بخشی از مقاله
چکیده
در پژوهش حاضر با استفاده از روش، اسنادی- تحلیلی ، محتوای کتاب های علوم تجربی دوره ابتدایی براساس دیدگاه شناختی مورد بررسی قرار گرفته است و برای تجزیه وتحلیل اطالعات،از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است . مولفه های مورد بررسی عبارتند از : توانایی درك مفهوم بقاء، توانایی طبقه بندی و ردیف کردن، توانایی درك مفهوم عدد و کارکردن با اعداد و توانایی استدالل منطقی برحسب اشیاء و امور محسوس و عینی. جامعه آماری این پژوهش کتاب های علوم دوره ابتدایی بود .
در این تحقیق تمامی کتاب های دوره ابتدایی و تمامی صفحات به همراه کلیه محتویات هر صفحه - اعم از عکس، مفاهیم، کلمات،.. - مورد تحلیل قرار گرفته است . یافته های تحقیق حاکی از آن است که در کتاب های علوم تجربی دوره ابتدایی دیدگاه شناختی و مقوله های آن که شامل :مفهوم توانایی درك مفهوم بقاء و توانایی درك مفهوم عدد و کارکردن با اعداد مورد توجه قرار نگرفته است .مفهوم توانایی طبقه بندی و ردیف کردن در حد نسبتا ضعیفی اعمال شده است و توانایی استدالل منطقی برحسب اشیاء و امور محسوس و عینی در حد نسبتا مناسبی اعمال شده است.
مقدمه
آموزش و پرورش یکی از اساسی ترین نهادهای جامعه می باشد که وظیفه تعلیم و تربیت افراد را برعهده دارد و به طور حتم عملکرد این نهاد در بخش های مختلف فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تاثیر گذ ار می باشد .امروزه تعداد قابل توجهی از کودکان تحت آموزش های رسمی نظام آموزش و پرورش قرار می گیرند،از این رو توجه به عوامل و شرایطی که عملکرد این نظام را بهبود بخشد ضروری است . یکی از عوامل، برنامه - . درسی است، در برنامه درسی نیز محتوا، یکی از عناصر مهم می باشد
کتاب های درسی در نظام آموزشی یکی از عناصر مهم و اساسی است .یکی از عناصر کتاب های درسی، محتوای کتاب های درسی است که الزم است محتوا با عنوان کتاب متناسب و همسو باشد . محتوا به عنوان عنصر اصلی و هسته مرکزی برنامه های تعلیمی و تربیتی است و همواره مورد توجه فالسفه، علما، مربیان تعلیم و تربیت و نظریه پردازان آموزش بوده است .این توجه ناشی از این حقیقت است که هر اندازه هم که اهداف تعلیم و تربیت عالی بوده و دقیق و مشخص شده باشند بدون داشتن محتوای خوب و مناسب امکان تحقق این اهداف وجود نخواهد داشت
محتوا شامل کلیه مواد درسی است که کسب شایستگی نسبی درباره آنها از طرف یادگیرنده، مورد نظر است .در واقع محتوا یعنی آنچه آموخته می شود
محتوای یک ماده درسی را دانش سازمان یافته اصطالحات، روش ها و مفاهیم و مسایل مربوط به همان ماده درسی می دانند .یکی از ماده درس هایی که به عنوان محتوای آموزشی وجود دارد، ماده درسی علوم تجربی می باشد که برای دوره پنج ساله ابتدایی در نظر گرفته شده است .با توجه به اهمیت محتوا در فرایند آموزش های رسمی و تاثیر آن در زندگی کودکان تحت تعلیم به جاست که در تهیه و تدوین آن اصولی دقیق و علمی را به کاربست تا مسیر رسیدن به اهداف نظام آموزش و پرورش هموارتر گردد، یکی از معیارهایی که در انتخاب محتوا مورد توجه برنامه ریزان درسی ، روان شناسان رشد و یادگیری و صاحبنظران تعلیم و تربیت می باشد، توجه به سطح رشد ذهنی 1یادگیرندگان است .رشد ذهنی آن دسته از فعالیت هایی است که مربوط به ادراك، فهم، تشکیل مفاهیم و بررسی معانی علمی، تفکر و تعقل، پیش بینی، استنتاج، تعیین هدف،انتخاب . وسیله و اقدام به حل مسئله است
در نظام آموزشی جمهوری اسالمی ایران کتاب های درسی به طور متمرکز توسط دفتر برنامه ریزی و تالیف و تدوین کتب درسی وابسته به وزارت آموزش و پرورش تهیه و در تمام کشور مورد استفاده قرار می گیرد.
