بخشی از مقاله
چکیده
صنعت گردشگری به عنوان زمینه و گسترهمؤثّری در توسعه اقتصادی، اجتماعی مناطق شهری مطرح است شهرها از ابتدا تاکنون ازجذّاب ترین فضاها برای گردشگران بوده اند و به عنوان نماد اصلی درجه ای از تکامل اجتماعی انسانها دربر دارنده مراکز مهم اقتصادی، علمی، تفریحی، پزشکی و... بوده و افزون بر این، ازجاذبه های طبیعی و میراث تاریخی فرهنگی نیز بهره مند بوده اند. همین امر، باعث جذب گردشگران به شهرها شده است.
هدف پژوهش حاضر، نقش جاذبه های طبیعی ،تاریخی و فرهنگی درتوسعه صنعت گردشگری در شهرمشهد است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی است که داده های مورد نظراز طریق مطالعه میدانی و کتابخانه ای جمع آوری و در روش پیمایشی از ابزار swot استفاده شد. مطابق نتایج، شهرت، امنیت نسبی، دسترسی به بازار بالقوه گردشگری و برخی فرصت های فضایی در کنار تهدیدهای متعدد اجتماعی، محیط زیستی و سازمانی، عمده ترین عوامل کمک رسان و بازدارنده بالقوه و بالفعل در مس ری برپایی و رونق گردشگر ی شهرستان هستند که بر اساس ملاحظه و روابط متقابل بین آنها راهبردهایی برای رانش وضع موجود به سوی مطلوبیت بیشتر شناسایی و معرفی شده اند.
مقدمه
مقدمه امروزه کشورها در یافته اند برا ی رسیدن به رشدو توسعه اقتصادی تنها اتکا به منابع ملی و صادرات آن کافی نیست، بلکه بایستی با برنامه ر زیی و مد رییت اصولی ابتکار عمل را در دست گرفت و در رقا بت حساس بین المللی حضوری فعال داشت. آنچه در چند دهه اخ ری در محوریت برنامه ر زیی های توسعه قرار گرفته است، روی آوردن به بحث توسعه صنعت گردشگر ی است. با نگاه ی به آمارهای منتشر شده ازسو ی یونسکو و سا ری سازمان ها ی متولی گردشگری و میراث فرهنگی جهانی می توان دریافت که توریسم در هزاره سوم به صنعت شماره یک در عرصه بین المللی تبدیل خواهد شد. آمارهای سال 2004 نشان می دهد در آمد ناشی از گردشگری حدود ده درصد تولید داخلی کشورهای گردشگرپذ ری بوده است.
این امر توریسم را به مهم تر ین بخش اقتصادی در سطح جهانی تبدیل کرده است - Srinivasan et al,2012 : 212 - همچنین ارزش صنعت گردشگر ی جهان در سال 2005 به 6/2 تریلیون دلار بالغ گرد یده است - رضایی و زاهدین فرد،. - 174 :1384 مطالعات صورت گرفته درموضوع گردشگر ی ازاقبال روزافزون جهانیان و سرما هی گذاری در این عرصه نشان دارد. کشورهایی مانند آمریکا، ژاپن، آلمان و انگلستان در این زمینه سرآمد و کشورها ی دیگری مانند ا یتالیا، فرانسه، اسپانیا، سوئد و یونان دارای موقعیتی بسیار عالی در پذ یرش گردشگران می باشند.
در همه ا ین کشورها گردشگری به عنوان بزرگترین وسودآورترین صنعت خدماتی شناخته شده و صنعت »بدون دود« و »پاک« لقب گرفته است . این صنعت همچنین به دلیل خاصیت فرابخشی و کاربر بودن آن، به و یژه برای کشورهای در حال توسعه نزی می تواند کلید رهایی از مشکلاتی نظ ری فقر، درصد بالا ی بیکاری و وابستگی به منابع ملی و اقتصاد تک محصولی باشد. در کنار تمامی مزیت های گردشگری، ضروری است اشاره گردد که به هر حال توسعه ا ین صنعت با نتا یج و آثار مثبت و منفی بسیاری همراه است. در جهت درک این عوامل و بهره مندی از نتایج مثبت آن و نزی به حداقل رساندن اثرات منفی آن برنامه ر زیی درست و علم ی حرف اول را م ی زند.
