بخشی از مقاله
چکیده
موضوع انسانیتر کردن شهرها از طریق افزایش قابلیت پیادهمداری و توجه دوباره به سهم جابجایی عابر پیاده در نظام حمل و نقل در دستور کار برنامهریزان و طراحان قرار گرفته است. اکثر شهرهای ایران به خصوص در مناطق مرکزی خود با چنین مشکلاتی مواجهاند در این میان شهر قزوین نیز به دلیل حضور بیش از حد اتومبیل در بخش مرکزی خود، که دارای بافتی با ارزش تاریخی و در عین حال ناکار آمد است نیازمند احیا و رهایی از آسیبهای حضور بیش از حد اتومبیل است. در این تحقیق به تناسب شرایط و زمینه های مختلف، روشهای گوناگونی در فرآیند تحقیق انتخاب و اتخاذ می گردد. در مرحله نخست، به منظور کنکاش در مباحث نظری از روش سنتی مبتنی بر تحقیق در مطالعات انجام شده استفاده شده است. در مرحله دوم، برای توصیف و تبیین محدوده مورد مطالعه از روش توصیفی استفاده گردید و سپس به منظور بررسی وضعیت موجود مناطق مرکزی شهر قزوین از روش ارزیابی، طی برداشت های میدانی و پر کردن پرسشنامه از افراد ذینفع به تحلیل وضع موجود پرداخته و سپس با استفاده از تکنیکهای موجود همچون swot، spss به بررسی و تحلیل پرداخته شد که باتوجه به نتایج حاصل از پرسشنامه ها نارضایتی از معابر و پیادهروهای مرکزی شهر قزوین کاملا مشهود است. اکثر پاسخ دهندگان میل به تغییر در جهت بهبود شرایط حاکم و زیبا سازی معابر را خواستارند و با تقویت پیاده مداری در محدودهی مرکزی شهر قزوین موافقند به همین منظور، در نهایت با استفاده از شناسایی شاخص ها و ضوابط استاندارد بر اساس نظریات و تجربیات مختلف جهانی و بومی ایران در این زمینه به ارائه راهکارها و پیشنهادات جهت پیاده مدار کردن بافت مرکزی شهر قزوین پرداخته شده است.
مقدمه
از اواخر دهه 1991 و در نتیجه اوج گیری و حاد شدن مشکلات شهری ، واکنش های گسترده ای علیه سلطه حرکت سواره و کاهش تحرکات پیاده به ویژه در کشورهای غربی به وجود آمد .در همین راستا جنبش پیاده مدار کردن یا پیاده گستری که هدف آن بازیابی و توسعه فضاهای پیاده در سطح شهرها و به رسمیت شناختن و اولویت قائل شدن برای عابران پیاده به عنوان عناصر درجه اول شهری و نه یک مانع جهت وسایل نقلیه مزاحم، به یکی از محورهای برنامه ریزی و طراحی شهری بدل گردید. به ویژه با آغاز هزاره سوم، ضرورت رویکرد مجدد به حرکت پیاده به عنوان سالم ترین، اقتصادی ترین و پویاترین روش جابجایی و حمل و نقل شهری، مورد توجه جدی کارشناسان و مدیران امور شهری قرار گرفته آنچنان که بسیاری از مدیران شهری، عابر مداری را سرلوحه برنامه های کاری خود قرار داده و همایش ها و گردهمایی های گوناگونی در سطح جهان به منظور تبیین اهمیت این موضوع و تبادل نظر در این زمینه برگزار میگردد. همانطور که گفته شد یکی از مشکلات اساسی بافتهای مرکزی - تاریخی، مشکلات انسان پیاده در این بافتهاست، مشکلات مختلف کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، حملونقل و زیبایی شناختی که حضور، جابجائی و مکث یا به عبارتی زندگی افراد پیاده را در این بافتها با مشکل مواجه کرده است و همین عامل مغفول ماندن آثار با ارزش و تمدن والای شهرها و کمرنگ شدن نقش پیادهروی در زندگی انسانها گشته است از طرف دیگر با توجه به مزایای مختلف پیادهروی در شهرها و در مراکز تاریخی آنها از جمله مزیتهای اقتصادی،اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، سلامتی جسمی و روحی مردم و صدها مزیت دیگر، خلق محیطهای پیادهمدار در زمینه تاریخی مراکز شهرها، از مهمترین برنامههای طراحی و برنامهریزی شهری در قرن حاضر محسوب میگردد.
