بخشی از مقاله
چکیده
بیمه خرد مفهومی نسبتا جدید است و مقصود از آن مکانیزمی است که براساس آن اشخاص آسیبپذیر میتوانند ریسکهای مختلفی را که در زندگی با آن مواجهاند، مدیریت و جبران نمایند. هدف این پژوهش، بررسی تحلیل SWOT توسعه بیمه خرد کشاورزی در مناطق روستایی ایران بود و روش پژوهش از نوع کاربردی است. جامعه آماری تحقیق شامل کارشناسان بیمه بود که حجم نمونه 32 نفر میباشد و برای انتخاب آنها از روش تصادفی ساده استفاده شد.
ابزار اصلی جمعآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن بر اساس نظرات اساتید توسعه روستایی و پایایی آن با آزمون مقدماتی انجام و تجزیه و تحلیل آماری بدست آمده بوسیله نرمافزارهای Excel و SPSS22 انجام پذیرفت و نتایج نشان داد که بین استراتژیهای مختلف، استراتژی بازنگری - WO - با کسب امتیاز وزنی 19,58 - مرتفع ساختن نیاز ضرورت وجود ابزار آموزشی برای توصیف فواید بیمه خرد با استفاده از توسعه یک شبکه قوی برای بیمههای خرد، شامل یک انجمن با استفاده از مشارکت روستاییان که تاکید بر بخش ترویجی - آموزشی با بهرهگیری از مشارکت و همکاری روستاییان به صورت ایجاد سازمانهای غیرانتفاعی - ، مهمترین استراتژی توسعه بیمه خرد کشاورزی در مناطق روستایی ایران میباشد.
واژههای کلیدی: مکانیزم، اشخاص آسیبپذیر، ریسک، ترویجی - آموزشی، غیرانتفاعی
مقدمه
بخش کشاورزی و فعالیتهای مرتبط با آن دارای ویژگیهایی است که آنرا به شدت در برابر خطرها و آسیبها، پیشبینی ناپذیر کرده است و از این رو فعالیتهای این بخش پیوسته همراه با خسارت و دشواری فراوان روبرو است. از جمله این ویژگیها که برخواسته از ماهیت عوامل اصلی تولید است، متأثر بودن فعالیتهای بخش کشاورزی از طبیعت و شرایط و حوادث مخاطره آمیز آن است و رهآورد طبیعی آن ترس، اضطراب و احساس ناامنی شدید را دامنگیر این بخش کرده است که سبب ساز به حداقل رسیدن قابلیت جلب و جذب سرمایه در بخش کشاورزی شده است - باقری و همکاران، . - 1387
با توجه به تأثیر گریزناپذیر مخاطرههای تولیدات کشاورزی بر اقتصاد جامعه روستایی و اهمیت ویژه بخش کشاورزی در اقتصاد، دولتها برای جبران این خسارتها، اقدامهای گوناگونی انجام میدهند که بیمه را باید یکی از مؤثرترین این ابزارها برشمرد که از طریق آن حداقل سطح اطمینان و ضمانت اقتصادی به تولید کنندگان محصولات کشاورزی در برابر نابودی فراوردههایشان داده میشود - تیموری، . - 1393جهان در حال توسعه، در ربع قرن گذشته دچار تغییر و تحولات بیسابقه گردیده است. اما علیرغم ارائه چنین گزارش تحریک کنندهای، حدود 800 میلیون نفر از جمعیت کشورها در وضعیتی به زندگی ادامه میدهند که به آن فقر مطلق1 میگویند.
این فقر مطلق با سو تغذیه، بیسوادی، بیماری، محیطهای کثیف و آلوده، مرگ و میر زیاد نوزادان و امید زندگی پایین که پایینتر از هر تعریف قابل قبول و شایسته برای انسان است، مشخص میشود - ازکیا، . - 1387اقشار آسیبپذیر با همان ریسکهایی که افراد ثروتمند با آنها روبرو هستند، مواجهاند. ولی میزان ریسک و تعداد دفعات مواجهه با ریسک آنها بیشتر است. به رغم نیاز شدید افراد کم درآمد به حمایتهای بیمهای و گستره وسیع این گونه افراد، فقط بخش کوچکی از آنها به این حمایتها دسترسی دارند.
