بخشی از مقاله
چکیده:
ایجاد امکانات جدید شهری،نیازمند مطالعهی دقیق درزمینهی نحوهی استقرار صحیح این امکانات در مناطق مختلف یک شهر است.جهت تخصیص درست امکانات شهری، اولین نکته اساسی،انتخاب مکان بهینه با توجه به شرایط متفاوت و گاه متضاد است. این مسئله زمانی اهمیت مییابد که برگ خریدهای بسیار مهمی مانند نجات جان انسانها مدنظر قرار داده میشوند. لذا انتخاب بهینهی مراکز آتشنشانی به دلیل اهمیت جان افرادی که در معرض خطر واقعشدهاند، مسئلهای اساسی تلقی میشود این امر با افزایش 54 درصدی تعداد حوادث شهر تهران در سال 1393 نمود بیشتری دارد.
منطقهی 6 تهران به لحاظ نقش فرا منطقهای و عدم برخورداری از شبکه بزرگراهی علاوه بر عبور و مرور داخلی منطقه،پذیرای حملونقل عبوری سایر مناطق نیز بوده و از طرفی دارای بالاترین کمبود ایستگاه آتشنشانی در میان مناطق تهران ، به نسبت شرایط موجود در آن و همچنین عدم مکانیابی بهینه ایستگاههای موجود است
در این پژوهش بهمنظور مکانیابی بهینهی ایستگاههای آتشنشانی در جهت کارایی بیشتر منطقهی مورد مطالعه ابتدا مطالعات اولیه جهت شناسایی معیارهای تأثیرگذار بر انتخاب محل بهینه ایستگاهها انجام، سپس در قالب فنهای تصمیمگیری چند معیاری - - MCDM و با استفاده از روش تحلیل سلسلهمراتبی - A.H.P - ، وزن دهی معیارها صورت پذیرفته و آنگاه با مدل تاپسیس - TOPSIS - به رتبهبندی محدودههای مناسب پرداخته شد درنهایت با ترکیب این مدلها در سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - سه محدودهی مناسب جهت احداث ایستگاههای آتشنشانی پیشنهاد گردید که به شرح ذیل است: - اراضی عباسآباد در شمال شرقی منطقه - محل کنونی استقرار پادگان امام خمینی نزاجا - شمال شرقی منطقه
-1مقدمه
تعیین مکان مناسب برای تاسیس ایستگاه های آتش نشانی یکی از مهم ترین وظایف و اهداف مدیران شهری است که باید قبل از اجرا، در یک چارچوب سیستماتیک آماده سازی گردد. درواقع، هدف اصلی مکان یابی، جلوگیری از هدر رفتن هزینه ها و تضمین کارایی بهینه ایستگاه ها در تقابل با سیستم شهری است. دسترسی سریع، به موقع و ارزان به مراکز آتش نشانی در هر جامعه به خصوص در جوامع شهری امری مهم و ضروری می باشد. شهرها مکانهایی با تراکم بالای جمعیتی ، تمرکز فعالیت های اقتصادی، و ساختارهای فضایی پیچیده بوده که به وسیلهی سیستم حمل ونقل شهری حمایت میشوند.
حجم بالای ترافیک یکی از رایج ترین مشکلات حمل ونقل شهری درشهرهای بزرگ میباشد.هدف اصلی تاسیس ایستگاههای آتش نشانی تامین بخشی از امنیت شهر در راستای اهداف از قبل تعریف شده آنها میباشد. لازمه رسیدن به این هدف، اعمال دید سیستماتیک و یکپارچه به عناصر شهری بصورت میکرو و جهتدهی ساختار شهر در قالب ماکرو است که این مهم در قالب استفاده از سیستمهای اطلاعات جغرافیایی - GIS - تا حد زیادی دست یافتنی است.
در تحقیق حاضر، هدف اصلی، تعیین بهترین مکانها برای تاسیس ایستگاههای آتش نشانی در منطقه شش تهران یا جابجایی مکانی برخی از آنها - درصورت لزوم - میباشد. بدینمنظور در ابتدا و پس از تعریف مدل مفهومی، ضوابط موثر در مکانیابی ایستگاههای آتش نشانی مشخص شده و اطلاعات مرتبط با هر یک از آنها آمادهسازی گردید.
در مرحله بعد و از میان مدلهای ارزیابی تصمیمگیری چندمعیاره، فرایند تحلیل سلسله مراتبی تحلیلی - AHP - بهعنوان مدل مورد استفاده در وزندهی معیارها در قالب مقایسات زوجی و بر اساس نظرات کارشناسان اعمال گردید. پس از جمعآوری نظرات کارشناسان و بهمنظور جلوگیری از ورود برخی از نظرات احتمالی غیرکارشناسی، مقادیر سازگاری قضاوتها، محاسبه گردید و پس از قابل قبول واقعشدن مقادیرCR ، از این اوزان جهت بررسیهای بعدی استفاده گردید.
با توجه به اهمیت تحلیل شبکه و نقشی که GIS میتوانست در بررسی شبکه حمل و نقل شهری داشته باشد، در بخشی مجزا، قابلیتهای تحلیلی آن در انجام برخی از آنالیزهای معمول از جمله بهینهترین مسیرها برای حرکت ماشینهای آتش نشانی از ایستگاه به محل وقوع حادثه و همچنین محدوده خدماتی ایستگاهها در اوج بار ترافیک شبکه شهری - ساعت 11/5 صبح - مورد بررسی قرار گرفت، وجود همپوشیهای مکانی بالا در بین ایستگاهها در برابر خلاهای خدمات رسانی در بخشهای دیگری از شهر، میتواند موید مکان گزینی ناعادلانه فضایی خدمات رسانی ایمنی شهر باشد. لذا پس از اولویتبندی مناطق مختلف شهر در جهت تاسیس ایستگاهها، با در نظر داشتن موقعیت کنونی آنها از یک طرف و جابجایی پنجرهای نقاط در نقشه اولویتبندی شهر و در تناظر با شبکه حمل و نقل شهری،سه مکان جدید پیشنهاد شدند.
-2 روش تحقیق
در حال حاضرمکانیابی ایستگاه های آتش نشانی با در نظر گرفتن تعداد محدودی از عوامل موثر ، نظیر قیمت پایین زمین وفراهم بودن زمین خالی صورت میپذیرد، که در برخی مواقع باعث عدم کارایی این ایستگاه ها گردیده است. از این رو در مکانیابی ایستگاه های آتش نشانی سعی میگردد از سیستمهای جدیدی که توانایی تجزیه وتحلیل تعداد زیادی از پارامترهای کمی وکیفی را به صورت همزمان داشتهباشند استفاده گردد، یکی از این روش ها تکنیک سیستم تصمیم گیری چندمعیاری - - MCDMمیباشد.
ترکیب روش تکنیک سیستم تصمیم گیری چندمعیاری - - MCDM درقالب سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - به منظور مکانیابی بهینه خدمات شهری میتواند کاربرد بسیار بیشتری داشته باشد
دراین پژوهش برای مکان یابی بهینه ایستگاه های آتش نشانی منطقه مورد مطالعه ابتدا مطالعات اولیه وشناسایی معیارهای تاثیر گذار بر انتخاب محل بهینه پارکینگ انجام، سپس درقالب تکنیکهای تصمیم گیری چند معیاری - - MCDM با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی - A.H.P - وزندهی معیارها انجام سپس با مدل تاپسیس به رتبهبندی محدوده های مناسب پرداخته و در نهایت با ترکیب این مدلها در سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - محدوده های مناسب جهت احداث ایستگاه های آتش نشانی پیشنهاد گردید