بیان مسئله
اتومبیل محوری در شهرها از قرن بیستم آغاز شد و شهرها را دستخوش تغییرات عمدهی کالبدی قرار داد. حضور اتومبیلها در شهرها مشکلات و آسیبهای زیادی را به شهرها وارد کرد. چنین نگرشی علاوه بر ایجاد مشکلات زیست محیطی، افزایش مصرف سوختهای فسیلی و افزایش هزینههای مدیریت شهری، تأثیراتی منفی نیز بر کیفیت زندگی شهروندان گذاشت که از جمله پیامدهای آن ارجحیت منافع شخصی بر منافع اجتماعی و عدم توجه به انسانها به عنوان ماهیت وجودی شهرها شد. رشد شهرنشینی در ایران و به تبع آن استفاده بیش از حد از وسایل نقلیه موتوری در شهرها باعث از بین رفتن مقیاس انسانی شهرها، نابودی فضاهای شهری و در نتیجه کاهش تعاملات اجتماعی شده است. با غلبهی وسایل نقلیه بر شهرها، حضور افراد پیاده در سطح شهر به تدریج افول پیدا میکند و مقدمات فرسودگی کالبدی و اجتماعی بافتهای شهری بالاخص بافتهای مرکزی فراهم می شود. همانطور که بیان شد اکثر شهرهای ایران به خصوص در مناطق مرکزی خود با چنین مشکلاتی مواجهاند در این میان شهر قزوین نیز به دلیل حضور بیش از حد اتومبیل در بخش مرکزی خود، که دارای بافتی با ارزش تاریخی و در عین حال ناکار آمد است نیازمند احیا و رهایی از آسیبهای حضور بیش از حد اتومبیل است. در چند دهه اخیر جهت خارج شدن از این مشکلات و اهمیت دادن به عابرین پیاده بالاخص در بافتهای مرکزی شهرها اقدامات متفاوتی صورت پذیرفت که از جمله این اقدامات پیادهراه سازی و پیادهمداری در بافتهای مرکزی شهرهاست. رویکرد پیادهمداری با هدف فراهم نمودن شرایط مناسب برای ترغیب مردم به پیادهروی و کاهش وسایل نقلیه موتوری، در شهرهای مختلفی از جهان مطرح گردید. در این رویکرد به سبب قرار گرفتن عابر پیاده در کانون توجه، ضرورت برنامهریزی در سطوح پایین و در مقیاس انسانی از اهمیت ویژه برخوردار می باشد.
پیشینه تحقیق
* نویلاون و همکارانش 2003 - ؛ - 2004 در مطالعهای با عنوان "پیادهمداری همسایگی و رفتار پیادهروی بزرگسالان استرالیایی"، به بررسی اثرات خصوصیات فیزیکی محلههای مسکونی در شهر سیدنی استرالیا پرداخته است. این پژوهش با بررسی معیارهای مربوط به ارتباط مسیرها و مقاصد رانندگان و عابران با توجه به سن، جنس و هدف از انتخاب محل زند گی صورت گرفته است. نتایج این پژوهش از دو جنبه پیادهروی به منظور جابجایی و پیادهروی برای تفریح بررسی شده است. خصوصیات پیادهمداری همسایگیها با پیادهروی برای رفت و آمد و جابجایی مرتبط بوده و کیفیت فیزیکی محیط، افراد را به پیادهروی برای تفریح تشویق نموده است. - سلطانی، پیروزی، - 1391
* هونگ و همکارانش - 2010 - با موضوع پیمایش پیادهمداری در هنگکنگ، به عنوان یک مطالعه جامع در راستای کمک به برنامهریزان جهت آگاه شدن از شرایط پیادهروی در شهر و شناساندن کم وکاستیهای مربوط به پیادهروها قابل ذکر است. در این پژوهش از معیارهای جهانی پیادهمداری - GWI - و بانک توسعه آسیا - هوای پاک برای شهرهای آسیایی - CAI-ASIA - پس از بومیسازی آنها با شرایط هنگکنگ استفاده شده است. این مطالعه نشان داد که تنها 50 درصد مردم از وضعیت فعلی راضی بوده و افراد ناراضی، بهبود روشنایی خیابانها، پاکیزگی، ایجاد سایهبان و عریضسازی پیادهروها کاهش ترافیک و سرعت در خیابانها، حذف موانع بر سر راه عابران و افزایش نشانهها در تقاطعها را ضروری دانستهاند. - سلطانی، پیروزی، - 1391