طبق آمار و ارقام بانک جهانی، از 4 میلیارد نفر ساکنان کره زمین که درآمدی کمتر از دو دلار در روز دارند، فقط 10 میلیون نفر از آنها تحت حمایتهای بیمهای قرار دارند - عسکری و رضوانی، . - 1385وجود این حجم عظیم از فقرا، چاره اندیشیهای مسئولان و متولیان امور را در این زمینه اجتنابناپذیر میسازد. به نقل از سازمان بین المللی کار، بسیاری از کشورهای دنیا تلاش میکنند تا با افزایش کیفیت خدمات سلامت و نیز کاهش هزینههای مرتبط، پوششهای سلامت را بهبود بخشیده و به نوعی با فقر مبارزه کنند . سازمان بهداشت جهانی با ارائه کمکهای مالی به سیستمهای خدمات بهداشتی و سلامت در تلاش است تا پوششهای جهانی بهداشت و سلامت را در حد قابل قبولی حفظ نماید - طالب، . - 1388
رسالت برنامه توسعه روستایی، ارتقای توانایی جوامع روستایی برای نیل به توسعه، رشد و بهبود کیفیت زندگی آنهاست که این امر با تخصیص هدفمند منابع مالی و فنی به مناطقی که بیشترین نیاز را دارند، صورت میگیرد . منابع مالی میتواند به دو روش مستقیم و غیرمستقیم به روستاها اختصاص یابد که نمونههای بارزی از آن تخصیص اعتبارات خرد، ایجاد زیرساختهای فنی و تاسیساتی، انواع بیمههای حمایتی و ... میباشد، که از این بین میتوان به نقش پر رنگ بیمه به عنوان یک عامل مهم حمایتی اشاره نمود - طالب، . - 1388معمولاً فقیرترین افراد جهان، بیشترین نیاز را به امنیت دارند، امنیتی که بیمه میتواند با خود به همراه داشته باشد. آنها دسترسی کمی به خدمات بهداشتی دارند و معمولاً در مناطقی زندگی میکنند که بیشترین آمادگی را برای طغیان آب و حوادث طبیعی یا شرایط بد تغییرات اقلیمی دارند - سبزی، . - 1390
بیمه، اشخاصی را که متحمل لطمه، زیان یا حادثه ناخواستهای شدهاند، قادر میسازد که پیامدهای این وقایع ناگوار را جبران کنند. خسارت هایی که به این قبیل افراد پرداخت میگردد، از هزینهای تأمین میشود که برای خرید بیمهنامه میپردازند و با پرداخت آن در جبران خسارت همدیگر مشارکت میکنند. در برخی کشورها از جمله هند، بیمهگران با توجه به نیاز جامعه، بیمهنامههایی را طراحی و عرضه کردهاند به گونهای که حتی متکدیان نیز در این کشور از پوشش بیمهای برخوردارند و همچنین بیمه به دنبال حادثه سونامی در جنوب شرق آسیا، به عنوان ابزار موثری جهت کاهش ریسک افراد کمدرآمد و آسیبپذیر مورد توجه جدی قرار گرفته است. به گونهای که حتی شرکتهای بزرگ بیمهای اروپایی، بیمهنامههای مخصوصی را برای این منظور طراحی و به بازار عرضه کردهاند.
اما به دلیل سطح درآمد روستاییان، اکثر آنها قادر به پرداخت هزینههای دریافت بیمه نمیباشد. به همین جهت، بیمههای خرد1 به عنوان راهکاری مناسب جهت تحت پوشش قرار گرفتن فقرای روستایی مطرح گردیده است - امین، . - 1385برنامه بانک جهانی برای بیمه قشرهای کمدرآمد براساس اصول تقویت بازار است که تشخیص میدهد شرکتهای خصوصی اگر به تنهایی کار کنند، همیشه به لحاظ اقتصادی یا اجتماعی نتایج مطلوبی به دست نمیآورند. در هنگام "نارسایی بازار" قبل از اینکه بازارها نقش خود را در متعادل کردن عرضه و تقاضا به انجام رسانند، تطبیق و تبدیل مهم است - فرشباف، . - 1391در سالهای اخیر در کشورهای در حال توسعه و فقیر، به منظور کاهش فقر و حمایت از قشر کمدرآمد جامعه، بیمههای خرد از سوی موسسات تامین مالی خرد، به عنوان ابزار مناسبی در جهت تامین مالی و حفاظت اجتماعی قشر آسیبپذیر و کمدرآمد جامعه مطرح شده است.
بیمههای خرد باید به نسبت نیازهای فوری و اساسی قشر آسیبپذیر جامعه حساس بوده و به راحتی برای آنها قابل درک باشند و این قشر توان پرداخت حق بیمه را داشته باشند. پس در بیمههای خرد یک حداقل بیمه دریافت میشود که با احتمال و هزینه ریسک و عدم اطمینانی که خانوارها با آن روبرو هستند، متناسب است. بیمههای خرد با ماهیت خاص خود در مقایسه با دیگر بیمههای بازرگانی، دارای خصوصیت غیرانتفاعی هستند و عموما هدفشان شرکت در همبستگیهای اجتماعی است، بنابراین، در صورت فرهنگسازی مناسب و انتخاب الگوی متناسب با جوامع روستایی ایران بیمههای خرد میتوانند پاسخگوی نیازهای بیمهای این مناطق باشند - توحیدینیا، . - 1387
بیمه خرد مفهومی نسبتا جدید است و مقصود از آن مکانیزمی است که براساس آن اشخاص آسیبپذیر - دهکهای پایین درآمدی - میتوانند ریسکهای مختلفی را که در زندگی با آن مواجهاند، مدیریت و جبران نمایند. بیمه خرد بنا به تعریف عبارت است از تأمین پوشش بیمهای ارزان و سهل الوصول برای افراد کم درآمد در مقابل پرداخت حق بیمه معین. در این نوع بیمهنامهها تلاش میشود تا با استفاده از کمکهای دولت و نهادهای بینالمللی، حق بیمه اندکی از افراد دریافت شود تا همه افراد توانایی خرید این نوع بیمهنامه را داشته باشند. افرادی که دارای توان مالی بالایی نیستند و به اصطلاح به عنوان افراد کم بضاعت شناخته شدهاند، در صورت بروز حادثه میتواند تبعات مالی عمیقی برای آنها در پی داشته باشد - باغستانی میبدی، . - 1391 تعداد این افراد در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای توسعه یافته بیشتر است. تفاوت بین بیمههای مرسوم و بیمههای خرد را میتوان در جدول 1 مشاهده کرد.