از این رو کتاب درسی یک عامل مهم در فرایند آموزش است که انتظار می رود یادگیری آن در زندگی امروز و فردای شاگردان موثر باشد.
مطالعات انجام شده توسط محققان کشورمان در زمینه محتوای درس علوم تجربی، حاکی از آن است که علی رغم تغییرات متعدد در چند دهه اخیر در محتوای این کتاب، کماکان این درس در رساندن دانش آموزان به - . اهداف تعیین شده با نارسایی هایی مواجه است
از سوی دیگر مطالعاتی در زمینه رشد شناختی دانش آموزان در خارج از کشور انجام گرفته است، که می توان از نظریه پردازان و پژوهشگران به نام در این زمینه ژان پیاژه 2را نام برد . وی به عنوان یک نظریه پرداز شناختی مراحلی جهت رشد شناختی مطرح نمود که عبارت است از : دوره حسی - حرکتی3، دوره پیش عملیاتی4، دوره عملیات عینی 5 و عملیات انتزاعی6 به اعتقاد پیاژه جهت رشد شناختی دانش آموزان باید کتاب های درسی را مطابق با رشد شناختی دانش آموزان تهیه و تدوین نمود، از باب مثال در مرحله عملیات عینی - محسوس - الزم است محتوای کتاب های درسی به گونه ای تدوین شود که امکان تجربه دست اول را برای دانش آموزان فراهم نماید چرا که دانش آموزان از طریق تفکر برحسب اعمال محسوس و عینی می توانند درباره امکانات اعمال مختلف و نتایج حاصل از آن اندیشه نمایند .از رویدادهای مهم این مرحله ردیف کردن، طبقه بندی و بقاء ماده - نگهداری ذهنی - ، عدد، وزن و - . حجم است
امروزه به علت اهمیت آموزش رسمی توجه به برنامه درسی و در نتیجه توجه به محتوا به عنوان یکی از عناصر برنامه درسی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد .یکی از ماده درس هایی که به عنوان محتوا برای آموزش و پرورش دوره ابتدایی در نظر گرفته شده، ماده درس علوم تجربی است .یکی از معیارهای مورد توجه برنامه ریزان درسی در انتخاب محتوا توجه به سطح رشد ذهنی فراگیرندگان است. از آن جایی که کودکان ابتدایی به لحاظ رشدی در مرحله عملیات محسوس قرار دارند، این پژوهش بر آن است که میزان پوشش کتاب علوم دوره ابتدایی را بر اساس دیدگاه شناختی پیاژه در مرحله عملیات عینی مورد بررسی قرار دهد.
چرا بایستی کتاب علوم را بررسی کنیم و چگونه بررسی می کنیم.
فراگیری علوم تجربی به کودکان کمک می کند تا روش های شناخت دنیای اطراف خود را بهبود بخشند. برای این منظور آنها باید مفاهیمی کسب کنند که به آنها کمک کند تجارب خود را با یکدیگر مربوط سازند. امروزه آموختن علوم تجربی همچون سود آموزیوحساب کردن امری اساسی و ضروری است که با زندگی روزمره ی ما در ارتباط است و با پیشرفت تکنولوژی اهمیت آن بیشتر شده است.
فراگیری این آموزش در اوایل دوران کودکی از دو نظر اهمیت دارد؛ یکی آنکه کودکان در می یابند که عقاید صحیحی است که مستدل باشد و دوم اینکه احتمال پذیرش نظریات غیر مستدلی که با مفاهیم علمی در تضاد مستقیم است کم می شود.
آنچه مهم است این است که بررسی های متعدد نشان داده که هر چه طول مدت زمانی که فرد ایده ای غلطی را کسب کرده زیادتر باشد امکان تغییر آن مشکل است.
به همین دلیل اگر آموزش علوم در دوره دبستان سیر منطقی خود را طی کند مانع پیدایش بحران در دوره های راهنمایی و دبیرستان می شود.
