بخشی از مقاله
تدوين مدل برنامه ريزي استراتژيک منابع انساني شرکت سيمان صوفيان در راستاي استراتژي کلي سازمان
چکيده
امروزه هر سازماني داراي سرمايه هاي متعدد مادي و غير مادي مي باشد، اما نيروي انساني با اهميت ترين و اساسي ترين سرمايه ي هر سـازمان محسوب مي شود و در حقيقت کليد موفقيت يا عدم موفقيت آن سازمان به شمار مي آيد، بنابراين برنامه ريزي براي اين منبع عظـيم بـراي هـر سازماني بسيار با اهميت خواهد بود و کارايي و اثربخشي اين برنامه ريزي زماني افزونتر خواهد بود کـه در راسـتاي اهـداف و اسـتراتژي کلـي سازمان باشد. در تحقيق حاضر به منظورتدوين مدلي براي برنامه ريزي استراتژيک منابع انساني شرکت سيمان صوفيان اقـدام بـه بررسـي کلـي شرکت در زمينه ي ابعاد ماتريس swot يعني فرصت ها و تهديدات محيطي و نقاط قوت و ضعف داخلي گرديد، سپس با روشن شـدن ايـن ابعاد وزن دهي به آنها صورت پذيرفت . به حسب ميانگين عوامل ياد شده مـاتريس ارزيـابي عوامـل خـارجي و داخلـي بـراي شـرکت مـذبور تشکيل شد. با تجزيه و تحليل ماتريس هاي swot و جداول ارزيابي عوامل خارجي و داخلي وبررسي اسـناد راهبـردي شـرکت ماننـد چشـم انداز و سند ماموريت مناسبترين استراتژي براي شرکت سيمان صوفيان استفاده از استراتژي هاي تهـاجمي تشـخيص داده شـد ، و از آنجاييکـه هدف اصلي ما تدوين استراتژي و ارايه ي مدل براي منابع انساني شرکت سيمان صوفيان بود با ترکيب ادبيـات مـديريت اسـتراتژيک و برنامـه ريزي استراتژيک منابع انساني ،استفاده از استراتژي تهاجمي مايلز و اسنو براي شرکت سيمان صوفيان پيشنهاد گرديد و مدل جامعي براي برنامه ريزي استراتژيک منابع انساني شرکت مذکور ارايه گرديد.
واژگان کليدي: استراتژي، برنامه ريزي، مديريت استراتژيک منابع انساني، برنامه ريزي استراتژيک منابع انساني، همرديفي، ماتريس swot ، ماتريس ارزيابي عوامل خارجي و داخلي
١.مقدمه
پيش نياز يک جامعه توسعه يافته برخورداري از سازمان هاي توسعه يافته است و سازمان هاي توسعه يافته نيز قدرت و اقتدار واقعي خود را به واسطه ي وجود منابع انساني متعهد و متخصص به منزله ي سرمايه هاي استراتژيک به دست ميآورند (عباس پور، ١٣٨٨،٢).
اهميت عامل انساني و نقش منحصر به فرد او به منزله ي يک منبع استراتژيک و طراح و مجري نظام ها و فراگردهاي سازماني جايگاهي بمراتب والاتر از گذشته يافته است تا جايي که در تفکر سازماني پيشرفته از انسان به مثابه مهمترين منبع و دارايي براي سازمان ياد ميشود.بدين لحاظ ، امروزه سازمان ها براي بقاء، انتظام و بالندگي خود ميکوشند از طريق منابع انساني فرهيخته در گستره ي جهاني به رشد سريع ، بهبود مستمر، کارآمدي، سودبخشي، انعطاف پذيري، انطباق پذيري، آمادگي براي آينده و برخورداري از موقعيت ممتاز در عرصه ي فعاليت خود نايل شوند. بدون اين کيفيت ها، سازمان ها واقعاً غيرممکن است که بتوانند در مواجهه با بهترين ها به صورت رقابتي و اثربخش عمل کنند.به زعم بارون و کرپس منابع انساني کليد موفقيت يا شکست سازماني به شمار ميآيد. از اين لحاظ ، خط مشي ها، شيوه ها و کارکردهاي منابع انساني بايد در مجموع مقيد به استراتژي سازماني باشد و مديران و رهبران سازمان ها نسبت به مسائل آن درک درستي داشته و در مورد پيامدهاي آن حساس باشند (همان منبع ، .(12
سازمان هاي اثربخش بيش از پيش پي برده اند که هرچند عوامل گوناگوني در عملکرد آن ها نقش دارد ولي نقش عامل انساني مهمترين عامل است .
صرف نظر از اندازه يا ماهيت يک سازمان ، فعاليت هايي که انجام ميشود و محيطي که در آن عمل ميشود، موفقيت يک سازمان از طريق تصميماتي که کارکنان آن ميگيرند و رفتارهايي که براي انجام آن ها ترغيب ميشوند، تعيين ميشود. از اين رو، يک منبع حياتي براي مزيت رقابتي غالباً داشتن هوشمندانه ترين طراحي محصول يا خدمات ، بهترين برنامه ي بازاريابي، فّناوري يا مديريت مالي با شم بسيار قوي نيست ؛ بلکه برخورداري از سيستم هاي متناسب براي جذب ، انگيزش و مديريت منابع انساني سازمان است (همان منبع ، ٥٠).
