بخشی از مقاله
چکیده
تجربه وقوع بلایای طبیعی و حتی حوادث و سوانح شهری - مانند انفجارهای شهری، سقوط ساختمان ها و... - در کشور ما نشان داده عدم آگاهی افراد و دستگاه های امدادی و خدماتی از وظایف و اولویت بندی اقدامات موجب تداخل در انجام وظایف، افزایش زمان و فرآیند های امداد رسانی ، تامین و توزیع نامتوازن تجهیزات و امکانات و در نهایت موجب ایجاد نارضایتی های عمومی می گردد. از این رو تعیین نقش، جایگاه، زمان و نحوه اقدام افراد و سازمان ها در قبل، حین و پس از وقوع حوادث و بلایا همواره به عنوان یکی از دغدغه های اصلی مدیریت بحران در کشور ما مطرح بوده است.
در همین راستا، مرکز پدافند غیرعامل و مدیریت بحران شهرداری قم تلاش نموده است ضمن بررسی برنامه ها و چارچوب های عملیاتی داخلی و بین المللی تدوین شده در حوزه ایمنی و مدیریت بحران، چارچوب بومی برنامه عملیاتی شهرداری ها در حوزه مدیریت بحران را در حدود وظایف و اختیارات قانونی محوله به شهرداری ها در قوانین، مقررات و دستورالعمل های ابلاغی سازمان مدیریت بحران کشور تدوین نماید. از این رو 17 حوزه فعالیت شهرداری که به نوعی در قبل، حین و پس از وقوع رخداد ارائه خدمات می نمایند شناسایی گردید،که یکی از مهم ترین آنها سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی است، لذا در ادامه و در این پژوهش برنامه عملیاتی تدوین شده ویژه این سازمان در شهر قم ارائه می گردد.
واژگان کلیدی: برنامه عملیاتی، سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی، شهرداری قم
مقدمه
در کشور حادثه خیزی مانند ایران با توجه به رخدادهای دهههای اخیر و بررسی واکنشها و نوع مدیریت، میتوان بی نظمی و عدم آمادگی جمعی و مسئولان در پاسخ دهی را یکی از اصلیترین عوامل در فاجعه بار شدن آنها دانست. به همین جهت نیاز به بررسی و اقدامات جدیتر در مناطق مختلف به شدت احساس میشود. یکی از اصلیترین اقدامات برای کاهش اثرات هر نوع مخاطره، تدوین نقشه عملیاتی برای مواقع اضطراری میباشد که با توجه به نوع مخاطره و آسیبپذیری، توسط متخصصان و مسئولان مربوط تهیه میشود.
تدوین نقشههای عملیاتی در عرصه مدیریت بحران از جمله راه کارهای نسبتا جدیدی در دنیا بوده و نیازمند مطالعات و بررسیهای بسیاری میباشد. مناطق حادثه خیز کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و خط مشی استاندارد و تایید شده ای برای تهیه چنین نقشه ای وجود ندارد. بنابراین مطالعات گسترده دستورالعملهای مدیریتی، نقشههای عملیاتی و تجربیات ایران و کشورهای دیگر لازمه رسیدن به یک روند مناسب برای این کار میباشد.
پرواضح است که یکی از مناطق مهم، به لحاظ موقعیت سیاسی، اجتماعی و مذهبی، در کشور ما شهر قم میباشد که تا کنون رخدادهای نه چندان مخرب اما جدی و قابل بررسی را پشت سر گذاشته است. از بین آنهامی توان به زلزله جنوب قم - کهک - در سال 1386 با بزرگای ML=5/6، زلزله جعفریه در سال 1394 با MN =3/5 و سیل سال 1388 اشاره کرد. به همین جهت مطالعه مخاطرات و تهیه نقشه عملیاتی برای این منطقه امر بسیار مهمی میباشد.
یک نقشه عملیاتی و ارزیابی ریسک زمانی مفهوم پیدا میکند که بر اساس شناخت جامع مخاطرات و نحوه مدیریت آنها شکل بگیرد. قبل از هر تصمیمی برای تدوین نقشه، لازم است سازمانهای مسئول و بخشهای کلی مدیریتی بحران بررسی شده و طبق مراحل مختلف مقابله با مخاطره، مسئولان و وظایف آنها تعیین شود. از این رو با توجه به اینکه مطالعه حاضر به منظور تدوین برنامه عملیاتی ویژه شهرداری ها در سطح مناطق انجام شده است لذا بر اساس وظایف ، اختیارات و حدود قانونی فعالیت شهرداری ها و همچنین نیازهای مجموعه مدیریت شهری چارچوب اصلی این برنامه تهیه شده است.
