بخشی از مقاله
چکیده
هدف این مقاله بررسی مقایسه ای سیستم های مالیات بر درآمد شخصی و سپس پیشنهاد سیستم بهینه برای ایران است. برای این منظور شش سیستم عمده مالیات بر درآمد شخصی - شامل سیستم مالیات بر مجموع درآمد، سیستم مالیات بر درآمد دوگانه، سیستم مالیات بر درآمد شبه دوگانه و سیستم مالیات بر درآمد شبه جامع، سیستم مالیات بر مخارج و سیستم مالیات بر درآمد یکنواخت - مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می دهد با وجودی که از اواسط دهه 1980 تا کنون بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه درگیر در رفرم های اساسی مالیات بر درآمد شخصی هستند اما تا کنون توافقی جامع در مورد اینکه سیستم مالیات بر درآمد شخصی ایده آل کدام است حاصل نشده است.
بنابراین در عمل انتخاب سیستم مالیات بر درآمد افراد توسط یک کشور بستگی به این دارد که مبادله بین اهداف مختلف - از جمله بین کارایی و برابری، سادگی سیستم، تمکین مالیاتی و افزایش درآمد های مالیاتی در محیط رقابتی - چگونه در هر کشوری ارزش گذاری شود. بر این اساس بعد از تحلیل سیستم های مختلف آنها را بر اساس معیار های مذکور مورد مقایسه قرار دادیم. نتایج حاصل نشان می دهد اگر سیاست گذار نگران سادگی، کارایی، عدالت افقی - براساس درآمد سالیانه - ، کاهش هزینه هایی اجرایی و تمکین مالیاتی و در نهایت به دست آرودن درآمد مالیاتی کافی در یک محیط رقابتی بین المللی است گزینه پیشنهادی سیستم مالیات یکنواخت است.
اگر هدف سیاست گذار کسب عدالت عمودی - بر اساس درآمد سالیانه - ، عدالت افقی و عمودی بر اساس ترکیب درآمد و جلوگیری از رفتار های آربیتراژ مالیاتی ناشی از انتقال درآمد بین منابع مختلف درآمدی است سیستم مالیات بر مجموع درآمد بهترین گزینه است. برای کسب عدالت افقی و عمودی بر اساس درآمد طول عمر و حصول درآمد مالیاتی کافی در محیط اقتصادی با رقابت جهانی سیستم مالیات بر درآمد دوگانه پیشنهاد می شود.
مقدمه
از اواسط دهه 1980 بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه درگیر در رفرم های اساسی مالیات بر درآمد شخصی شدند. اما تا کنون توافقی جامع در مورد اینکه سیستم مالیات بر درآمد شخصی ایده آل کدام است حاصل نشده است. این اصلاحات با هدف نیاز به فراهم کردن محیط مالی رقابتی تر انجام شدند یعنی محیطی که سرمایه گذاری، ریسک پذیری و کارآفرینی را تشویق نماید و انگیزه مشارکت بیشتر در بازار کار را فراهم کند. همزمان دولت ها از نیاز به عادلانه تلقی شدن سیستم مالیاتی شان از جانب مودیان آگاهی دارند به طوری که عدالت و سادگی تبدیل به شعار کلیدی اصلاحات مالیاتی شدند. عدالت نیازمند این است که مودیان دارای شرایط یکسان مقدار مالیات یکسانی پرداخت کنند و اینکه بار مالیاتی به طور متناسب تقسیم شود.
سادگی نیازمند این است که پرداخت مالیات برای مودیان تا حدی که ممکن است ساده شود و هزینه های تمکین و هزینه های اجرایی جمع آوری مالیات در حداقل نگه داشته شوندتقریباً. همه اصلاحات مالیاتی پیشنهادی در سه دهه گذشته، سیستم های مالیات بر درآمد فردی را پیشنهاد کرده اند که مشخصه اصلی آنها کاهش نرخ ها و گسترش پایه مالیاتی است. این اصلاحات به پیروی از اصلاحات 1984 انگلستان و اصلاحات 1986 آمریکا انجام شدند.