در سال هاي اخير به برنامه ريزي منابع انساني به منزله ي ابزاري که ميتواند به گونه ي مستقيم اهداف و استراتژيهاي سازماني را با اهداف و برنامه هاي منابع انساني متصل کند، توجه شده است . برنامه ريزي استراتژيک منابع انساني يکي از مهمترين عناصر در موفقيت برنامه هاي مديريت منابع انساني محسوب ميشود.برنامه ريزي اثربخش منابع انساني نخستين مولفه ي کليدي براي ايجاد استراتژي منابع انساني است (همان منبع ، ١١٨).
بدون ديدگاه استراتژيک نسبت به مجموعه فعاليت هاي مديريت منابع انساني، اثربخشي سازماني لازم اتفاق نخواهد افتاد.از اين رو، ترکيب استراتژيهاي کسب و کار و فعاليت هاي مديريت منابع انساني به عاملي اساسي براي رقابت گرايي سازمان ها تبديل شده و با توجه به استراتژي سازماني است که مختص ميشود به چه نوع برنامه ريزي منابع انساني،استخدام ،پرداخت حقوق و مزايا،آموزش و ... براي دستيابي به اهداف سازماني نياز است .هم چنين از آن جايي که نيروي انساني به عنوان مهمترين منبع استراتژيک سازمان به شمار ميآيد، اتخاذ استراتژيهاي مناسب براي آن ميتواند مزيت رقابتي قابل ملاحظه اي را فراهم ساخته و دست يابي به اهداف سازماني را تسهيل و تسريح نمايد (فرهمند، ١٣٨٨،١٤٠).
اکنون اين مساله روشن گرديده که به منظور رسيدن به اهداف استراتژيک سازمان استفاده کارا و اثربخش از منابع انساني امري ضروري است ، بدين منظور در تحقيق حاضر اقدام به مطالعه نقاط قوت و نقاط ضعف ، فرصت ها و تهديدات محيطي شرکت سيمان صوفيان کرده ، تا مطلوبترين استراتژي را براي منابع انساني شرکت مذکور تهيه کنيم ، تا از حداکثر توان و ظرفيت نيروي انساني در جهت رشد و تعالي سازمان و تأمين اهداف شرکت سيمان صوفيان استفاده شود. در مجموع براساس آنچه بيان گرديد سوالهاي پژوهش به شرح زير تنظيم شده اند.
١- برنامه ي استراتژيک کلي شرکت سيمان صوفيان چگونه است ؟
٢- وضعيت موجود برنامه ريزي استراتژيک منابع انساني شرکت سيمان صوفيان چگونه است ؟
٣- وضعيت مطلوب و بهينه ي برنامه ريزي استراتژيک منابع انساني شرکت سيمان صوفيان با توجه به منطق همرديفي استراتژي منابع انساني با استراتژي کلي سازمان چگونه است ؟
٢.روش تحقيق
اين تحقيق از نظر هدف ، از نوع تحقيقات کاربردي مي باشد و از لحاظ نحوه گردآوري اطلاعات و داده ها يک تحقيق توصيفي از نوع موردي است . که در قالب آن ، تدوين مدل برنامه ريزي استراتژيک منابع انساني شرکت سيمان صوفيان در راستاي استراتژي کلي سازمان مدنظر بوده است .
جامعه مورد مطالعه در پژوهش حاضر کليه ي کارکنان رسمي شرکت سيمان صوفيان مي باشد که تعداد آنها برابر ١٨٣ نفر مي باشد. براي تعيين حجم نمونه از جدول (کرجسي و مورگان ) استفاده شده است . بنابر اطلاعات جدول فوق تعداد نمونه ي تحقيق حاضر ١٢٣مي باشد .بنابراين اقدام به توزيع ١٣٥ عدد پرسش نامه گرديد که ١٢٥عدد از آنها برگشت داده شد.
٣.ابزار اندازه گيري
براي جمع آوري اطلاعات در اين پژوهش از ابزار پرسشنامه به شرح زير استفاده شده است .
ابزار تحقيق در اين پژوهش ، پرسشنامه است . در مرحله ي اول با استفاده از فرم نظرخواهي که در ميان سرپرستان و مديران ارشد شرکت سيمان صوفيان توزيع و جمع آوري گرديد، اقدام به تدوين و مشخص نمودن فرصت ها، تهديدات ، نقاط قوت و نقاط ضعف شرکت مذکور شد، سپس در مرحله ي دوم با استفاده از اطلاعات مرحله ي قبلي، پرسش نامه طراحي شده و در اختيار کارکنان قرار گرفت تا نسبت به تکميل آنها اقدام گردد. براي سنجش روايي پرسش نامه ها از نظر متخصصين و کارشناسان استفاده شده است . بدين صورت که پرسش نامه ها در اختيار اساتيد و متخصصان قرار گرفت که با توجه به نظرات افراد يادشده پرسش نامه از روايي کافي برخوردار مي باشد.
