بخشی از مقاله
خلاصه
توزیع مکانی صحیح ایستگاههای آتشنشانی به دلیل اهمیت موضوعات ایمنی شهرها و ارائه راهکارهایی در زمینه پیشگیری و مقابله با آتش سوزی و سایر حوادث شهری از اهمیت قابل توجهی برخوردار ا ست. شهر شیراز با جمعیتی بالغ بر 1,4 میلیون نفر و و سعتی معادل 200 کیلومترمربع، از نظر تنا سب تعداد ای ستگاههای آت شن شانی با جمعیت و م ساحت خدماتی شهر و نیز توزیع آنها نسبت به تقا ضای موجود با کمبودها و م شکلاتی مواجه است.
چنین م شکلاتی شهر و مدیریت ایمنی شهر را در عر صههای مختلف با چالش مواجه نموده ا ست. در این را ستا، پژوهش حا ضر پراکنش و عملکرد ایستگاههای آتشنشانی موجود را با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و تکنیکهای وابسته نظیر تحلیل شبکه، فرایند تحلیل سلسله مراتبی و نیز تحلیل تقاضا و شاخصهای تراکم شهری ارزیابی نموده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که شهر شیراز به لحاظ سرانه ایستگاه های آتشنشانی با کمبود قابل ملاحظهای مواجه است.
کمبود ایستگاه ها با توجه به جمعیت، گسترش فیزیکی شهر و موقعیت پهنه های خطر، به شکل نارسایی عملکردی ایستگاههای موجود و عدم پاسخگویی به تقاضا برای خدمات ایمنی در فاصله زمانی-مکانی استاندارد شده است. نتایج این ارزیابی برای ارائه بهترین خدمات آتشنشانی به شهروندان از طریق تعیین پهنه های مستعد خطر و شناسایی نقاط محروم از خدمات ایمنی کمک مینماید. بنابراین برنامهریزان و مدیران شهری میتوانند نتایج این تحقیق را برای مکانیابی و توزیع بهینه ایستگاههای آتشنشانی در سطح شهر استفاده نمایند.
1. مقدمه
توسعه ناموزون شهری به همراه عدم مکانگزینی و توزیع مناسب خدمات شهری را شاید بتوان مهمترین مشکلی دانست که شهرهای معاصر با آن دست به گریبان هستند. یکی از حیاتیترین خدمات شهری، خدمات آتشنشانی و امداد و نجات است که درکالبد بزرگ شهر، مکان و مجال مناسبی برای ارائه خدمات بهینه به جمعیت روزافزون شهروندان را نیافته است. شهر شیراز نیز به عنوان یکی از کلانشهرهای در حال رشد با جمعیتی بالغ بر 1,4 میلیون نفر و مساحتی معادل 200 کیلومترمربع از این قضیه مستثنی نمیباشد.
در این شهر عواملی از جمله رشد جمعیت و توسعه سریع شهری، تراکم زیاد جمعیتی، احداث ساختمانهای بلندمرتبه، بافت متراکم کاربری م سکونی، ساختو سازهای غیرا صولی، ا ستفاده از م صالح غیرمقاوم در برابر حریق، کمبود تعداد ایستگاههای آتشنشانی و تعداد پرسنل آتشنشان و ... ضرورت بررسی و ارزیابی وضعیت کنونی شهر شیراز از نظر سطح پوشش خدمات آتشنشانی را بیش از پیش آشکار می سازد.
همچنین توجه به این نکته که ای ستگاههای آتشن شانیدر شهر شیراز، صرفاً احداث می شوند نه مکانیابی، درخور تامل است. عدم توجه به فرآیند صحیح مکانیابی و اصول و قواعد آن را شاید بتوان از دیگر دلایل لزوم توجه به عملکرد ایستگاههای آتشنشانی در وضع این مقاله از پروژه »مکانیابی ای ستگاههای آتشن شانی شهر شیراز« که در سالهای 95-1394 تو سط شرکت مهند سین مشاور جهان نمای شهرراز با همکاری شهرداری شیراز و سازمان آتشنشانی شیراز انجام شده، استخراج شده است.
