بخشی از مقاله
چکیده:
توسعه پایدار از جمله مفاهیمی است که در جهان امروز میان دولتمردان و مدیران بنگاههای اقتصادی مطرح بوده و از اهمیت خاصی برخوردار است. در این مقاله تلاش شد تا به بررسی تحقق این مفهوم در حوزه مدیریت فناوری پرداخته و راهکارهای سنجش پایداری عملکرد آن را توسعه داد. از این رو ابتدا ادبیات مربوط به سنجش پایداری فناوری مورد مطالعه واقع شد، سپس با شناسایی شکاف موجود در ادبیات مشخص گردید که مدل جامعی که قادر به پوشش سنجش عملکرد کل فرآیند مدیریت فناوری باشد وجود ندارد، بر این اساس به توسعه مدلی جامع بر مبنای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی اقدام گردید و نتایج و خروجیهای آن معرفی شد.
واژههای کلیدی: مدیریت فناوری، توسعه پایداری، مدلهای تصمیم، تحلیل سلسله مراتبی
-1مقدمه:
امروزه با توجه به گسترش استفاده از فناوریهای مختلف در سطوح متفاوت زندگی بشر، از استفاده در صنایع سنگین گرفته تا رفع پیش پا افتادهترین نیازهای روزانه، نیازمند توجه ویژه به مسائل این حوزه هستیم. همچنین هزینههای تحقیق و توسعه مرتبط با فناوریهای نوین، قوانین و محدودیتهای مالکیت معنوی و چالشهای انتقال و پیادهسازی فناوریها از جمله چالشهایی هستند که بنگاهها به صورت مستمر با آنها روبرو میباشند. مدیریت فناوری، دانش و تخصصی میان رشتهای است که علوم پایه، مهندسی و روشهای مدیریت را یکپارچه ساخته و بر تکنولوژی به عنوان عامل خلق ثروت تاکید می کند.[1]
از طرفی رقابت سنگین میان بنگاههای حاضر در صنایع گوناگون و محدودیتهای موجود در زمینه تامین منابع مورد نیاز در تولیدات و خدمات، بحرانهای فیزیکی و محدودیتهای قانونی در حوزه محیط زیست و همچنین تاثیرات عمیق و بعضا مخربی که استفاده از فناوری در زندگی فردی و اجتماعی کارکنان مشاغل و مصرفکنندگان کالا و خدمات دارند، منجر به توسعه مفاهیمی تحت عنوان پایداری و توسعه پایدار شده است که بنا دارند خروجی فعالیتهای تولیدی/خدماتی را در راستای تعالی حوزههای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی قرار دهند. توسعه پایدار، عبارت است از توسعهای که در راستای رسیدن به اهداف، نیازهای امروز را بدون به مخاطره انداختن نسلهای آتی در تامین نیازهای خود تامین نماید.[2] از این رو در این پژوهش سعی در توسعه مدلی که به سنجش پایداری عملکرد فرایند مدیریت فناوری بپردازد گردیده است.
.2 پیشینه ادبیات:
1-2 مدیریت فناوری
مدیریت فناوری شامل فعالیتهای مختلفی است که از احساس نیاز بنگاه اقتصادی به رفع چالشهای خورد از طریف فناوری شروع شده و تا بهرهبرداری آن را در بر میگیرد. در ادبیات بحثهای زیادی در مورد اقدامات حوزه مدیریت فناوری صورت پذیرفته است اما یک توافق کلی میان نویسندگان در خصوص این اقدامات وجود دارد که فرآیند مدیریت تکنولوژی را بر مراحل شناسایی تکنولوژی، انتخاب تکنولوژی ، اکتساب تکنولوژی و بهره برداری تکنولوژی تقسیم میکند .[2] در این زمینه مدل مدیریت فناوری گریگوری4 دارای بیشترین ارجاع در ادبیات بوده و پایه بسیاری از مدلهای متاخر به حساب میآید.
این مدل فرایند مدیریت فناوری را به پنج گام شناسایی، انتخاب، دستیابی، بهرهبرداری و حفاظت تقسیم بندی میکند.[3]ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی مفهوم پایداری در گامهای مختلف فرایند مدیریت فناوری در سطوح متفاوتی از اهمیت بوده و معنی پیدا میکنند. بر اساس تعاریف مدل گریگوری، گامهای نخست و پایانی یعنی شناسایی و حفاظت دارای جنبههای عملیاتی کمتری بوده و بیشتر حوزههای مطالعاتی را شامل میشوند که خروجی آنها در سایر مراحل به صورت عملیاتی اجرا خواهد شد.[3] از این رو شاخصهای مرتبط با ابعاد سهگانه پایداری در گامهای انتخاب، اکتساب و پیادهسازی فناوری بیشتر معنا پیدا میکنند.
2-2 ارزیابی پایداری فناوری:
همان طور که در شکل 1 دیده می شود، ارزیابیهای فناوری را می توان به زیر سیستم های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی تقسیم نمود. اجزای عمومی و اصلی هر فناوری شامل منابع طبیعی، ابزارهای سازمانی، ابزارهای فیزیکی و ابزارهای قانونی می باشد که فراهم کننده پایداری زیر سیستم های خوانده شده هستند.[4] در ادامه به بررسی مدلهای ارزیابی پایداری فناوری موجود در ادبیات خواهیم پرداخت.
1-2-2 رویکرد پویایی سیستمها در ارزیابی پایداری فناوری:
موسانگو و برنت، با ارائه چهارچوبی به معرفی عوامل اساسی تاثیرگذار بر ارزیابی پایداری تکنولوژی پرداختند. کمک و مزیت اصلی این چهارچوب - شکل - 2 در مشخص کردن ارتباطات و پیوندهای اصلی موجود در بین عوامل کلیدی است که در بررسی پایداری تکنولوژی مهم شناخته میشوند که شامل .1 توسعه تکنولوژی .2 توسعه پایدار و .3 روش پویایی سیستم ها5 میباشند. این پژوهش چهارچوبی مفهومی در جهت تعیین پایداری تکنولوژی با رویکرد سیستمی - SATSA6 - فراهم میکند. در طول این مدل مدلسازی پویایی سیستم در حوزه تعیین پایداری تکنولوژی مورد بررسی قرار گرفته است.
شکل 2 نمایشی شماتیک از چهارچوب مفهومی ارائه شده در این زمینه است. فایده این چهارچوب کشف روابط موجود میان المانهای کلیدی که منجر به افزایش پایداری تکنولوژی میگردند است. در اینجا ما با مفاهیم توسعه تکنولوژی، توسعه پایدار و رویکرد پویایی سیستم روبرو هستیم. اشتراک میان این مفاهیم منتج به درک درستی از توسعه پایدار تکنولوژی، ارزیابی تکنولوژی و ارزیابی پایداری میگردد. از سوی دیگر این سه عنصر اساس SATSA را تشکیل میدهند.[4]
