بخشی از مقاله
چکیده:
بازار نفت یکی از اصلیترین بازارهای جهانی است که معمولا در رابطه با دیگر بازارها پیشرو است. به عبارت دیگر تغییرات نفت موجب تحول در دیگر بازارها میشود و در اکثر مواقع عکس این موضوع صادق نیست. یکی از ویژگیهای بازار نفت خام ، نوسانات زیاد قیمتها میباشد که سبب ایجاد ریسک قیمت میشود. از آنجایی که در اقتصاد ایران بخش نفت سهم زیادی از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است و ریسک قیمت آن اثرات منفی بر پیکره اقتصاد کشور وارد میکند، لذا مدیریت و پوشش این ریسک بهوسیله راهکارهای مناسب ضروری به - نظر میرسد.
در این مطالعه به منظور بررسی نرخهای پوششی و انتخاب بهترین آنها، از قراردادهای آتی سکه طلای بورس کالای ایران طی دو سررسید دو ماهه و چهار ماهه در دوره 1388 تا 1394 استفاده شده است که دادهها به صورت روزانه میباشند. نرخهای پوششی به وسیله برآورد مدلهای BEKK-GARCH، CCC-GARCH و VECM-GARCH محاسبه شدهاند. نتایج حاصله نشان میدهد که نرخهای بهینه پوششی سررسیدهای چهار ماهه در مقایسه با سررسیدهای دوماهه از کارایی بهتری برخوردار هستند و همچنین بهترین مدل برای تخمین نرخ بهینه پوشش استفاده از مدل VECM- GARCH - 1'1 - با کارایی 0/62 در طول سررسید میباشد.
.1 مقدمه
نوسانات قیمت نفت در جهت افزایشی، ریسک قیمت نفت برای خریداران میباشد در حالیکه تولید کنندگان همیشه نگران کنترل قیمتها هستند و کاهش آن را ریسک قیمت تلقی میکنند. سرمایهگذاران حوزه نفت همواره در شرایطی که نوسانات افزایش مییابد و یا در زمانهایی که عدم اطمینان به دلایل مختلف اقتصادی، سیاسی و... شدت مییابد، به دنبال راههایی برای حفظ ارزش سرمایهگذاری خود میباشند. آنها همواره به دنبال ابزارهایی هستند که ریسک ناشی از عدم اطمینان، نوسانها و تنشهای بازار را که منجر به افزایش احتمال متضرر شدن آنها میشود، خنثی کنند. ایران نیز به عنوان یک صادرکننده عمده نفت از کاهش قیمتها متضرر شده و در پی راهی برای مقابله با این موقعیت ریسکی میباشد. جهت رفع این مسائل باید از روشها و استراتژیهای مکمل که امروزه در اکثر کشورها برای مقابله با ریسک استفاده میشود بهر جست. راهکار مکمل همان مدیریت و پوشش ریسک میباشد که با استفاده از ابزارهای مشتقه مالی انجام میپذیرد.
تخمین نسبت بهینه پوشش متقاطع ریسک قیمت نفت
ترکیب سرمایهگذاری در بازار نقدی و آتی برای ساختن یک سبد دارایی بهگونهای که این ترکیب سرمایهگذاری منجر به کاهش نوسان ارزش سبد شود را پوشش ریسک میگویند. پوشش ریسکی که در آن دارایی نقدی متفاوت از دارایی پایه قرارداد آتی باشد را پوشش متقاطع ریسک مینامند که ما در این پژوهش به پوشش ریسک متقاطع قیمت نفت میپردازیم. لذا به منظور پوشش ریسک باید تعداد قرارداد آتی که فرد باید برای مقابله با نوسان قیمت-های کالای نقدی نگهداری نماید را تعیین کنیم که آن را نسبت بهینه پوشش ریسک یاد می کنند.
در سالهای اخیر مطالعات بسیار زیادی در زمینه پوشش ریسک انجام شده که از جمله میتوان پژوهش چانگ و همکاران در سال 2011 را مورد بررسی قرار داد که با هدف پوشش ریسک نفت خام انجام شده است. آنها به آزمودن عملکرد چندین مدل نوسانپذیری چندمتغیره از جمله VARMA-GARCH,DCC,BEKK,CCC پرداختند که در نهایت دریافتند که مدل Diagnoal BEKK بهترین کارایی را در پوشش ریسک دارد و بهتر است که نرخ پوشش، بیش از یک باشد. آدامز و جرنر در سال 2012 به دنبال یافتن قرارداد آتی مناسب در جهت پوشش ریسک متقاطع قیمت سوخت جت بودند. ایشان در تحقیق خود قراردادهای آتی با سررسیدهای متفاوت را برای استفاده به عنوان قرارداد آتی جایگزین مورد آزمایش قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که برای سررسید کمتر از سه ماه، قرارداد آتی بنزین و برای سررسید بیش از سه ماه، قرارداد آتی نفت خام دارای کارایی بالایی به عنوان پوشش دهنده متقاطع میباشند.