* سید محمد مهدی معینی در پژوهشی با عنوان "رفتار عابر پیاده، در ارتباط با مکانهای مسکونی و تجاری، مطالعه موردی: منطقه 6 شهرداری تهران" ، به ارزیابی رفتار عابر پیاده به منظور ارتقای کیفیت سازمان فضایی- عملکردی در مراکز شهری از طریق بررسی شاخصهای موثر در افزایش پیادهروی، اندازهگیری پتانسیل پیادهروی، در ارتباط با مکانهای پیادهروی در محیطهای مسکونی و تجاری پرداخته شده است. محقق با استفاده از قابلیتهای GIS به شناسایی شاخصهای موثر جهت ارزیابی پتانسیل پیادهروی پرداخته است. نقشههای پتانسیل پیادهروی در دو کاربری مورد مطالعه نشان میدهد که در محیطهای مسکونی، شاخصهای فیزیکی و در محیطهای تجاری، شاخصهای فرهنگی-اجتماعی از جمله عوامل موثر بر حرکت عابر پیاده هستند. - سلطانی، پیروزی، - 1391
روش تحقیق
الف- نوع روش تحقیق:
در این تحقیق به تناسب شرایط و زمینه های مختلف ، روشهای گوناگونی در فرآیند تحقیق انتخاب و اتخاذ می گردد. در مرحله نخست، به منظور کنکاش در مباحث نظری از روش سنتی مبتنی بر تحقیق در مطالعات انجام شده استفاده خواهد شد.در مرحله دوم، برای توصیف و تبیین محدوده مورد مطالعه از روش توصیفی استفاده خواهد گردید و سپس به منظور بررسی وضعیت موجود مناطق مرکزی شهر قزوین از روش ارزیابی به تحلیل وضع موجود پرداخته و سپس با استفاده از تکنیکهای موجود همچون swot، spss به بررسی و تحلیل خواهیم پرداخت و در نهایت با استفاده از شناسایی شاخص ها و ضوابط استاندارد در این زمینه به ارائه پیشنهادات پرداخته خواهدشد.
ب- روش گردآوری اطلاعات:
در این تحقیق با استفاده از روشهای بررسی اسنادی، توصیفی و تحلیلی، اطلاعات مورد نیاز جمعآوری خواهد شد. روشهای اسناد موجود - بررسی متون شامل کتاب ها و مقالات فارسی و انگلیسی و محتوای مطالب - و روش پیمایشی با تهیه پرسشنامه از شهروندان به گرد آوری اطلاعات پرداخته خواهد شد.
پ- ابزار گردآوری اطلاعات:
استفاده از بانک های اطلاعاتی، شبکه های رایانه ای به عنوان ابزار گردآوری مدنظر محقق بوده و بیشترین اطلاعات مورد نظر از طریق برداشتهای میدانی جمعآوری خواهد شد، لذا تکنیک پرسشنامه و مشاهده، از مهمترین ابزارهای گردآوری اطلاعات خواهد بود.
ت- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:
با استفاده از روش swot به تجزیه و تحلیل اطلاعات می پردازیم و روش های تحلیلی آماری با استفاده از نرم افزار spss صورت می پذیرد.
ث- فرضیات تحقیق
" توماس کوهن: با انباشتن حقایق علمی، بدون ساختن فرضیه، هیچگونه پیشرفت عمیقی در بینش علمی به وجود نمیآید و بدون برخورداری از اندیشهای هدایتکننده، ما نمیدانیم چه حقایقی را جمعآوری کنیم و نمیتوانیم امور مربوط را از نامربوط باز شناسیم. "
بنابراین در رابطه با سؤال این تحقیق، فرضیههای تدوین گردیده که به شرح زیر میباشند:
