بخشی از مقاله
چکیده
مردسالاری و مردانگیهای خاص به قدمت تاریخ تداوم داشته که با توجه به شرایط و بستراجتماعی هر دوره شکل می-گیرد. در دوران اخیر گسترش وسایل ارتباط جمعی، ماهواره و تلویزیون انسان را در هر زمان و مکان فارغ از تعلقات فرهنگی، به مفاهیم، معانی و ارزش های نوین پیوند داده و درک افراد را از تعاملات، ذهنیتها و سبک زندگی تغییر بخشیده است. از این رو هدف از این پژوهش بررسی رابطه ارزشهای نوین، رسانه و مردانگی است که با روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه و نمونهگیری خوشهای در بین 384 نفر از مردان ترکمن در دو گروه سنی 25-35 و 50-60 سال شهرگنبدکاووس صورت گرفت. و برای تحلیل متغیرهای تحقیق از نظریات گیدنز و کانل استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد ارزشهای نوین خانواده رابطه مستقیم با رسانه و مردانگی افراد دارد. در نتیجه جامعهی تحقیق حاضر با افزایش میزان استفاده از رسانهها، ارزشها و مردانگیها به شدت تحت تأثیر جهانیشدن میباشند. و با کمرنگ شدن نقشهای سنتی مردانگی، پذیرش ارزشهای نوین خانواده افزایش یافته است.
واژههای کلیدی:ارزشهای نوین خانوادگی، رسانه، مردانگی، جهانی شدن.
مقدمه
پژوهش درباره مردان قدمتی به اندازه خود دانش دارد، اما تأکید بر مردانگی یا مردان به مثابه افراد صراحتاٌ جنسیتی شدهنسبتاٌ جدید است - کالترین، . - 1994 همانگونه که فمینیستها میگویند، مردان در بیشتر جوامع حکمفرمایی کردهاند؛ علاوه بر این شاید درست باشد که در نوشتن داستان تاریخ و جامعه نقش اول را برای مردان در نظر گرفتهاند؛ و شاید همانطور که فمینیستها مدعیاند بسیاری از ما رفتار بشر و زندگی اجتماعی را از منظری مردانه شناختهایم. با این همه تا پیش از فمینیسم و بخصوص موج دوم آن در 1960 و پس از آن تلاش اندیشمندانهای برای تئوریزه کردن »مردان« و »مردانگی« به عمل نیامده بود.
مطالعه چگونگی تبدل انسانها به مرد، چگونگی تبدیل مردان به حکمران، نحوه شکلگیری هنجارهای مردانه و به مورد اجرا گذاشتنشان در اندیشه اجتماعی مدرن غایب بودند - سیدمن، . - 1386 نخستین پرسش مهم، در مورد مردانگی، هویت آن است که نسبت میان ویژگیهای تکوینی و هویت چیست؟ آیا هویت تحت تأثیر عوامل ثابت زیستی شکل میگیرد یا بر ساختهای اجتماعی است؟ در میان جامعهشناسانی که به مباحث هویت پرداختهاند دو دیدگاه کلی مشاهده میشود. برخی معتقدند هویت زنانه و مردانه تا حد زیادی بر تفاوت های ذاتی بیولوژیک استوار شده است، و بنابراین مبنایی ثابت و طبیعی دارد.
در برابر، بسیاری از جامعه شناسان معاصر، به ویژه فمینیستها، با به کارگیری اصطلاح »برساخته« درباره هویت، بر این باورند که هویت، معنایی جوهری و ثابت ندارد و در ارتباط با مجموعهای پیچیده از روابط اجتماعی معنا می یابد - زیبایینژاد، . - 1388 یکی از ویژگیهای زندگی جدید جستوجوی مشتاقانه انسان امروزی برای یافتن معناست. از دست رفتن معنای زندگی موجب شده تا بسیاری از جوانان و افراد به دنبال ارزشها و ارتباطات جدید باشند. آزادی و اختیار انسان در گزینش معانی و برداشتها برای شکلدهی به هویت خویش، برساخته و اجتماعی بودن آن را نشان میدهد. بنابراین هویت مردانگی و حتی نقشهای آنان در طول تاریخ ثابت نبوده و هر جامعه و فرهنگی، مردانگیهای خاص خود را داشته که با توجه به شرایط اجتماعی هر دوره شکل میگیرد.
