بخشی از مقاله
-1 مقدمه
یک سیستم مدیریت ایمنی مجموعه ای از قوانین و اقدامات عملی است که با هدف بهبود نگرش و رفتار کارکنان مرتبط با مخاطرات ایجاد شده و تلاش می-کند تا رفتارهای مخاطرهآمیز را کاهش دهد - بریها و همکاران1،. - 2011 تفاوت در سطح آگاهی افراد نسبت به ایمنی در تشخیص مخاطرات، اقدامات پر خطر و پیامدهای آن موثر است
در واقع دانش به کاهش آسیبها و خسارات منجر می گرد. تحقیقات نشان میدهند که بین میزان ایمنی و دانش رابطه وجود دارد. دانش، تخصص و سرمایه انسانی از داراییهای مهم سازمان است که منجر به خلق مزیت رقابتی میشود. مدیریت دانش، راهبردی است که سازمان را در استفاده از منابع برای دستیابی به عملکرد بهتر حمایت می-نماید. در مقابل برنامههای ایمنی سازمان باید با فاکتورهای انگیزشی نظیر بازخورد عملکرد افراد همراه باشد. بنابراین قوانین بهداشت و ایمنی در هر سازمان باید توسط مدیران عالی تنظیم شده و فرآیندی جهت ارزیابی و ممیزی دورهای شاخصهای کلیدی اثر گذار بر ایمنی کار و سلامت کارکنان طراحی شود
با مرور ادبیات تحقیق میتوان به اهمیت مدیریت دانش پی برد. ارزیابی عملکرد با رویکرد مدیریت دانش که در سازمانها اهمیت و پژوهشگران به آن پرداختهاند. ارزیابی عملکرد سازمانها با رویکرد مدیریت ایمنی نیز موضوعی است که در ادبیات تحقیق به چشم میخورد. برای ارزیابی عملکرد از روشهای مختلفی استفاده شده است. استفاده از روش مناسب که توانایی سنجش عملکرد، را با نتایجی دقیق و مطابق با واقعیت را داشته باشد در نتیجه حاصل
و پیامد آن تاثیرگذار است. تحلیلپوششیدادهها روشی برای ارزیابی عملکرد و نوعی برنامهریزیخطی است که برای ارزیابی کارایی نسبی، هر واحد، درمقایسه با سایر واحدهای سازمانی، به کار میرود
اکنون در این پژوهش در گام اول شاخصهای عملکرد مدیریت دانش و مدیریت ایمنی مشخص شده و در گام دوم سازمانها سازمانها با رویکرد مدیریت دانش و مدیریت ایمنی ارزیابی میشود. واحد های کارا و ناکارامعین میگردد. در گام سوم از تحلیل پوششیدادهها به عنوان روش ارزیابی عملکرد سازمانها با رویکرد تلفیقی مدیریت دانش و مدیریت ایمنی یک بار با خروجی رضایت مشتری - حالت اول - و یک بار با خروجی حوادث - حالت دوم - استفاده شده و واحد های کارا و ناکارامعین میگردد .
در گام چهارم نمودار ناحیه بندی شده بر اساس کارایی واحدهای تصمیمگیری بدست آمده برای رویکردهای مدیریت دانش و مدیریت ایمنی رسم و تحلیل خواهد شد. در گام پنجم نمودار ناحیه بندی شده بر اساس کارایی واحد های تصمیم گیری بدست آمده برای رویکردهای تلفیقی - حالت اول و حالت دوم - رسم و تحلیل خواهد شد. در نهایت روش مزبور در صنعت خودرو استان اصفهان مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج آن بررسی خواهد شد.
-3 مدیریت دانش
دانش یک عنصر موثر در رقابتپذیری سازمان است، سازمانها برای دستیابی به مزیت رقابتی، باید بتوانند از منابع دانش خود به طریقی بهینه استفاده کنند .
