بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با افزایش آلودگی های زیست محیطی وتقاضا برای تولیدات سالم ، استفاده از سموم شیمیایی در راستای تولید محصولات کشاورزی مورد انتقاد بسیاری از محققان کشاورزی قرار گرفته است.متاسفانه در اکثر کشورهای در حال توسعه حجم قابل توجهی از سموم شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرد. از آنجایی که بسیاری از این سموم با توصیه کارشناسان نهاد های وابسته به کشاورزی در این کشورها صورت می پذیرد ، همواره باید به این نکته توجه داشت که آیا نگرش کلی کارشناسان به استفاده از سموم شیمیایی تاثیری بر توصیه های آنها در راستای استفاده از سموم شیمیایی دارد؟
هدف از این پژوهش تعیین نگرش کارکنان حفظ نباتات و جهادکشاورزی شهرستان اردکان نسبت به استفاده از سموم شیمیایی به منظور مبارزه با آفات نباتی و عوامل موثر بر آن بوده است. در این مطالعه که به روش پیمایش انجام پذیرفته 60 نفر از کارکنان حفظ نباتات و جهاد کشاورزی این شهرستان مورد مطالعه قرار گرفتند.روایی صوری پرسشنامه توسط اساتید و کارشناسان مورد تایید قرار گرفت و آلفای کرونباخ برای متغیر نگرش نسبت به استقاده از سموم محاسبه گردید. نتایج نشان داد که نگرش کارکنان نهادهای مذکور به استفاده از سموم شیمیایی تا حدودی در بین کارکنان حفظ نباتات پایین اما در بین کارکنان جهاد کشاورزی نسبتا بالاتر بود .همچنین نتایج نشان داد که بین دو گروه مورد مطالعه، تفاوت معنا داری در نگرش به استفاده از سموم و همچنین بین سابقه افراد و نگرش مثبت به استفاده از سموم شیمیایی همبستگی مثبتی وجود دارد. در پایان نیز پیشنهاداتی به منظور بهبود نگرش کارکنان به عدم استفاده از سموم شیمیایی ارائه شده است.
مقدمه و هدف
بی تردید توسعه کشاورزی به عنوان عمده ترین راه تامین مواد غذایی تنها زمانی پاسخ گوی جمعیت رو به رشد بشر خواهد بود که پیشرفت آن همگام و متناسب با روند افزایش جمعیت باشد. از طرفی گسترش کشاورزی باعث ناپایداری در اکوسیستمهای طبیعی شده و توازن آنها را بر هم زده است . در حقیقت کشاورزی نوعی انحراف از تعادل طبیعی در اکوسیستم است که هدف از آن به دست آمدن محصولات بیشتر می باشد . اما طبیعت بطور مطلق تسلیم این فشارها نشده و تدریجا نوعی کشش به سوی برقراری مجدد تعادل بوجود می آورد که به صورت عوارض ناخواسته ای چون آفات و بیماریهای گیاهی و نیز علف های هرز در کشاورزی بروز می کند.[2]
بررسی ها نشان می دهد بطور تقریبی حدود یک سوم از محصولات کشاورزی جهان در مراحل داشت و برداشت توسط آفات از بین می رود. میزان خسارت آفات در کشورهای توسعه نیافته از این هم بیشتر است. مثلا در آمریکای لاتین حدود چهل درصد محصولات با هجوم آفات از بین می رود. طبق تخمین سازمان خوار و بار جهانی - - F.A.O حدود پنجاه درصد محصول پنبه در کشورهای در حال توسعه در اثر عدم و دسترسی به سموم حشره کش از بین می رود. کار برد سموم از یک طرف با از بین بردن عوامل ناخواسته باعث افزایش کمی و کیفی محصولات شده و از طرف دیگر با از بین بردن عوامل کنترل کننده طبیعی آفات ، تعادل زیستی را بر هم زده و موجب طغیان آفات می شو.[2]
کنترل آفات زراعی به منظور خسارت قابل توجه ای که به محصولات کشاورزی وارد می نمایند، همواره مورد اهمیت بوده است - صالحی و همکاران،. - 1386 از جمله دستاورد های بزرگ انقلاب سبز تولیدات شمیایی بود که به منظور کنترل سریع آفات مورد استفاده قرار می گرفت. با گذشت سال های بسیار رفته رفته کارایی سموم شیمیایی کمتر و کشاورزان همواره ترغیب به استفاده از سموم شیمیایی می شدند. با ظهور مشکلات زیست محیطی بسیار ناشی از سموم شیمیایی در آلودگی های زیست محیطی و منابع آبی و خاکی و به خطر افتادن سلامت بشری ،چند دهه ای است که مسئله استفاده از سموم شیمیایی در بین محققان کشاورزی به چالشی بزرگ نبدیل شده است.[4]