از آنجایی که حجم بالایی از بورس کالای ایران محصولات نفتی و پتروشیمی میباشد و نوسانات قیمتی آنها کاملا متأثر از قیمت نفت میباشد، لذا باید به فکر مدیریت ریسک قیمت آنها بود. از طرفی دیگر طلا و نفت عوامل تأثیرگذار مشترک یکسانی دارند که موجب میشود قیمت این دو کالای حیاتی هم جهت باشد. لذا برای مدیریت ریسک قیمت نفت میتوان از سکه طلا که کالای آتی ایران میباشد، استفاده کرد. یکی از بهترین کاربرد مدیریت ریسک قیمت نفت، مدیریت ریسک نوسانات فرآوردههای نفتی میباشد که میتوان با استفاده از بازار آتی سکه طلا این نوسانات را مدیریت کرد. در این مطالعه به رابطه قیمت نفت و آتی سکه طلا و مدیریت ریسک قیمت نفت می-پردازیم.
.2 روششناسی پژوهش
.1-2 تشریح دادهها
داده های مورد استفاده در این تحقیق، قیمتهای روزانه هربشکه نفت خام که با استفاده از سری زمانی قیمت دلار بازار آزاد به ریال تبدیل شده است و قیمتهای تسویه روزانه قراردادهای آتی در قلمرو زمانی 1388/01/07 تا تاریخ 1394/04/10 به جز روزهای یکشنبه و جمعه میباشد. قیمتهای قرارداد آتی از آمار معاملات بورس کالای ایران و قیمت هر بشکه نفت خام از آمار معاملات شرکت ملی نفت ایران و هر دلار بازار آزاد از وبسایت ارانیکو جمع-آوری شده است. بازدهی روزانه قیمت نفت و آتی سکه با استفاده از فرمولهای زیر بدست آمدهاند که حاصل تقسیم اختلاف قیمتی بین زمان t و t+1 بر قیمت زمان t می باشند:
اما برای تخمین دقیق بازدهی در قیمتهای تسویه قرارداد آتی باید دادهها به سری زمانی پیوسته ای تبدیل شوند که بتوان نوسان بسیار زیادی که در تغییر سررسید بوجود میآید کنترل کرد. بدین منظور با استفاده از روش زیر به پیوسته نمودن دادههای مقطعی قراردادهای آتی میپردازیم و برای سررسیدهای چهارماهه و دوماهه تمامی مراحل را انجام میدهیم. مراحل تعدیل قیمت بصورت زیر انجام میپذیرد:
✓ تفاوت آخرین قیمت سررسید قبلی و قیمت سررسید جدید در همان روز را بدست آورده و بر قیمت سررسید قدیم تقسیم می کنیم:
✓ مقدار ضریب تعدیل را با استفاده از فرمول بهدست میآوریم،
✓ اولین قیمت سررسید جدید و قیمت کلیه معاملات صورت گرفته پس از آن را در مقدار ضریب بدست آمده در مرحله دوم ضرب می کنیم.
✓ مراحل بالا را برای تمام سررسیدها تکرار میکنیم.
در مبحث پوشش ریسک متقاطع هرچقدر همبستگی قیمتی بین دارایی که قرارداد آتی بر روی آن منتشر میشود با داراییهای دیگر بیشتر باشد، امکام پوشش ریسک کاراتری ارائه مینماید. با استفاده از نرم افزار ایویوز به تخمین ضریب همبستگی بین قراردادهای آتی سکه و قیمت نفت پرداختیم که برای سررسید دوماهه این مقدار 0/60 و برای سررسید چهارماهه برابر با 0/58 شد که این مقادیر نشاندهنده موثر بودن قرارداد آتی سکه طلا در پوشش ریسک قیمت نفت میباشد.
.2-2 برآورد مدل
پس از تعدیل قیمت ها به بررسی مدلهای اقتصادسنجی برای پوشش ریسک میپردازیم که ما در این پژوهش از روش حداقل واریانس - - MV استفاده میکنیم. در ادامه جهت بدست آوردن تعداد قراردادهای آتی که ریسک را حداقل میکند از معادله زیر استفاده شده است:
در ابتدا برای بررسی مدلهای اقتصادسنجی نیاز به بررسی آزمون مانایی بر روی سری زمانی بازدهیهای نقدی و آتی میباشد. اگر دادههای مورد استفاده نامانا باشند باعث ایجاد رگرسیون کاذب شده و تفسیرهای نادرستی را در پی خواهد داشت. لذا در صورت وجود ریشه واحد بایستی از متغیرها روندزدایی کرد. جهت آزمون مانایی از آزمون ریشه واحد معروف به آزمون دیکی- فولر تعمیم یافته استفاده شده است و با استفاده از نرمافزار ایویوز به بررسی آزمون پرداختیم
