروه مورد تحقیق نفوذ کرد.
حضور در شهر و زندگی با مردم و بازدید قدم به قدم از بافت تاریخی ما را به نتایج حاصله از تحقیق نزدیک تر نمود. در فرآیند پژوهش، جمع آوری اطلاعات به شیوه مشاهده حضوری و مطالعه اسناد کتابخانه ای بوده است. البته همان طور که پیداست اسناد کتابخانه ای مختصری در مورد شهر کوچک آران و بیدگل وجود دارد که سعی شده از تمامی آنها بهره برده شود. ضمنا روشی که برای این تحقیق اتخاذ شده کیفی می باشد.
-3 باز آفرینی پایدار شهری:
واژه « Regeneration »از ریشه فعل Regenerate به معنای احیا کردن، جان دوباره بخشیدن، احیا شدن، از نو رشد کردن بوده و همچنین در تعریف این عبارت گفته میشود که به معنای بازتولید طبیعی، بخشی از یک تمامیت زنده میباشد که در معرض نابودی قرارگرفته است[2] رابرتز در مقدمه کتاب بازآفرینی شهری یکی از جامع ترین نگرش هارا در تعریف بازآفرینی ارائه نموده است" :بازآفرینی شهری فرآیندی است که به خلق فضاهای شهری جدید با حفظ ویژگی های اصلی فضایی - کالبدی و فعالیتی - منجر می گردد.
بازآفرینی شهری، عبارت است از دید جامع و یکپارچه و مجموعه اقداماتی که به حل مسائل شهری بینجامد، به طوری که بهبود دائمی در شرایط اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و زیست محیطی بافتی که دستخوش تغییر شده را به وجود آورد"[2] از دهه 1990 به مرور، نظریه شهرهای پایدار با رویکرد بازآفرینی مرتبط شده است. بنابراین تعاریفی از بازآفرینی شکل میگیرند که به اهداف پایداری نزدیک شده اند.[3]
بازآفرینی شهری یک رویکرد جامع، یکپارچه و کل نگر است که سه هدف اقتصاد، برابری ومحیط رادر بر میگیرد؛ باحفظ رقابت اقتصادی، کاهش نابرابری، حفاظت و نگهداری محیط زیست که حاکی از نسل جدیدی از مشارکت ها برای توسعه سیاست ها شامل شکل های نوآورانه ای از بخش های خصوصی_ عمومی و سازمان های غیردولتی میباشد.[4] مولفه ها و ویژگی های بارز رویکرد باز آفرینی شهری پایدار در جدول زیر مشاهده می شود. - جدول - 1
جدول -1 ویژگی های بارز رویکرد باز آفرینی شهری پایدار[3]
بازآفرینی از بعد اقتصادی در بافت تاریخی شهری میتواند زمینه ساز مناسبی برای توسعه درونی شهرها و حفظ و احیاء کالبدی و اجتماعی فرهنگی آنها فراهم آورد و از تخریب طبیعی از یک سو و ویرانگری برنامه ریزی شده توسط سودجویان از سوی دیگر جلوگیری کند. گرچه ظرفیت کارکرد اقتصادی این بافت ها محدود است اما چنانچه بهره گیری از پتانسیل ها به گونه ای صحیح صورت گیرد. باززنده سازی اقتصادی کاملا موثر و توجیه پذیر خواهد بود.
بدین منظور کشف جاذبه های بالقوه اقتصادی که علت و انگیزه اصلی سکونت افراد دریافت فرسوده شهری است و تقویت و جهت دهی به آنها میتواند عملکرد مثبت دیگری بر بافت بیافزاید[3] باز آفرینی بافت های قدیمی واجد ارزش تاریخی سبب ایجاد جاذبه های توریستی و کسب درآمد اقتصادی خواهد شد. [5] باز آفرینی اقتصادی بافت قدیم جاذبه های بالقوه بافت قدیم و مرکز شهری را به فعل در می آورد و باعث می شود هویت شهری هم چنان از شرایط لازم برای ادامه حیات برخوردار باشد.