کارشناسان معتقدند،افزایش بیماری های نا شناخته،انواع سرطانها و ناهنجاریهای ژنتیکی بر اثر باقیمانده سموم در محصولات کشاورزی و میوهها است ،از این رو کشورها باید نسبت به کنترل سمپاشیهای بی رویه و استفاده کمتر ازکودهای شیمیایی راهکارهای موثری را در دستور کار قراردهند.آنان معتقدند،آثار باقیمانده سموم و مواد شیمیایی در محصولات کشاورزی و میوه ها،تهدید سلامت جامعه مصرف کننده،تهدید سلامت کشاورزان بر اثر تماس با انواع سموم شیمیایی و بروز مسمومیت های تصادفی به دلیل مصرف ظروف مسموم برای مواد غذایی و آشامیدنی، از جمله این مخاطرات است. امروزه آگاهی از نتایج و اثرات استفاده از زراعت مدرن، منجر به استفاده منطقی از آفت کشها و همچنین افزایش تقاضای مصرف کنندگان برای محصولات و مواد غذایی شده است که از مواد شیمیایی سمی و مضر برای محیط زیست، در آن ها استفاده نشده باشد. با این وجود انتشار برخی اخبار در رسانه ها در خصوص مصرف بی رویه انواع سموم در فرآیند تولید محصولات زراعی در مازندران نگرانی های را برای جامعه پرشمار مصرف کننده بوجود آورده است.[5]
در حال حاضر در کشور ما سرانه مصرف سم در محصوالات کشاورزی به ازای هر نفر 400 گرم و همچنین میزان مصرف کود شیمیایی از 5/2به 5/3 میلیون تن در 10 سال گذشته افزایش داشته است. تحقیقات بر روی مصرف کنندگان آبهای آلوده به علفکش آترازین نشان داده شده است که احتمال بروز انواع ناقص الخلقگی 2 الی 3برابر،اختالالت قبلی 3برابر،اختالالت جنسی 3الی 4برابرو اختالالت اندامهایی حرکتی 7برابر نسبت به سایرافرادبیشتر است. همچنین احتمال بروز سرطان تیروئید برای افرادی که در معرض قارچ کش هایی مثل مانکوزب قرار دارند 3 برابر بیشتر است. هدف کلی از این پژوهش تعیین نگرش کارکنان حفظ نباتات و جهادکشاورزی اردکان نسبت به استفاده از سموم شیمیایی به منظور مبارزه با آفات نباتی و عوامل موثر بر آن می باشد. اهداف جزئی شامل نقش عوامل جنسیت، سطح تحصیلات - دیپلم ، لیسانس،فوق لیسانس، دکتری - ، سازمان مورد اشتغال، مدت سابقه کاری در سازمان بر روی نگرش نسبت به استفاده از سموم شیمیایی می باشد.
تئوری و پیشینه نگاشته
در مطالعه ای که صالحی و همکاران در سال 1386 بر روی نگرش نسبت به فناوری های دقیق در استفاده از سموم بر روی کارشناسان انجام پذیرفت ، مشخص گردید که تمامی کارشناسان نگرش مثبتی به استفاده پایین از سموم شیمیایی دارند که این نگرش به دلیل مشاهده تاثیر گذاری بالای استفاده از سموم با رویکرد کشاورزی دقیق داشته است.[4] رابطه ای مستقیمی بین نگرش ، باور و عقاید افراد در استفاده از روش های مدیریتی کشاورزی در راستای حفظ محیط زیست وجود دارد - . - Kerhford,1996 در تحقیقی که اکبری و همکاران در سال 1387 در رابطه با تمایل کشاورزان بر استفاده از سموم شیمیایی انجام دادند مشخص شد که وجود مراکز بیشمار فروش سم و دسترسی آسان به آنها عامل مهمی در استفاده بیشتر از سموم شیمیایی توسط کشاورزان بوده است.[3]مواد و روش ها
در این پژوهش به منظور بررسی نگرش کاکنان حفظ نباتات و جهاد کشاورزی شهرستان اردکان از روش پیمایش استفاده شد. ابزار مورد استفاده برای جمع اوری اطلاعات در قالب پرسشنامه بوده است که به گروه مورد مطالعه جهت تکمیل، ارائه داده شد. پرسشنامه شامل گویه های جنسیت، سطح تحصیلات - دیپلم ، لیسانس،فوق لیسانس، دکتری - ، سازمان مورد اشتغال، مدت سابقه کاری در سازمان و متغیر وابسته نگرش نسبت به استفاده از سموم شیمیایی بود که در 15 سوال در قالب طیف لیکرد به کارکنان ارائه شد. دامنه نمره نگرش به استفاده از سموم شیمیایی بین 15 تا 55 متغیر بود. روایی صوری پرسشنامه توسط اساتید و کارشناسان مورد تایید قرار گرفت و پایایی پرسش نامه برای گویه نگرش به استفاده عدد 0/89 را نشان داد.
نتایج و بحث
نتایج نشان دادکه جوان ترین فرد در گروه مورد مطالعه 26 سال و پیرترین 58 سال سن دارند و. پیشترین سابقه کاری افراد 30 سال و کمترین آن 2 سال بود. - جدول-. - 1 همچنین بیشترین سطح تحصیلات را افراد لیسانسه با 55 درصد تشکیل می دادند و بعد از آن دیپلمه ها و فوق لیسانس ها به ترتیب با 25 و 20 درصد درجایگاه بعدی قرار داشتند. با توجه به