مدیریت دانش، به بهینه سازی دانش سازمان و در دستیابی به عملکرد بهتر کمک میکند در واقع هدف از مدیریت دانش، تبدیل دانش فردی به دانش گروهی و سازمانی است که توسعه و تقویت، ذخیره و جریان دانش در سازمان را به همراه دارد
ارزیابی عملکرد مدیریت دانش تعیین میکند که شرکت تا چه حد در مدیریت اثر بخش و کارایی دانش و بهبود عملکرد، گام برداشته و تا چه حد در اجرای مدیریت دانش موفق بوده است.
-4 عوامل اصلی موفقیت در مدیریت دانش2
راس3 می گوید 20 تا 40 درصد پروژههای مدیریت دانش شکست میخورد
بهکارگیری مدیریت دانش در صورتی به موفق است که پیچیدگیهای مدیریت دانش و عوامل کلیدی موفقیت در نظر گرفته شود.
به زبان مدیریت دانش عوامل موفقیت، فعالیتها و اقدامات ضروری به منظور موفقیت در مدیریت دانش هستند. این عوامل در صورت عدم وجود، باید ایجاد شده و در صورت وجود، میبایست بهبود یابند. عوامل خارجی از قبیل تأثیرات محیطی مدنظر نیست، زیرا سازمانها در اجرای مدیریت دانش کنترلی بر آنها ندارند
از بین عوامل شناسایی شده برای موفقیت در مدیریت دانش والمحمدی دروازده عامل را ذکر میکند که این عوامل شامل رهبری و حمایت مدیریت ارشد، فرهنگ سازمانی، تکنولوژی اطلاعات، استراتژی مدیریت، اندازه
در این مقاله روشی برای ارزیابی عملکرد سازمانها بر اساس CSFدر مدیریت دانش و مدیریت ایمنی، بر اساس نمودار ناحیه بندی شده، ارائه شده است.
-9 روش پژوهش
تحلیلپوششیدادهها - DEA4 - نوعی برنامهریزی خطی است که به اندازهگیری کارایی هر واحد تصمیمگیری در مقایسه با سایر واحدهای سازمانی و با استفاده از عملکرد بهینه تئوری در هر سازمان می پردازد. در DEA هر سازمان یا واحد سازمانی مورد مطالعه یک واحد تصمیم گیری - DMU5 - نامیده میشود. .[15] در این مقاله برای محاسبه کارایی DMU ها از مدل BCC ورودی محور استفاده شده است.
الگوی BCC
اگربازده به مقیاس ثابت نباشد، مدل CCR توانایی محاسبهی کارایی و بهرهوری را ندارد. از اینرو، مدل BCC با بازده به مقیاس متغیر مطرح شد. ساختار ریاضی این مدل، در ذیل آمده است :
فرم مضربی BCC در ماهیت ورودی
گیری عملکرد، مدیریت زیرساخت های سازمانی، فرآیندها و فعالیت ها، پاداش دهی و ایجاد انگیزه، رفع محدودیت منابع، آموزش و بازآموزی، مدیریت منابع انسانی، الگوبرداری از بهترین ها یا بهینهکاوی میباشد .
-5مدیریت ایمنی
دیدگاه معاصر در مورد ایمنی بر این باور است که سازمانها میبایست ایمنی را در فعالیتها مدیریت و ارزیابی نمایند
سطح نامطلوب ایمنی در سازمان-ها، منجر به اجرای نامطلوب برنامههای ایمنی و عدم وجود التزام به قوانین آن در سازمان است. بنابراین در هر سازمانی واحد ایمنی، مسئولیت ارزیابی و کنترل عوامل منجر به ایجاد حادثه را بر عهده دارد. از طرفی، در بسیاری از سیستمهای ارزیابی عملکرد ایمنی، شاخصهایی نظیر تعداد حوادث، شدت حادثه و نسبت تعداد حوادث بر ساعات کاری را نیز به عنوان شاخصهای ارزیابی عملکرد سیستم ایمنی در نظر میگیرند. بنابراین شاخصهای مهم عملکرد ایمنی میبایست در ارزیابی عملکرد، مورد توجه قرار گیرند
-6عناصر اصلی مدیریت ایمنی
سازمان بین المللی هوانوردی ایکائو برنامه جهانی ایمنی هوانوردی را در سال 1997 میلادی مطرح و تصویب نمود. بر این اساس سیستم مدیریت ایمنی از چهار عنصر اصلی تشکیل شده که این عناصر شامل اهداف و خط مشی ایمنی، مسئولیتهای ایمنی، انتصاب کارکنان کلیدی ایمنی و هماهنگسازی طرح واکنش در شرایط اضطراری است
-7 تحلیلپوششی دادهها
مورد استفاده جهت ارزیابی روش DEA است.