به عنوان مثال در اواسط دهه 1980 در اکثر کشورهای OECD بالاترین نرخ نهایی مالیات بر درآمد شخصی بیش از 65 درصد بود. اما امروزه در اکثر کشورها از جمله کشورهای OECD نرخ مالیات بر درآمد شخصی کاهش یافته و در برخی موارد بسیار پایین تر از 50 درصد است. این نشان دهنده تاکید کمتر بر توزیع مجدد با استفاده از وضع بالاترین نرخ های نهایی مالیات بر درآمد افراد در بالاترین طبقات درآمدی است. اگر چه اثر این کاهش در نرخ ها بر توزیع مجدد واقعی وابسته به میزان افزایش در آستانه های مالیاتی، معافیت ها، اعتبارهای مالیاتی و سایر کسورات مالیاتی است.
جدیدترین رفرم های مالیات بر درآمد شخصی سیستم BOX در هلند و مالیات یکنواخت در جمهوری اسلواکی با نرخ 19 درصد است که هر دو رفرم بر کاهش کاملاً اساسی در نرخ های مالیاتی در ترکیب با گسترش قابل توجه پایه مالیاتی دلالت دارند. استرالیا، کانادا، آلمان، ایرلند، ایتالیا، لوزامبورگ، اسپانیا و آمریکا از جمله کشورهایی هستند که در طی دهه های گذشته نرخ مالیات بر درآمد شخصی را کاهش دادند. دیگر کشورها از جمله فرانسه و انگلستان اعتبارهای مالیاتی شاغلین را با هدف تشویق مشارکت افراد کم درآمد در بازار کار افزایش دادند.
بسیاری از کشورها سیستم مالیات بر درآمد شخصی شبه دوگانه را ارائه کرده اند. به این معنی که همه یا بخشی از درآمد سرمایه شخصی نسبت به درآمد دستمزد در نرخی پایین تر مشمول مالیات می شود. اما هیچ کشور اروپایی روش مالیات بر درآمد دوگانه که در اوایل دهه 1990 در برخی کشورهای اسکاندیناوی - مانند فنلاند، نروژ و سوئد - ارائه شد را به طور کامل اجرا نکرده است. با این حال سیستم BOX در هلند تا حدی شبیه به مالیات بر درآمد دوگانه است.
در دهه های 1990 و 2000 پیشنهادهای اصلاحی با عنوان مالیات یکنواخت در دستور کار قرار گرفت. این رفرم های مالیاتی اساساً از دو جزء تشکیل شده اند، یکی تقلیل جدول نرخ های مالیات به یک نرخ واحد و دوم حذف تخفیفهای ویژه مالیاتی احتمالاً به استثنای معافیت های پایه مالیاتی می باشد. به بیانی خلاصه بر اساس ادبیات مالیاتی دولت ها در زمینه مالیات بر درآمد شخصی می توانند یکی از شش نوع سیستم مالیات بر درآمد شامل سیستم مالیات بر مجموع درآمد، سیستم مالیات بر درآمد دوگانه، سیستم مالیات بر درآمد شبه دوگانه و سیستم مالیات بر درآمد شبه جامع، سیستم مالیات بر مخارج و سیستم مالیات بر درآمد یکنواخت را انتخاب کنند.
همه سیستم های مالیاتی مذکور دارای نقاط قوت و ضعف هستند که در ادامه با جزئیات بیشتری مورد بحث قرار می گیرند. به طور کلی سیستم های مالیات یکنواخت ساده تر از بقیه سیستم ها است اما تأکید کمتری بر روی مسئله توزیع درآمد دارند. سیستم های مالیات بر درآمد یکنواخت و مالیات بر درآمد دوگانه از معافیت ها و ساختارهای انگیزشی محدودتری در مقایسه با آنچه در سیستم های مالیات بر درآمد جامع معمول است برخورداراند.
از دیدگاه کارایی سیستم مالیات بر درآمد یکنواخت در مقایسه با بقیه سیستم ها دارای اخلال و انحراف مالیاتی کمتری است اما اظهار نظر در مورد کارایی کلی یک سیستم مالیاتی کار معمولاً دشورای است. در عمل هیچ کشور OECD به طور کامل نسخه محض یکی از سیستم های مالیات بر مجموع درآمد، مالیات بر درآمد دوگانه و سیستم مالیات یکنواخت را در مورد درآمد افراد اجرا نکرده است.
