بخشی از مقاله
خلاصه
سامانههای سنجش پایداری نقش موثری در ارزیابی و کنترل تاثیرات محیطی ساختمانها، ایفا مینمایند. این سامانهها باوجود نکات اشتراک فراوان دارای تفاوتهای ساختاری میباشند. این مقاله میکوشد تا چارچوبی جهت مقایسهی تطبیقی سامانههای فراگیر و پیشتاز دنیا، شامل BREEAM، LEED، CASBEE ، DGNB و HQE فراهم آورد و آنها را از حیث فرایند و الگوی ارزیابی، رتبهبندی و سطوح گواهینامه، و معیارهای ارزیابی، مقایسه نماید. لذا با جمعآوری اطلاعات هر سامانه در قالب مطالعات کتابخانهای چارچوبی مشترک جهت سازماندهی معیارهای ارزیابی ارائه گشته و توسط روش تفسیری و تدابیر تحلیلی- مقایسهای، معیارها از منظر رویکرد، جایگاه در چرخه حیات ساختمان، و حوزه اثرگذاری، تحلیل و در نهایت رویکرد سامانهها تببین میگردد.
بهطور کلی در سامانههای کلنگر مانند DGNB و CASBE ، مباحثی چون کارکرد، قابلیتهای فنی، و سرویسدهی ساختمان، نمود بیشتری یافتهاند. درحالیکه در سامانههای جزءنگر مانند BREEAM، LEED و HQE، حفظ منابع از جمله انرژی، آب، زمین، و... اهمیت بیشتری مییابد. هرچند در هردو شکل سامانه، موضوعات انرژی و کیفیت محیط داخلی، موکدا مورد توجه میباشند. محدوهی اثرگذاری عمده معیارهای سامانههای جزءنگر شهر/منطقه بوده، و عمدتا دوره بهرهبرداری ساختمان را خطاب قرار میدهند. درحالی که در سامانههای کلنگر اثرگذاری بخش اصلی معیارها در ساختمان نمود یافته و کل دوره حیات ساختمان را پوشش میدهد.
.1 مقدمه
سهم عمده ساختمانها در مصرف انرژی و تولید گازهای گلخانهای، زمینهساز ایجاد سامانههایی گردیده که با ارزیابی عملکرد بناها، سعی در کنترل و کاهش تاثیرات محیطی آنها دارند. سامانههایی مانند LEED، BREEAM، CASBEE نمونهای از این سامانهها هستند که با سنجش متغیرهای ساختمان، رتبهبندی آنها و اعطای گواهینامه معتبر، سهم موثری در همسو نمودن جریان ساختوساز با سیاستهای توسعه و معماری پایدار ایفا نمودهاند.
در این مقاله از میان سامانههای موجود، 5 سامانه اصلی و برجسته ارزیابی پایداری ساختمان شامل BREEAM - بریتانیا - ، LEED - آمریکا - ، CASBEE - ژاپن - ، DGNB - آلمان - و HQE - فرانسه - انتخاب شدهاند. میزان فراگیری سامانه، پوشش دادن کلیه مراحل چرخه حیات در ارزیابی، برخورداری از روش ارزیابی جامع، ساختارمند و منحصربهفرد، و اصیل و بدیع بودن سامانه - غیراقتباسی بودن - ، شاخصهای اصلی انتخاب 5 سامانه فوق بودهاند. تفاوتهای موجود در بستر هر سامانه مانند اقلیم، جغرافیا، فنآوری و...
