بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی کتاب علوم تجربی پنجم ابتدایی در سال95-96 ازمنظر ویلیام رومی وبدست آوردن ضریب درگیری دانش آموز با کتاب است. روش پژوهش از نوع تحلیل محتوای کمی و کیفی بوده و پژوهش مورد نظر از این روش جهت مشخص نمودن مقوله های فعال و غیرفعال به منظور بررسی متن، تصاویر، اشکال و سوالات این کتاب بهره گرفته است. جامعه آماری کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی بوده که نمونه آماری کتاب علوم تجربی پنجم به صورت هدفمند انتخاب شده است و پنج فصل به عنوان نمونه انتخاب گردید.
از نرم افزار maxqda به عنوان ابزار تحلیل استنباطی برای متن نوشتاری استفاده شده است، پس از انتخاب نمونه و رمز گذاری به تحلیل یافته ها از نظر توصیفی و تحلیلی پرداخته شد و نتایج بدست آمده بیانگر این است که متن این کتاب نمره 0.67 و تصاویر1.19 و سوالات1.096 را کسب نمودند و چون در بازه مناسبی قراردارند کتاب موجب موجب فعالیت مناسب دانش آموز درکلاس میشود. و همینطور در بخش متن مقوله های مربوط به خلاقیت و لفظی به طور مناسبی در سطح کتاب پراکنده شده اند که از این منظر نیز کتاب دارای نقطه قوت است.
-1مقدمه
یکی از مباحث مهم در آموزش و پرورش این روزهای کشورمان این است که دانش آموزان در یادگیری باید بصورت فعال عمل کنند و این فعال بودن نیز نیازمند عوامل گوناگونی می شود که یکی از مهم ترین آن ها کتاب مناسب می باشد.دربین کتاب ها نیز علوم از اهمیت بسیار بالایی نیز برخوردار می باشد چون در آن فعالیت ها،آزمایش ها و مهارت های گوناگون فراوانی آموخته می شود.در این تحقیق نیز کتاب علوم پایه پنجم ابتدایی که در این سال از جانب دفتر تالیف کتاب های درسی دستخوش تغییرات زیادی بوده است مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.این کتاب دارای 12درس و 98 صفحه می باشد که قرار است با روش ویلیام رومی که از صاحب نظران تعلیم و تربیت است مورد تحلیل قرار گیرد.
ویلیام رومی کتاب خود را بنام - - تکنیک های پژوهشی در آموزش علوم - - را در سال 1986 ارائه کرد .روش او چنانکه خود او معتقد است، یک روش تحلیل کمی است. که به توصیف عینی و منظم محتوای آشکار مطالب درسی و آزمایشگاهی می پردازد.مراحل اصلی تحلیل محتوا عبارتند از: تعیین هدف، نمونه گیری، رمز گذاری و مقوله بندی طبقه بندی مقوله ها، ارزیابی عینی طبقه ها. محتوا کد گذاری و مقوله بندی می شود که ویلیام رومی برای تحلیل محتوای کتاب های درسی ابتدا محتوا را به سه قسمت متن کتاب درسی، تصاویر ،سوالات تقسیم می کند و سپس برای هر قسمت مقوله هایی را تعریف می کند.
قاعدتا این تحقیق نیز مانند هر اثر دیگر بدون نیمه خالی نمی باشد لذا از همه اساتید، صاحبنظران، معلمان، دانشجویان و همه افرادی که این تحلیل را مطالعه می کنند تقاضا می شود تا پیشنهادات و انتقادات خود را به آدرس الکترونیکی اینجانب ارسال نمایند.امید است بتوانیم با توجه به فعالیت هایی که در این زمینه صورت گرفته گامی رو به جلو در زمینه تحلیل و بررسی کتب درسی ابتدایی مخصوصا کتاب علوم تجربی پنجم ابتدایی قرار دهیم. بیان مسئله واژه فعالیت از منظر فرهنگ معین به معنی کوشش می باشد.
ویلیام رومی:این روش از نوع تجزیه و تحلیل کمّیّ است. که در آن میزان یادگیری دانش آموزان در فرایند یادگیری را ارزیابی می کنند.هرچنداین روش همه ی ابعاد را در بر نمی گیرد، اما یکی از بهترین تکنیک های موجود برای تعیین فعال سازی دانش آموزان است. - توکلی گوکی،سعید - 1394یکی از چالش هایی که جامعه ما از آن رنج می برد این است که دانش آموزان ما دروس را به صورت فعال و فعالیت محور یاد نمی گیرند و این نیز موجب می شود که در آینده با مشکل عظیمی روبرو شود و به طبع آن جامعه نیز آسیب خواهد دید.از آنجایی که مولفین محترم در این سال ها بسیار تلاش کرده و کتاب های متناسبی با این مشکل تالیف کرده اند.ما در این پژوهش سعی کرده ایم تا با تحلیل کتاب تازه تالیف شده ی علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی گامی در راستای برطرف کردن این چالش در جامعه برداریم هرچند کوچک.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش:
در زمینه مبانی ویلیام رومی در ایران و کتب درسی کشور ما تحقیق های زیادی انجام شده که در اینجا ما به چندتای آن ها اشاره میکنیم:
-1کرمی،زهره و همکاران - - 1392در پژوهشی با عنوان تحلیل محتوای کتاب ریاضی1پایه اول متوسطه بر اساس تکنیک ویلیام رومی و حیطه شناختی بلوم که به این نتایج دست یافتند:که ضریب درگیری متن،53درصد است که نشان می دهد متن کتاب ریاضی1اول متوسطه به شیوه فعالی نوشته شده است.ضریب درگیری تصاویر نیز1/2تعیین شد که نشان داد تصاویر کتاب،دانش آموزان را درگیر در یادگیری می کند.