گام اول: تعیین شاخص در هر دو رویکرد مدیریت دانش و مدیریت ایمنی
الف - تعیین شاخص های مدیریت دانش: به این منظور با استفاده از ادبیات تحقیق، CSFهای در مدیریت دانش به عنوان شاخص تعیین شد.
ب - تعیین شاخص های مدیریت ایمنی: برای مدیریت ایمنی نیز پس از مرور ادبیات، عناصر اصلی مدیریت ایمنی به عنوان شاخص در نظر گرفته شد.
گام دوم: تعیین مدل DEA و سنجش ورودی ها و خروجی ها برای دو رویکرد مدیریت دانش و مدیریت ایمنی
در این مرحله اجزای مدل DEA تشکیل می شود.
الف - رویکرد مدیریت دانش: شاخصهای مدیریت دانش، تعیین شده در گام اول به عنوان ورودی، در نظر گرفته میشود و یک یا تعدادی از نتایج مدیریت دانش نظیر رضایت مشتری به عنوان یکی از نتایج مهم مدیریت دانش، در سازمان نیز به عنوان خروجی در نظر گرفته میشود. سازمان های مختلف نیز به عنوان DMU بررسی میشود. در ادامه نیز مقادیر هر یک از ورودیها و خروجیها، در هر DMU مورد سنجش قرار میگیرد.
ب - رویکرد مدیریت ایمنی: شاخص های مدیریت ایمنی، تعیین شده در گام اول به عنوان ورودی، و یک یا تعدادی از نتایج مدیریت ایمنی مانند شاخص حوادث به عنوان خروجی در نظر گرفته می شود. سازمانهای مختلف نیز به عنوان DMU ،مورد بررسی قرار میگیرند. در ادامه نیز مقادیر هر یک از ورودی ها و خروجیها،در هر DMU مورد سنجش قرار میگیرد.
گام سوم: تعیین مدل DEA و سنجش ورودیها و خروجیها برای تلفیق دو رویکرد مدیریت در سازمان در نظر گرفته میشود. در ادامه نیز مقادیر هر یک از ورودی ها و خروجی ها،در هر DMU مورد سنجش قرار میگیرد.
- حالت اول و حالت دوم -
الف - حالت اول :در این مرحله اجزای مدل DEA تشکیل می شود. بدین منظور با استفاده از نظر خبرگان، مدیریت دانش و مدیریت ایمنی هر یک به عنوان یک شاخص واحد، برای وروردی مدل در نظر گرفته میشوند. خروجی مدل، شاخص رضایت مشتری به عنوان یکی از مهمترین نتایج مدیریت دانش میباشد.
ب - حالت دوم: در این مرحله اجزای مدل DEA تشکیل میشود. بدین منظور با استفاده از نظر خبرگان، مدیریت دانش و مدیریت ایمنی هر یک به عنوان ∑ یک شاخص واحد، برای وروردی و شاخص حوادث به عنوان یکی از مهم ترین نتایج مدیریت ایمنی، خروجی مدل، در نظر گرفته میشود. .
در ادامه نیز مقادیر ورودی ها و خروجی ها،در هر DMU مورد سنجش قرار ∑ می گیرد . سپس بر مبنای ورودیها و خروجیها، مدل مشخص میگردد.
