بخشی از مقاله
چکیده
هدف این مقاله بررسی تدریس موثرعلوم تجربی بااستفاده ازروشهای عملی - آزمایشگاهی وگردشهای علمی - وبابهره گیری ازفناوری اطلاعات وارتباطات , جهت ایجادیادگیری پایداردردانش آموزان است .این پژوهش باروش گردآوری اطلاعات ازاسناد مربوط به مطالعات و تحقیقات پیرامون موضوع صورت گرفته است .بررسی ها نشان می دهدبرای ایجادیادگیری ماندگاردردانش آموزان وآماده سازی دانش آموزان برای زندگی امروزی بابهره مندی ازمهارتهای گوناگون وجهت شکوفانمودن خلاقیتهای آنان استفاده ازروشهای نوین عملی وآزمایشگاهی درتدریس ونیزبرخورداری ازفناوری اطلاعات وارتباطات لازم وضروری است .
البته دراین رابطه یک سری موانع وجودداردکه می توان بااستفاده ازبرخی راهکارهابرموانع غلبه نموده وزمینه رابرای این اقدام فراهم نموددراین مقاله به پاره ای ازموانع ومشکلات تدریس عملی ونیزراه کارهای برطرف کردن این موانع اشاره شده است.ازجمله موانع مهم می توان به :تبحروتجربه کم معلمان درفعالیتهای علمی,تدریس علوم توسط معلمان غیررشته ای ,عدم آشنایی دبیران ومدیران باروشهای نوین وفناوری اطلاعات وارتباطات نگرانی معلمان ازسلامتی خودودانش آموزان به علت خطرات موادآزمایش مشکلات حاشیه ای گردشهای علمی عدم دسترسی به امکانات فن آوری اطلاعات نبودبودجه مالی کافی کمبودفضاوکمبودوسایل آزمایشگاهی بی انگیزگی برخی ازمعلمان ومدیران ,نبودنیروی ماهرومتخصص برای تصدی آزمایشگاه و...اشاره کرد.
ازراهکارها ی مهم نیز می توان به: تغییرشیوه های تدریس دردانشگاهها ومراکزتربیت معلم ,برگزاری دوره های ضمن خدمت برای مدیران ومعلمان ,یاری گرفتن ازموسسات آموزشی بخش خصوصی برای مدیریت گردشهای علمی ,تغییردرنحوه جذب وتوزیع نیروی انسانی ,بسته حمایتی برای معلمان فعال درزمینه های عملی تدریس ,برقراری اعتمادمتقابل بین اولیاومدرسه جهت استفاده ازکمکهای آنان برای تجهیزآزمایشگاه ,استفاده ازتجارب معلمان موفق درزمینه های عملی ,استفاده مطلوب ازظرفیت پژوهشسراها ,ایجادآزمایشگاه مرکزی درمناطق محروم ومجتمع ها,استفاده ازفضای مجازی برای توضیح برخی آزمایشات ,طرح امانت وسایل آزمایشگاهی وانجام آزمایشات توسط خوددانش آموزان اشاره نمود.
واژگان کلیدی:تدریس،مدرسه،آزمایشات
مقدمه
انسان درطول قرون گذشته به دلیل برخورداری ازحس کنجکاوی پی درپی به دنبال کسب دانش بوده وهست. بخشی ازدانش بشری که برپایه مشاهده وباابزارهای حسی حاصل شده ونتیجه کنجکاوی انسان در جهت شناخت جهان مادی و نظام ها و قوانین آن است، علوم تجربی نام دارد. ازآن جایی که دروس علوم تجربی فیزیک , شیمی , زیست شناسی ,زمین شناسی برپایه تجربه بنانهاده شده وبه دلیل اینکه اساس علم تجربی مشاهده وآزمایش است وباعنایت به اینکه یادگیری عمیق وپایداربامشاهده ولمس اشیاءصورت می گیردلازم است دبیران محترم علوم تجربی ضمن وقوف کامل به این امروبابرخورداری ازمهارتهای کامل درحیطه ی تدریس عملی وآزمایشگاهی , برای تدریس موثرازروشهای عملی وآزمایشگاهی وفناوری های نوین تدریس استفاده نمایند.
از طرفی برای ایجادسوالات درذهن دانش آموزان وایجادانگیزه پرسشگری ودرنتیجه برای پرورش خلاقیت دانش آموزان استفاده ازفعالیتهای عملی وآزمایشگاهی وگردش علمی ضروری به نظر می رسد چراکه درضمن چنین فعالیتهاست که ذهن خلاق دانش آموزان شکوفاشده وبامشاهدات علمی وعملی رشدمی یابد . انتشار گزارش مطالعات تیمزدر حوز ه های آموزش علوم دوره ی راهنمایی تحصیلی،تا حد زیادی آسیبها و ضعفهای این حوزه را نمایان ساخته است و این هشدار را به دست اندرکاران نظام تعلیم وتربیت و همچنین به معلمان میدهد که برای برون رفت از این وضعیت، باید چار ه ای اندیشیده شود.