-2 توکلی گوکی،سعید - - 1394در پژوهشی با عنوان تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی پایه اول ابتدایی - متن، پرسشها و تصاویر - از منظر فعال و غیر فعال بودن بر اساس روش ویلیام رومی که به نتایج واحد تجزیه و تحلیل، متن، پرسشها و تصاویر کتاب است که بر اساس مقولههای فعال و غیرفعال توسط فرمول ویلیام رومی تحلیل و ضریب درگیری آنها مشخص شد. نتایج به دست آمده نشان میدهد که متن کتاب علوم تجربی با ضریب درگیری 0/44، متنی فعال و پویاست.
-3افضل خانی،مریم و همکاران - - 1392 هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب هدیههای آسمانی پایهی ششم ابتدایی - متن، پرسشها و تصاویر - از منظر فعال و غیر فعال بودن بر اساس روش ویلیام رومی در سال تحصیلی 1391-92 بود. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش، کتاب هدیههای آسمانی پایهی ششم بود. کل کتاب به عنوان نمونه، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. ابزار گردآوری اطلاعات، سیاههی تحلیل مبتنی بر روش ویلیام رومی است که براساس مبانی نظری تهیه و روایی آن توسط متخصصان علومتربیتی تأیید شد.
اهداف:
تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی پنجم دبستان به روش ویلیام رومی فرضیه:
- متون این کتاب موجب فعال شدن دانش آموز در کلاس می شود.
- تصاویر این کتاب موجب فعال شدن دانش آموز در کلاس می شود.
- سوالات این کتاب موجب فعال شدن دانش آموز در کلاس می شود.
-2روش پژهش:
روش پژوهش از نوع تحلیل محتوا از نوع کمی کیفی می باشد و جامعه آماری شامل کل کتاب علوم تجربی پایه پنجم در سال تحصیلی-96 95 می باشد و نمونه ای از آن به اندازه پنج فصل طبق مقوله های خلاقیت ویلیام رومی رمز گذاری گردید و سپس نتایج با استفاده از آمار توصیفی و نرم افزار maxqda در متن مورد تحلیل قرار گرفت. روایی و پایایی ابزار نیز توسط چند تن از اساتید مورد توجه قرار گرفت و روایی محرز گردید و پایایی ابزار نیز توسط همان متخصصان 89 درصد به دست آمد که به نظر مناسب می آید.
-3روش اجرا
ارزشیابی متن:
- a بیان حقیقت: بیان حقیقت عبارتست از بیان ساده مفروضات و یا مشاهداتی که بوسیله فرد دیگری غیر از دانش آموز انجام پذیرفته است.
- b بیان نتایج یا اصول کلی - تعمیم ها - : منظور از بیان نتایج یا اصول کلی عبارتست از نظرات ارائه شده توسط نویسندگان کتاب درباره ارتباط بین مفروضات و موضوعات مختلف.
- c تعاریف: منظور جملات یا جمله ای است که برای توصیف و تشریح یک واژه یا اصطلاح آورده می شود.
- d سوالاتی که در متن مطرح شده و جواب آنها بلافاصله بوسیله مولف داده شده است
- e سوالاتی که ایجاب می کند دانش آموز برای پاسخ به آنها مفروضات داده شده را تجزیه و تحلیل نماید.
- f از دانش آموز خواسته شده که نتایجی را که خود او بدست آورده بیان نماید.
- g از دانش آموز خواسته شده که آزمایشی را انجام داده و نتایج حاصل از آن را تحلیل نماید و یا اینکه مسائل عنوان شده را حل کند
- h سوالاتی که به منظور جلب توجه دانش آموز ارائه شده و جواب آنها بلافاصله بوسیله نویسنده کتاب در متن نیامده است.
- i از دانش آموز خواسته شده است که تصاویر یا مراحل انجام یک آزمایش را مورد ملاحظه قرار دهدو بطور کلی جملاتی که در هیچکدام از مقوله های فوق نگنجد در این مقوله جای می گیرد.
- j سوالت مربوط به معانی بیان.
از مقوله های ده گانه فوق، مقوله های a و b و c و d جزء مقوله های غیر فعال به حساب می آیند و مقوله های e و f و g و h جزء مقوله های فعال قلمداد می گردند. دو مقوله آخر یعنی i و j از مقوله های خنثی هستند که نقش مهمی در ارزیابی کتاب ندارند و بنابراین می توان از آنها در امر ارزشیابی و تحلیل، چشم پوشید و صرفنظر کرد.
ارزشیابی تصاویر و اشکال:
. A تصویری که از آن فقط برای تشریح موضوع خاصی استفاده شده است.
. B تصویری که از دانش آموز می خواهد تا با استفاده از موضوعات داده شده فعالیت یا آزمایشی را دهد. انجام .
. C تصویری که برای تشریح شیوه جمع آوری وسایل یک آزمایش آمده است.
. D تصویری که در هیچکدام از مقوله های فوق نگنجد.
از مقوله های چهارگانه فوق، مقوله a ، غیر فعال وbمقوله فعال قلمداد می شود و مقوله های c و d مقوله های خنثی هستند. برای محاسبه ضریب درگیری، در اینجا نیز مقوله فعال بخش بر مقوله غیر فعال می شود.
ارزشیابی سوالات:
- aسوالی که جواب آن مستقیما در کتاب آمده است.
- bسوالی که جواب آن مربوط به نقل تعاریف است.
- cسوالی که برای پاسخ آن به دانش آموز باید از آموخته های خود درس جدید برای نتیجه گیری در مورد مسائل جدید استفاده کند.