اگرچه ظهور سامانههایی با ساختارهای متنوع را توجیه مینماید؛ اما این امر تنها علت تفاوت سامانهها نیست. به عبارت دیگر، علاوه بر تفاوتهای منطقهای و زمینهای؛ ساختار متفاوت ارزیابی، مبانی نظری، چشمانداز و رویکرد هر سامانه نیز منجر به شکلگیری سامانههای متعددی شده است. مانند سامانههای CASBEE، HQE و DGNB که دارای تفاوتهای ساختاری جدیای نسبت به هم هستند. وجود تنوع و تعدد موجود در سامانهها، چارچوبی یکسان را طلب میکند، تا امکان مقایسه، و بررسی آنها در یک قالب مشترک فراهم آید. لذا این پژوهش سعی دارد، با ارائه چارچوب مشترک، سامانههای مختلف را در زمینه ساختار و فرایند ارزیابی، نحوه رتبهبندی، و سازمان معیاری مقایسه نماید. و با شناسایی و تحلیل معیارهای ارزیابی هر سامانه، از منظر رویکرد، جایگاه آنها در مراحل چرخه حیات ساختمان، و حوزه اثرگذاری، مبانی و رویکرد سامانهها را تبیین نماید.
.2 معرفی اجمالی سامانههای ارزیابی پایداری
در این بخش پنج سامانه ارزیابی BREEAM، LEED، CASBEE، DGNB و HQE بهطور خلاصه معرفی میگردد. چکیدهای از مهمترین مباحث ساختاری سامانهها نیز به جهت مقایسه سریع و اجمالی در قالب جدول 1 ارائه شده است.
BREEAM - سرواژهی عبارت Building Research Establishment Environmental Assessment Method به معنای روش ارزیابی محیطی موسسه تحقیقات ساختمان، اولین سامانه ارزیابی است که در سال 1990 توسط بنیاد پژوهشهای ساختمان - BRE - 2 در کشور بریتانیا تدوین گردید. این سامانه که دارای طولانیترین پیشینه در جهان میباشد، الگو و مرجعی برای تدوین سامانه در دیگر کشورها ازجمله کانادا، سنگاپور، هنگکنگ، استرالیا، و.. قلمداد میگردد. BREEAM دارای 5نوع نظام ارزیابی است که در جدول 2 قید شده است
LEED- سرواژهی عبارت Leadership in Energy and Environmental Design بهمعنای مدیریت انرژی و طراحی محیطی میباشد. این سامانهی اختیاری توسط شورای ساختمان سبز آمریکا، در سال1998 بنیان نهاده شده است. حوزه نفوذ گسترده LEED در اکثر کشورها، ازجمله برزیل، چین، هند، و...، آن را بهعنوان فراگیرترین سامانه در سطح جهان معرفی مینماید. این سامانه دارای 5نوع نظام ارزیابی است
CASBEE- سرواژهی عبارت The Comprehensive Assessment System for Building Environmental Efficiency به معنای سامانه ارزیابی جامع بهرهوری زیستمحیطی ساختمان است. این سامانه که امکان ارزیابی ظرفیت لرزهای، دوام و اطمینانپذیری ساختمانها را بهعنوان یک سیاست مهم ملی فراهم میکند، با نگاه به مسائلمختصِ ژاپن و آسیا در سال 2001 تدوین و در سال 2004، توسط شورای ساختمان سبز - JaGBC - و کنسرسیوم ساختمان پایدار ژاپن - JSBC - انتشار یافتهاست.
این سامانه با ساختاری متفاوت از دو سامانه پیشین در مسیر تکامل روشهای ارزیابی محیطی ساختمانهای ژاپن توسعه و تدوین یافته است. CASBEE دارای دو سرفصل کلان Q و L است. Q - کیفیت - 3، که نشانگر کیفیت محیط ساختهشده است، بهبود تسهیلات زندگی برای کاربران ساختمان را در فضای محصور فرضی - مالکیت خصوصی - ارزیابی میکند و L - بار - 4، نماینده بار محیط ساختهشده، جنبههای منفی تاثیرات زیستمحیطی را، که فراتر و بیرون از فضای محصور فرضی - مالکیت عمومی - است، میسنجد. از همنهشت این دو عامل، بهرهوری محیطی ساختمان - BEE - به دست میآید که حاصل تقسیم کیفیت بر بار است. خانواده CASBEE دارای چهار نوع نظام ارزیابی میباشد.