2. ادبیات تحقیق: استانداردها و ضوابط عملکردی سازمان آتشنشانی
برنامه ریزی و تحلیل مکانی ایستگاههای آتشنشانی نیازمند در نظر گرفتن تعدادی متغیر است که عبارتند از: اهمیت زمان در پاسخگویی به اورژانسهای پزشکی و آتشسوزی، مرحله صاعقه 1 - Flashover - ، مدت زمان عکسالعمل بخش آتشنشانی، و خدمات اورژانس پزشکی .[1] بازه زمانی بین شروع آتشسوزی و شروع مهار آتش دارای رابطه مستقیمی با خسارات و تلفات جانی ناشی از آتشسوزی میباشد. لذا در ارزیابی عملکرد ایستگاههای آتشنشانی، بررسی مدت زمان پاسخگویی و میزان پوششدهی شهر از اهمیت بسیار زیادی برخوردار میباشد. استانداردها و ضوابط عملکردی متنوعی در نقاط مختلف جهان برای عملکرد ایستگاههای آتشنشانی در نظر گرفته شده است.
کشورها و شهرهای مختلف با توجه به شرایط محلی، بودجه، امکانات و ... استانداردها و ضوابط متنا سب با شرایط خود را برای عملکرد سازمانهای آتشنشانی برگزیدهاند. نتیجهای که پژوهشگران در این پروژه پس از بررسی های مفصل استانداردها و ضوابط داخلی و جهانی خدمات آتشنشانی به آن دست یافتند، تکیه بر استانداردهای انجمن ملی حفاظت از آتش 2 - NFPA - بوده است. استانداردهای NFPA 1710 در ارتباط با چگونگی پوشش ز مانی و مکانی توسط ایست گاه های آتشنشانی مورد بررسی قرار میگیرد که ملاک عمل بسیاری از شهرهای جهانی است.
در واقع انجمن ملی حفاظت از آتش، استاندارد سازمان، موضعگیری در عملیات اطفاء حریق، عملیات اورژانس امدادی، و عملیاتهای ویژه بخش عمومی توسط دپارتمانهای آتشنشانی رسمی - نه بخشهای داوطلبانه - ، زمانهای استاندارد سفر و پاسخگویی و چگونگی آرایش پرسنل در ایستگاهها 1 مرحله :Flashover بدون در نظر گرفتن سرعت گسترش آتش و مدت زمان آتشسوزی، تمامی انوع آتشسوزیها مراحل رشد یکسانی را دارا میباشند.
یکی از این مراحل، مرحله flashover نامیده میشود و از اهمیت بسیار بالایی برخوردار میباشد و زمان وقوع آن بستگی به دو عامل زمان و دما دارد. رشد آتش به صورت تصاعدی میباشد و این بدین معنی است که به ازای هر ثانیهای که از شروع آتشسوزی میگذرد، پهنه آتشسوزی دو برابر میشود - بنگیرد به شکل . - 2 زمان دقیق رخ دادن مرحله flashover را نمیتوان به طور دقیق تعیین نمود؛ این مرحله میتواند در کمتر از 4 دقیقه بعد از شروع آتشسوزی رخ دهد. آتشسوزی بعد از این مرحله سریعتر گسترش مییابد و همچنین دمای آن بالاتر میرود. بدین ترتیب در مرحله بعد از flashover نیاز به آتشنشانان بیشتری برای مهار آتش وجود دارد.
3. محدوده مورد مطالعه
محدوده مورد مطالعه در این پژوهش پس از بررسیهای صورت گرفته توسط مشاور و با مصاحبه با مامورین و مسئولین آتشنشانی شهر شیراز همانطور که در شکل 3 ن شان داده شده ا ست، برابر با محدوده خدماتی شهر شیراز در نظر گرفته شده ا ست. منتهی در بع ضی موارد ممکن ا ست برای محدوده گستردهتری بنا بر ایجاب و ضرورت، ضوابط و مقررات پیشنهاد شود. شهر شیراز مساحتی در حدود 193 کیلومتر مربع را دارا میباشد و در مختصات جغرافیایی 52 33 طول شرقی و 29 36 عرض شمالی در ارتفاع بیش از 1500 متر از سطح دریا، واقع شده است.
شهر شیراز در سال 1394 - شروع انجام این پروژه - دارای 16 ایستگاه فعال آتشنشانی بوده است. شکل 4 موقعیت ایستگاههای فعال و در حال ساخت آتشنشانی را در حال حاضر نشان میدهد. فعالیت خدمات شهری در حوزه آتشن شانی در شهر شیراز در جدول شماره 1 ارائه شده است. همانطور که مشاهده میشود از سال 1387 تا 1393 علیرغم رشد قابل توجه جمعیت و مساحت شهر شیراز، پیشرفت قابل توجهی در زمینه تعداد و سرانه ایستگاههای آتشنشانی رخ نداده است و متوسط زمان رسیدن به محل حادثه با توجه به کمبود تعداد ایستگاه آتشنشانی بالاتر از شکل :3 محدوده برنامهریزی و حوزه بلافصل استانداردهای 4 - NFPA دقیقه - میباشد.
