بخشی از مقاله
.1 چکیده:
بهمنظور شناسایی فلور و تعیین مهمترین علفهای هرز مزارع کلزا در شهرستان گرگان، تعداد 58 مزرعه انتخاب و گونههای علفهای هرز، براساس حالت W نمونه برداری و شناسایی شدند. سپس تراکم، فراوانی، یکنواختی و غالبیت هرگونه بدست آمد.
نتایج نشان داد که در این مزارع، 35 گونه علف هرز وجود دارد که متعلق به 18 خانواده گیاهی میباشد. 17/1 درصد گونهها متعلق به تیره گندمیان - - Poaceae و 11/4 درصد متعلق به تیره کاسنی - Asteraceae - بوده و بقیه به 16 خانواده گیاهی دیگر تعلق داشتند. در مجموع 77/2 درصد گونهها یک-ساله، 22/8 درصد گونهها چندساله، 80 درصد دو لپه و 20 درصد تک لپه میباشند. مهمترین علفهای هرز با توجه به شاخص غالبیت بهترتیب علف خونی - Phalaris minor - ، یونجه زرد - Melilotus officinalis - ، شلمی - Rapistrum rugosum - و یولاف وحشی - Avena ludoviciana - بودند.
.2 مقدمه و هدف:
گیاه کلزا با نام علمی Brassica napus L. ، گیاهی است از خانواده شببو - Brassicaceae - ، یک ساله و بهعنوان سومین گیاه روغنی مهم دنیا شناخته شده است. این گیاه به دلیل خصوصیات خوبی مثل مقاومت به کمآبی، شوری و سرما، ارزش تناوبی زیاد، مقاومت نسبی به بافت خاک و قابلیت بالا برای رقابت با علفهای هرز هم اکنون در سطح وسیعی از مزارع جهان در تناوب با محصولات مختلف کاشت می شود
یکی از عوامل محدودکننده کشت کلزا علفهای هرز میباشد. علفهای هرز نهتنها در مصرف نور، آب و مواد غذایی با کلزا رقابت میکنند، بلکه اختلاط بذور علفهای هرز همخانواده کلزا باعث پایین آمدن کیفیت روغن و کنجاله میشود .[3] حفاظت گیاهان زراعی از علفهای هرز یکی از ارکان اساسی تولید محصولات زراعی در سراسر جهان و حتی در کشورهای پیشرفته است، بدون شناخت و مطالعه علفهای هرز، کنترل صحیح آن ها در هر زراعتی ناممکن به نظر میرسد .[5] بهطور کلی هدف از این تحقیق، شناسایی فلور و تعیین غالبیت گونههای مختلف علفهای هرز مزارع کلزا در شهرستان گرگان بود.
.3 تئوری و پیشینه تحقیق:
ویت هد و رایت [16] گزارش کردند که مهمترین علفهای هرز پهن برگ در مزارع کلزا، Stellaria media، Matricaria spp و Veronica persica بودند. همچنین Volunteer cereals و Poa annua از علفهای غالب ثبت شده بودند. توماس و دوناگی [15] با مطالعه ترکیب فلور و فراوانی نسبی علفهای هرز محصولات یکساله نظیر گندم بهاره، جو، یولاف، کتان و کلزا نشان دادند که Setaria viridis فراوانترین علفهرز در این مزارع بود. منتظری [4] علف های هرز خردل وحشی ، یولاف وحشی و فالاریس را بعنوان مهمترین علف های هرز شایع در محصولات پائیزه کوگان ذکر نمود.
هیدالگو و همکاران [11] با مطالعه 201 مزرعه در منطقه کوردوبای اسپانیا 256 گونه علفهرز متعلق به 41 خانواده را گزارش کردند. خانوادههایی که بیشترین تعداد گونه را داشتند عبارت از آستراسه، پوآسه، فاباسه و براسیکاسه بودند. یونسآبادی و همکاران [8]، در مطالعه مزارع کلزای استان گلستان، تعداد 39 گونه علف هرز متعلق به 16 خانواده گیاهی را گزارش نمودند. طبق این بررسی خانوادههای گندمیان، شب بو و بقولات از مهمترین خانوادههای گیاهی بودند. نتایج نشان داد که 87 درصد علفهای هرز گزارش شده جزو پهنبرگان و بقیه در گروه باریکبرگها جای میگیرند.
.4 مواد و روشها:
نمونهبرداریها طی ماههای اردیبهشت و خرداد ماه سال زراعی 1393- 94، در 58 مزرعه تحت کشت کلزا در شهرستان گرگان همزمان با مرحله رسیدگی کلزا انجام شد. در مزارع با مساحت 0/5-2 هکتار تعداد 5 کادر 0/25 مترمربعی، مزارع 2-5 هکتار، تعداد 9 کادر و بیشتر از 5 هکتار 13 کادر طبق الگوی [6] W به فاصله حداقل 20 متر از یکدیگر جهت نمونهبرداری پرتاب گردید. پس از انداختن هر کادر 0/25 متر مربعی، علفهای هرز درون کادر به تفکیک جنس و گونه دقیقاً شناسایی شدند.
جهت تعیین فلور و غالبیت علفهای هرز در این مزارع، شاخصهای فراوانی - 1Fk - ، فراوانی نسبی گونه - 2RFk - K، یکنواختی نسبی - 3RUk - ، تراکم نسبی - 4RDki - ، شاخص غالبیت نسبی - 5RAI - که به ترتیب در معادلات 1 تا 5 نشان داده شده است، محاسبه شدند.