به نظر م ی رسد برای هر نوع فعالیت ملی وبین المللی برنامه ر زیی وبه دنبال آن مد رییت تخصصی و هدفمند ضرورت تام دارد و مستلزم درک جایگاه صنعت گردشگری درکشور ودنیاست. بررسی وضعیت صنعت گردشگری در ایران گو ایی آنست که به لحاظ سهم بخش گردشگر ی از تولید ناخالص داخلی، کشور ایران در میان 174کشور جهان رتبه 172 و در میان کشورهای خاورمیانه در رتبه آخر قرار دارد.
همچنین به لحاظ ارزش صنعت گردشگری در سال 2005 کشور ا یران در میان 174 کشور جهان رتبه 43 را کسب نموده است - رضایی و زاهدین فرد، . - 175 :1384 این درحالی است که طبق بررسی های صورت گرفته توسط مجامع بین المللی مانند یونسکو، ایران به لحاظ جاذبه های اکوتوریستی رتبه پنجم جهانی راداراست. دارا بودن تنوع ز یستی کامل داشتن چهار فصل و زیست گونه های اصلی گیاه ی و جانوری - ، بزرگ ترین دریاچه جهان، 2000 کیلومتر مرز در اییی، 50 دریاچه داخلی، جنگل های هیرکانی مازندران به عنوان آ خرین بازمانده جنگل ها ی باستانی، وزش باد، حجم ماسه ها ی روان و بیشینه گرمای هوا، نزی وجود 18 دریاچه و 18 تالاب مورد حفاظت بین المللی، از اهم جاذبه ها ی اکوتوریستی ایران است - کرمی، . - 186 :1382 از نظر جاذبه ها ی تاریخی- فرهنگی نیز ا یران مقام دهم جهانی را داراست.
کشور ما بیش از 70 هزار ابنهی نامشهور و1 میلیون و 200 هزار اثر و م یراث تاریخی دارد - زم، . - 28 :1382 همچنین 8 هزار و 919 مکان مذهبی مقدس در کشور وجود دارد که از ا ین بین 4 هزار و 319 اثر در زمره آثار ثبت شده در فهرست م یراث ملی قرار دارند و علاوه بر جاذبه های زیارتی دارای جاذبه های فرهنگی-تاریخی هم هستند - تقوایی و دیگران، . - 41 :1389 بسیاری از صاحب نظران معتقدندگردشگر ی پیش ازآنکه یک صنعت و فعالیت اقتصادی باشد پد یده ای است فرهنگی که نقش مهم ی در ا یجاد تغییرات فرهنگی ایفا می کند - فقهیی و کاظم ی، . - 25 :1383 نگاه ا ین نوشتار متوجه تور یسم تاریخی و فرهنگی است.
گردشگری پلی میان مردم و فرهنگ هاست و به ارتقاء صلح و احترام بین الملل کمک م ی کند. بررسی انواع مختلف گردشگری و نزی رفتار و سلا یق گردشگران گو ایی آنست که توریسم تاریخی-فرهنگی درایران دارای مزیت نسبی می باشد ودر مقایسه باسا ری انواع گردشگری قادر است آثارمثبت بیشتری بر جای بگذارد. برای مثال تور یسم تفریحی بنا به ملاحظات اخلاق ی، اجتماعی، مذهبی و سیاسی در کشور ما قابلیت رشد چندانی ندارد و تقر بای همه پیامدهای منفی گردشگری مربوط به ا ین شاخه از توریسم است - کرمی، . - 182 :1382 دراین مقاله با تأکید بر ضرورت توسعه تور یسم تاریخی- فرهنگی در شهرستان باستانی مشهد، به بازشناسی امکانات و قابل یت های توسعه ا ین نوع از گردشگر ی پرداخته شده است .