در دوران اخیر گسترش وسایل ارتباط جمعی، ماهواره و تلویزیون انسان را در هر زمان و مکان فارغ از تعلقات فرهنگی، به یکدیگر پیوند داده و افراد دسترسی بیشتری به منابع موجود در ساختار اجتماعی داشته و درک فرد از روابطاش تغییر مییابد. بازاندیشی سنتها تسریع شده و اشکال کهن روابط و ارزشها رنگ میبازند - سروش و حسینی، . - 1392 مردانگیها نیز زیر سؤال رفته و مردان تحت تأثیر امواج جهانی به بازاندیشی در هویت و نقشهای خود میپردازند. و این یکی از نتایج و پیآمدهای جهانیشدن مدرنیته غربی، و بروز بحران فرهنگی و عدم تعادل و توازن در زمینههای فرهنگی، اخلاقی و ارزشهای انسانی از جمله هویتهاست. که در نتیجهی رشد و گسترش اقتصادی و تمدن غرب پدید آمده است.
و بحرانی جهانی و معنوی و بحران در ارزشها و ارزشهای خانوادگی است. افراد با توجه به منافع و نتیجه اعمال به ارزشها و روابط جدید روی میآورند. با وجود این امکانات ارتباطی جدید، جنبشهای اجتماعی مانند فمینیسم که داعیه گسترش ملی و منطقهای دارند، امکان نفوذ در فرهنگها و افکار مختلف را مییابند و میتوانند از امکانات ارتباطی فراگیر و سایر ابعاد فرایند جهانی شدن برای اثرگذاری بر ذهنیت و کنشهای زنان در سراسر جهان بهره برند؛ - مظاهری و آقاجانی، . - 1393 گفتمانهای کلان همچون سوسیالیسم و لیبرالیسم ازجمله این باورهاو تفکرات هستندکه توانستهاند،به شکل جهانگستری نمود پیدا کنند.
در سطحخُرد ارزشهای نوینی چون تساویگرایی نقش جنسیتی و خودمختاری جنسیتی نمود این گفتمانها میباشد. مطالعات انجام شده نشان دهنده آن است که ایدئولوژیهایی همچون سوسیالیسم×و سرمایهداری بر نگرشهای نقش جنسیتی و حقوق زنان در سطح خرد تأثیر میگذارند. نقشهای سنتی و قدیمی زن و مرد و فرزندان در داخل خانواده تغییر یافته است یعنی مدیریت مرد سالارانه و نقش تعیین کننده و اصلی مرد در تعیین معیشت زندگی و اقتصاد خانواده، از انحصار مرد بیرون آمده و با ورود انبوه زنان در کارهای »مزددار « در سراسر جهان، کار، خانواده و بازار کار در ربع پایانی قرن بیستم، عمیقاً دگرگون شده است و این فرایند »قدرت چانهزنی زنان« را به طور چشمگیری افزایش داده است - کاستلز، . - 1380
در جامعه امروز ایران و به ویژه در میان اقشار تحصیلکرده و مرفه و شهری، پدیدهای رواج یافته است که آن را »فرزندسالاری« مینامند. فرزندسالاری یعنی وضعیتی که در آن فرزندان مستقیم یا غیره مستقیم محور و اساس تصمیم گیریها، فعالیتها و مجموعه امور مختلف خانواده قرار میگیرند و همه مسائل خانواده، به طور کلی بر اساس نیازها، خواستهها و اهداف آنان استوار میشود. با اینکه فرزندان خانواده فرزندسالار در ایران از استقلال فکری، امکانات و مزایای خانواده برخوردارند، فاقد تصمیمگیری و استقلال رفتاری هستند و از حیث اقتصادی هم کاملا به درآمد خانواده وابستهاند - محمدی و صادقی، . - 1388 با بروز چنین ارزشهای نوینی در زندگی امروزی که بویژه از طریق رسانهها و ماهوارهها، گستره جهانی یافته است، تغییر در هویت و نقشهای مردان در زندگی خانوادگی و اجتماع امری