گام چهارم: ارزیابی عملکرد سازمانها به تفکیک بر اساس دو رویکرد مدیریت ∑ ∑ دانش و مدیریت ایمنی الف و ب - ارزیابی عملکرد سازمانها با رویکرد مدیریت دانش/ مدیریت ایمنی: ابزار مورد استفاده DEA است بدین منظور ابتدا، بازده به مقیاس و مقادیر ورودیها و خروجیها تعیین شود. سپس بر مبنای آن مدل ارزیابی عملکرد مشخص گردد. بازده به مقیاس و مقادیر ورودیها و خروجیها تعیین شود. سپس بر مبنای آن، مدل مورد نظر مشخص میگرددمدیریت ایمنی - حالت اول و حالت دوم -
گام پنجم: ارزیابی عملکرد سازمان ها با رویکردهای تلفیقی مدیریت دانش و شاخص رضایت مشتری / شاخص حوادث به عنوان خروجی در نظر گرفته می-شود. ابزار مورد استفاده ، تحلیلپوششیدادهها است بدین منظور ابتدا بایستی، گام ششم: رسم نمودار ناحیهبندی شده برای رویکرد مدیریت ایمنی و مدیریت دانش و رویکرد های تلفیقی - حالت اول و حالت دوم - در این گام با استفاده از اعداد کارایی بدست آمده در گام دوم برای رویکرد مدیریت دانش
-10مورد مطالعه
این تحقیق با هدف ارزیابی عملکرد سازمانها با رویکرد مدیریت دانش و مدیریت ایمنی انجام میگیرد. پژوهش در بازه ی زمانی سال 1391-92 و در محدوده مکانی شهر اصفهان انجام گرفته است . سازمانهای مورد مطالعه قطعه سازان خودرو، زیر مجموعه ی سابکو، دارای گرید A و B و واقع در اصفهان هستند که مراحل پژوهش، به صورت زیر است.
جدول : - 2 - معرفی شرکتهای مورد بررسی قرار گرفته در پژوهش
گام اول: تعیین شاخص در هر دو رویکرد مدیریت دانش و مدیریت ایمنی
الف - تعیین شاخص های مدیریت دانش:
در این گام با مرور ادبیات پژوهش و با استفاده از نظر خبرگان صنعت و دانشگاه، شاخص ورودی برای مدیریت دانش، شاخص های اصلی موفقیت در مدیریت دانش شامل 12 مورد، رهبری و حمایت مدیریت ارشد، فرهنگ سازمانی، تگنولوژی اطلاعات، استراتژی الف - تعیین شاخصهای
مدیریت دانش :مدیریت، اندازه گیری عملکرد، مدیریت زیرساخت سازمانی، فرآیند و فعالیت، پاداش دهی و ایجاد انگیزه، رفع محدودیت منابع، آموزش و بازآموزی، مدیریت منابع انسانی و الگو برداری از بهترین ها یا بهینه کاوی[11] تعیین شد.
ب - تعیین شاخص های مدیریت ایمنی: در این مرحله با استفاده از ادبیات تحقیق و با استفاده از نظر خبرگان صنعت و دانشگاه، عناصر اصلی مدیریت ایمنی شامل اهداف و خط مشی ایمنی، مدیریت ریسک ایمنی، تضمین ایمنی وترویج ایمنی به عنوان شاخص های مدیریت ایمنی [14] تعیین شد.
گام دوم: تعیین مدل DEA و سنجش ورودی ها و خروجی ها برای دو رویکرد مدیریت دانش و مدیریت ایمنی
در این مرحله اجزای مدل DEA تشکیل می شود.
الف - رویکرد مدیریت دانش: در گام اول شاخصهای تعیین شده در گام قبل به عنوان ورودی و شاخص رضایت مشتری، به عنوان خروجی در نظر گرفته میشود. شرکتهای قطعه ساز خودرو، زیر مجموعه ی سابکو، دارای گرید A و B و واقع در اصفهان نیز به عنوان DMU ، مورد بررسی قرار می-گیرند. سپس مقادیر هر یک از ورودی ها و خروجی ها،در هر DMU مورد مدیریت ایمنی و گام سوم برای رویکردهای تلفیقی - حالت اول و حالت دوم - ، مختصات هر سازمان در نمودار تعیین شده و موقعیت سازمانها، در نواحی مختلف نمودار، عملکرد سازمان بررسی خواهد شد.