همه کشورهای OECD با درآمدهای مختلف - به عنوان مثال مزایای غیر نقدی شغلی و منزل شخصی - رفتار مالیاتی خاصی دارند و در تعداد زیادی از کشورهای OECD سهم تأمین اجتماعی فقط بر شکل های خاصی از درآمد - بیشتر درآمد حاصل از کار - وضع می شود. به بیانی دیگر اکثر کشورهای OECD سیستم های مالیات بر درآمد شبه جامع، شبه دوگانه و شبه یکنواخت را بکار می گیرند. سیستم های مالیات بر درآمد بهش دوگانه معمولاً بیشتر متداول اند. در عمل انتخاب سیستم مالیات بر درآمد افراد توسط یک کشور بستگی به این دارد که مبادله بین اهداف مختلف - از جمله بین کارایی و برابری، سادگی سیستم، تمکین مالیاتی و افزایش درآمد های مالیاتی در محیط رقابتی - چگونه در هر کشوری ارزش گذاری می شود.
هدف اصلی این مقاله بررسی مقایسه ای سیستم های مالیات بر درآمد شخصی بر اساس معیار های کارایی، برابری، سادگی، تمکین مالیاتی و افزایش درآمد های مالیاتی در محیط رقابتی بین المللی است. می توان گفت که ماخذ اصلی همه سیستم های مذکور سیستم مالیات بر مجموع درآمد است به همین دلیل این مقاله به نوعی تحولات سیستم مالیات بر مجموع درآمد در طی زمان را نشان داده و به خوبی نشان می دهد که هر نسخه چه ایراداتی داشته که جای خود را به نسخه بعدی داده است.
برای این منظور این مقاله در سه بخش اصلی تنظیم شده است، در بخش اول شش سیستم مالیات بر درآمد شخصی بررسی می شوند. در بخش دوم این سیستم ها بر اساس معیار های ذکر شده مورد مقایسه قرار می گیرند و به این سوال پاسخ داده می شود که اگر سیاست گذاران مالیاتی کشورمان بخواهند از بین سیستم ها انتخاب نمایند سیستم ایده آل کدام است؟ و در پایان جمع بندی نهایی ارائه می شود.
.1 معرفی سیستم های مالیات بر درآمد شخصی
در این بخش سیستم های مالیات بر درآمد شخصی مورد بررسی قرار می گیرند. سیستم های مورد بررسی شامل پنج سیستم زیر است.
اول سیستم مالیات بر مجموع درآمد - 1 - CITS که در این سیستم مالیاتی خالص درآمد حاصل از منابع مختلف درآمدی تجمیع شده و مقادیر درآمد بالاتر از سقف معافیت پایه - آستانه مالیاتی - بر اساس نرخ های تصاعدی مشمول مالیات می شود.
دوم سیستم مالیات بر درآمد دوگانه - 2 - DITS، که مهمترین اصل راهنمای این سیستم مالیاتی ترکیب کردن سه عنصر مالیات تصاعدی بر درآمد حاصل از کار، نرخ مالیات یکنواخت بر درآمد شرکت ها و سرمایه پایهو مالیاتی گسترده و نرخ های مالیاتی کاملاً پایین است.
سوم سیستم مالیات بر درآمد شبه دوگانه - 3 - SDITS و سیستم مالیات بر درآمد شبه جامع - 4 - SCITS است، اگر چه ترسیم خط تمایز مشخصی بین این دو سیستم مالیاتی کار دشواری است اما می توان گفت که در سیستم مالیات بر درآمد شبه دوگانه اکثر شکل های درآمد سرمایه در نرخ پایین و اغلب یکنواخت مشمول مالیات می شوند که از نرخ های تصاعدی مالیات بر درآمد کار فاصله دارند در مقابل در سیستم مالیات بر درآمد شبه جامع اکثر شکل های درآمد سرمایه در نرخ های بالا و اغلب تصاعدی مشمول می شوند