بدیهی بوده و مردانگی در دوران و جوامع مختلف با توجه به شرایط و امواج جهانی در حال شکلگیری است. بنابراین لزوم مطالعه مردانگی با توجه به زمینه جهانیاش ضروری به نظر میرسد. این تحقیق در بین ترکمنهای ایران انجام یافته است. ترکمنهای ایران درشمال شرقی این کشور و در استانهای گلستان وخراسان شمالی استقرار یافته و در دیگر مناطق ایران پراکندهاند و همچنان بر اصالت هویت قومی- فرهنگی خود تاکید دارند و میکوشد تا با غرور و قدرت مشخصههای هویت را زنده نگهدارد و از آن دفاع کند. استفاده از رسانههای ارتباطی و کاربری ماهوارهها در یک دهه اخیر در خانوادههای ترکمن امری متداول گشته به طوری که ارزشها و مردانگی را در این قومیت نیز که تا حدودی پایبند به سنتها به نظر میرسند، تحت تأثیر قرار داده است. از این رو در این تحقیق به بررسی مردانگی و تاثیر ارزش-های نوین، رسانه بر آن در بین مردان قوم ترکمن پرداخته شده است.
در زمینهی ارزشهای نوین - برابرگرایی جنسیتی، فرزندسالاری - ، رسانه و مردانگی در داخل و خارج کشور مطالعاتی صورت گرفته است که در این بخش به برخی از این مطالعات اشاره میکنیم. زاهدی و خضرنژاد - 1392 - در تحقیق خود با عنوان »نوسازی و فرایند تحول ارزشها در خانوادههای شهر بوکان« به این نتایج دست یافتند که ارزشهای سنتی حوزه خانواده هنوز تا حد زیادی به قوت خود باقی است و ارزشهای مدرن نیز آرام آرام و به تدریج در حال شکلگیری هستند. همچنین نتایج آنها نشان میدهد که بین سن و ارزشهای خانوادگی رابطه معناداری وجود دارد، در حالی که بین تحصیلات و درآمد با ارزشهای خانوادگی رابطه معناداری وجود ندارد. از دیگر نتایج تحقیق این است که بین سرمایه درونی خانوادهها و ارزشهای حوزه خانواده به ویژه ارزشهای مدرن رابطه معناداری وجود دارد.
چاوشیان و حسین آبادی رشت آبادی - 1389 - ، الگوی مردانگی را در سینمای ایران بررسی کردهاند. آنها با بررسی تغییر الگوی غالب مردانگی بازیگران در سینمای بعد از انقلاب تلاش کردهاند شکلهای »مردانگی هژمونیک« در ایران را نشان دهند. آنها با کشف چهار دوره زمانی در دهههای بعد از انقلاب، چهار نوع مردانگی هژمونیک را شناسایی کردهاند و بر این اساس نظریه کانل را در ایران معتبر دانستهاند - چاوشیان و حسینی رشت آبادی،. - 1389 چهار شکل مردانگی آنها از نظر موقعیت فردی و قیافه ظاهری، شغل، روابط خانوادگی، اخلاق و روابط اجتماعی متفاوت هستند. به عبارتی در هر دوره، مردان در این زمینهها به شکلهای متفاوتی ظاهر شدهاند. مثلا در دوره اول صدای مردان عامرانه و خشن بوده،