الف - رویکرد مدیریت دانش و مدیریت ایمنی ب - رویکرد تلفیقی - حالت اول و حالت دوم -
میانگین کارایی سازمانها در هر رویکرد صفحه مختصات را به چهار بخش تقسیم خواهد کرد و نمودار ناحیه بندی شده، رسم می شود.
سنجش قرار می گیرد. ابزار جمعآوری دادهها پرسش نامه و اطلاعات ثبت شده مربوط به آمار رضایت مشتری در هر سازمان میباشد. روایی پرسش نامه توسط خبرگان تائید و پایایی نیز با استفاده از نرم افزار spss محاسبه شد که آلفای کرونباخ آن برابر 0,96 میباشد. در هر سازمان مدیران ارشد و میانی، پاسخ گوی پرسشنامه ها بودند. تعداد 45 پرسش نامه برای 12 سازمان مورد مطالعه، جمع آوری شد.
ب - رویکرد مدیریت ایمنی: عناصر اصلی مدیریت ایمنی ، که در گام اول تعیین شد، به عنوان ورودی، و شاخصهای حوادث
به عنوان خروجی در نظر گرفته شد. شاخصهای ورودی و خروجی در جدول دو آمده است. شرکتهای قطعهساز خودرو، زیر مجموعه سابکو، دارای گرید A و B و واقع در اصفهان نیز به عنوان DMU ، مورد بررسی قرار میگیرند. در ادامه نیز مقادیر هر یک از ورودیها و خروجیها، در هر DMU مورد سنجش قرار می-گیرد. ابزار جمع آوری دادهها پرسش نامه و اطلاعات ثبت شده مربوط به آمار حوادث میباشد. روایی پرسش نامه توسط خبرگان تائید و پایایی نیز با استفاده از نرم افزار spss محاسبه شد که آلفای کرونباخ آن برابر 0,94 میباشد. در هر سازمان مدیران ارشد و میانی، پاسخگوی پرسش نامه بودند. تعداد 45 پرسش نامه برای 12 سازمان مورد مطالعه، جمعآوری شد.
گام سوم: تعیین مدل DEA و سنجش ورودیها و خروجیها برای رویکردهای تلفیقی
الف - حالت اول : در این مرحله اجزای مدل DEA تشکیل می شود. برای ورودی مدل DEA، با استفاده از میانگین هندسی 12 شاخص مدیریت دانش تبدیل به یک شاخص واحد با عنوان مدیریت دانش و 4 عنصر اصلی مدیریت ایمنی نیز با استفاده از میانگین هندسی تبدیل به شاخصی واحد با عنوان مدیریت ایمنی شده و به عنوان ورودی در نظر گرفته میشوند. پس از تعیین ورودیها مدل مزبور یک با خروجی رضایت مشتری، حل می شود. شاخصهای ورودی و خروجی برای هر دو مدل، در جدول - 3 - آمده است.
ب - حالت دوم: در این مرحله اجزای مدل DEA تشکیل می شود. برای ورودی مدل DEA، با استفاده از میانگین هندسی 12 شاخص مدیریت دانش تبدیل به یک شاخص واحد با عنوان مدیریت دانش میشود و 4 عنصر اصلی مدیریت ایمنی نیز با استفاده از میانگین هندسی تبدیل به شاخصی واحد با عنوان مدیریت ایمنی شده و به عنوان ورودی مدل در نظر گرفته میشوند. پس از تعیین ورودیها مدل با خروجی شاخص حوادث حل میشود که برای از بین چهار شاخص مورد بررسی، به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات، شاخص چهارم، از محاسبات حذف شد. شاخصهای ورودی و خروجی برای این مدل، در جدول - 4 - آمده است.
گام چهارم: ارزیابی عملکرد سازمان ها به تفکیک بر اساس دو رویکرد مدیریت دانش و مدیریت ایمنی