- DGNB سرواژه عبارت آلمانی Deutsche Gesellschaft fur Nachhaltiges بهمعنای شورای ساختمان پایدار آلمان5 است که در همکاری نزدیک با وزارت فدرال حملونقل، ساختمان و امورات شهری آلمان - BMVBS - در سال 2007 بنیان شد. کانسپت پایداری سامانه DGNB بر مدل سهگانهی توسعهی پایدار - محیطی، اجتماعی، اقتصادی - تکیه میکند. از این رو سازمان معیارهای این سامانه شامل شش کیفیت محیطی؛ اقتصادی؛ تکنیکی؛ اجتماعی-فرهنگی-کارکردی؛ فرایند و سایت است و تمامی جنبههای ساختمان پایدار را پوشش میدهد. چهار کیفیت اول در ارزیابیها از سهم مساوی و اهمیت یکسان برخوردار هستند. سامانه DGNB دارای سه نوع نظام ارزیابی است.
- HQE سرواژهی عبارت فرانسوی Haute Qualité Environnementale بهمعنای کیفیت محیطی بالا، در سال 1996 در فرانسه بنیان گذاشته شد. در فرانسه طرح گواهینامهی HQE در سه بخش اجرا میشود؛ -1 سرتیوهآ - CertivéA - برای ارزیابی ساختمانهای غیرمسکونی و مناطق شهری؛ -2 سرکل - Cerqual - برای ارزیابی ساختمانهای مسکونی جمعی اعم از بناهای جدید، موجود و بازسازیشده و -3 سهکامی - Cequami - که صدور گواهی کیفی خانههای مجزا را انجام میدهد.
در خارج از فرانسه طرح گواهینامهی HQE را سروی - Cerway - انجام میدهد. در میان سه بخش ارائهشده، ارزیابی ساختمانهای غیرمسکونی - CertivéA - از ساختاری تکاملیافته و شفافتر نسبت به دو نظام دیگر بهرهمند است. به دلیل وجود نسخه بینالمللی انگلیسیزبان آن و همچنین جامعیت، وضوح و حوزه نفوذ گسترده نظام ارزیابی ساختمانهای غیرمسکونی، این نظام ملاک عمل این مقاله قرار گرفتهاست. اهداف 14گانه ارزیابی در قالب چهار سرفصل محیط، انرژی، رفاه و سلامتی در این سامانه ارائه میشود، که در جدول 2 معرفی شده است
.3 مقایسه تطبیقی سامانهها
سامانههای ارزیابی اهداف مشترکی را دنبال میکنند. به عبارتی هدف کلیه این سامانهها کاهش مصرف انرژی و تولید گازهای گلخانهایست. هرچند اهداف فرعی آنها تفاوتهایی با یکدیگر دارد. اصلی ترین عامل تفاوت این سامانهها در فرایند و ساختار ارزیابی آنها بروز یافته است. لذا بهسبب وجود ساختار ارزیابی متفاوت، نتایج متفاوتی از ارزیابی نیز ارائه میدهند. بهگونهای که یک ساختمان، که توسط یک سامانه در بالاترین حد امتیازی قرار گرفته، ممکن است در ارزیابی توسط سامانه دیگر در جایگاه متوسط رده بندی شود.
تفاوتهای ساختاری ارزیابی سامانهها از تفاوتهای آنها در الگو و فرایند ارزیابی، نحوه امتیازدهی و رتبهبندی، انواع معیارهای ارزیابی و وزندهی آنها نشات میگیرد. در این نوشتار به سبب امکان مقایسه تطبیقی سامانهها، مقایسه حول سه حوزه اصلی ذیل صورت میگیرد؛ الف - فرایند و الگوی ارزیابی، ب - رتبهبندی و سطوح دریافت گواهینامه، پ - ساختار و محتوای معیارهای ارزیابی. در ابتدا، بهجهت یک مقایسه سریع و اجمالی، کلیات پنج سامانه در قالب جدول 2 ارائه میگردد. جدول 1 چارچوب مقایسه پنج سامانه را، به همراه محتویات مختص به هر بخش، ارائه میدهد.
جدول-1 چارچوب مقایسه پنج سامانه