این گزارش پیامی مهم و ویژه برای معلمان دارد و آن این است که وضعیت فعلی آموز ش علوم تجربی باید دگرگون شود و از شیو ه های معلم محوری و انتقال صرف دانش و اطلاعات به سمت رویکرد استفاده از رو شهای تدریس فعال، فرهنگ یادگیری از همیاران و کاربست آموخته های دانش آموزان در زندگی، سوق پیدا کند.دراین گزارش وضعیت دانش آموزان کشورمادرعلوم تجربی راهنمایی به صورت زیراست : رتبه دانش آموزان ایران درعلوم :درسال متوسط عملکرددانش آموزان :درسال روش آزمایشی بر اصول یادگیری مشارکتی استوار است روش گروهی مفیدی است که موقعیت و شرایطی فراهم می سازد تا شاگردان خود از طریق آزمایش به پژوهش بپردازند و جواب مسئله را بطور عملی و با استفاده از وسایل وتجهیزات کشف کنند.
نقش معلم در این روش هدایت شاگردان و نظارت بر گروه های کار و توضیحات و تذکرات در رابطه با دستگاه های مورد استفاده ]وگوشزدکردن احتیاطهای لازم برای اجرای بهترآزمایشات وانجام مراقبتهاوایمنی کاردرآزمایشگاه می باشد و چون یادگیری از طریق تجارب مستقیم حاصل شده است با ثبات تر و مؤثرتر خواهد بود . همچنین ازطریق مطرح کردن سوالاتی که پاسخ شان درانجام آزمایش است ایجاد انگیزه نموده و دانش آموزان کمتر خسته و بی حوصله میشوند.
موفقیت این روش سازماندهی دقیق کلاس درس و آمادگی علمی معلم را می طلبد یادگیری مشارکتی پذیرش اجتماعی افراد]دانش آموزان را بهبود بخشیده و در حین اجرا احساس عدم قابلیت را اصلاح و به فرد اعتماد به نفس می دهد چنانکه ذکرشد روش آزمایشی ازروشهای یادگیری مشارکتی می باشد[ انجام آزمایش واستفاده ازوسایل کمک آموزشی موجب درگیرشدن بیشترحواس دانش آموزان شده وآموزش راواقعی تر وعملی ترودلپذیرتر می کند.
دکتر شریعتمداری درکتاب فلسفه تعلیم وتربیت بیان می کند دبیر باید در رشته ای که تدریس می کند،اطلاعات کامل و به روزی داشته باشد تا بتواند در کلاس درس پاسخگوی نیازهای دانش آموزان باشد. یکی ازمصادیق به روزبودن معلم دردنیای امروزی برخورداری ازروشهای بکارگیری فناوری اطلاعات وارتباطات ونیز روشهای نوین تدریس واهمیت دادن به تدریس عملی است . ازطرفی دروس علوم تجربی - همچنانکه ازنامش نیزمشخص است - ،دروسی است برپایه تجربه،آزمایش و مشاهده .اگرمشاهده علمی ودقیق صورت گیردمی تواندزمینه رشدابتکارات داش آموزان رافراهم نمایدالبته مشاهده درکارهای عملی وگردشهای علمی بیشترنمودپیدامی کندچه بسا درپی توجه عمیق ومشاهده دقیق به کلی دانش آموز متحول شده وخلاقیت وی شکوفا شود.
زندگی پیچیده امروزی، هر لحظه در حال نو شدن است و خلاقیت و نوآوری استمرار زندگی فعال است. انسان برای خلق نشاط و پویایی در زندگی نیازمند نوآوری و ابتکار است تاانگیزه تنوع طلبی خود را ارضا کند. جامعه انسانی برای زنده ماندن و گریز از مرگ و ایستایی به تحول و نوآوری نیاز دارد. امروزه شعارنابودی در انتظار شماست مگر اینکه خلاق و نوآورباشید درانتضارهمه است هدف نهایی در استفاده از فنآوری اطلاعات و ارتباطات افزایش اثر تدریس و بهبود یادگیری دانش آموزان است هیگینز بدیهی است که استفاده ازفناوری اطلاعات وروشهای نوین وعملی تدریس نمودی ازنوشدن وخلاقیت است به این علت که درفناوری اطلاعات دریچه ای ازعلم وتکنولوژی به سوی انسان گشوده می شود.
دبیران علوم بر این باور بوده اند که از درگیر کردن دانش آموزان با فعالیتهای آزمایشگاهی بهره های فراوان می توان گرفت.انجام آزمایش در علوم تجربی،نقش مؤثری در یادگیری عمیق و پایدار دانش آموز دارد و این امر نه تنها سبب ایجاد انگیزه در دانش آموزان می شود،بلکه آنها را با مراحل اکتشاف علم و روش علمی آشنا می کند تا مطالب را از نو کشف و تجربه کنند. درس علوم تجربی با هدف کلی ایجاد مهارت و توانایی کسب سواد علمی- فناورانه در دانش آموزان و پاسخ به پرسشهای کنجکاوانه آنان وآماده سازیشان برای زندگی بهتردردنیای علم وفناوری تدوین یافته است.