در اين تحقيق به منظور تعيين پايايي از روش آلفاي کرونباخ استفاده گرديده است . اين روش براي محاسبه ي هماهنگي دروني ابزار اندازه گيري که خصيصه هاي مختلف را اندازه گيري مي کند به کار مي رود.
٤.يافته ها:
١-برنامه ي استراتژيک کلي شرکت سيمان صوفيان چگونه است ؟
براي پاسخ به اين سوال از روش بررسي اسناد راهبردي شرکت سيمان صوفيان استفاده مي شود. تجزيه و تحليل برنامه ي استراتژيک کلي شرکت سيمان صوفيان يافته هاي زير را در بردارد.
١- بيانيه ي ماموريت شرکت سيمان صوفيان : شرکت سهامي عام کارخانجات سيمان صوفيان ، به عنوان يکي از پشتوانه هاي مهم توسعه و آباداني در شمال غرب کشور، با توليد و عرضه ي انواع سيمان ، خدمت به مشتريان را، رسالت اصلي خود مي داند. شرکت با اتکا بر کارکنان توانمند خود به عنوان منبعي سرشار از تلاش و پويايي و بهره گيري از قابليت هاي علمي و فني آنها و با تکيه بر کارنامه ي درخشان سوابق عملکردي خود و با الهام از تعاليم الهي، حفظ محيط زيست و اتخاذ تدابير ايمني محيط کار، ارتقا و تعالي روز افزون را وجهه ي همت خود قرار داده و خلق ارزش براي مشتريان و ساير ذي نفعان را جوهره ي فعاليت هاي خود مي داند.
کسب و کار ما در بيانيه مذکور ضمن انعکاس فعاليتهاي مهم سازمان ، بسترها و زمينه هاي مورد نظر جهت تخصيص و تمرکز منابع سازمان را مشخص نموده است .
٢- چشم انداز شرکت سيمان صوفيان : حالت و جايگاه مطلوب کسب و کار ما از طريق سند چشم انداز ترسيم مي شود. چشم انداز ما مقصد و وضع آتي سازمان ما را مشخص نموده ، شرايطي که با شرايط امروز سازمان متفاوت مي باشد. شرکت سيمان صوفيان با آگاهي از شرايط رقابتي آتي صنعت سيمان کشور و لزوم دستيابي به رشد و توسعه همه جانبه و پايدار ، جهت حفظ منافع ذينفعان شرکت ، چشم انداز قرار گرفتن در بين پنج شرکت برتر سيمان کشور را براي خود برگزيده است .
٣- ارزشهاي شرکت : ارزشهاي کسب و کار ما که حاوي اعتقادات و باورهاي ما ميباشد بترتيب زير است :
هدفمندي: تعيين اهداف و ايجاد انگيزه جهت دستيابي به آنها.
کيفيت :عملکرد ممتاز در تمامي فعاليتها و رعايت استانداردهاي کيفي محصول .
بهبود مستمر: ارتقاء مداوم سيستم ها و فرايندها
بها دادن به ذينفعان : توجه به نظرات ذينفعان شرکت و ارتباط موثر با آنان .
مشتري مداري: توجه جدي به نيازهاي مشتريان و جلب رضايت آنها.
کار تيمي: نگرش فرايندي در انجام فعاليتها؛ جلب مشارکت و توانمندسازي همکاران ؛ ايجاد ارزش هاي مشترک و فرهنگ اعتماد.
توجه به اخلاقيات در کار:صداقت و امانتداري؛ تبعيت به قوانين و مقررات ؛ حفظ اموال و دارايي هاي شرکت ، توجه به مسئوليت اجتماعي.
حفظ محيط زيست : آسيب نرساندن به محيط زيست .
يادگيري: حمايت از رشد فردي و حرفه اي همکاران ؛ اشتراک و انتقال دانش و تجربيات في مابين .
نتيجه گيري: دست يافتن به نتايج مطلوب ؛ جلب نظر تمامي ذينفعان بطور متوازن
شرکت سيمان صوفيان از طريق جاري سازي ارزشهاي مذکور در تمامي عمليات سازماني نيل به فرهنگ سازماني مطلوب را هدف قرار داده است .
٢- وضعيت موجود برنامه ريزي استراتژيک منابع انساني شرکت سيمان صوفيان چگونه است ؟
براي پاسخ به اين سوال نيز از روش بررسي اسناد سازماني استفاده شده است .
منابع انساني: توسعه منابع انساني به عنوان کليد اصلي موفقيت هر سازمان ، تقويت تواناييها و قابليتهاي نيروي انساني را پايه ريزي مي کند و با فراهم آوردن پشتوانه اي مفهومي، نيروي انساني را در پيشبرد بنگاههاي اقتصادي به سوي اهداف کسب و کار تعالي ياري مي سازد اين شرکت طي سال ١٣٩٠ تدابير خاصي براي استفاده از فرصتهاي پيش آمده جهت بالا بردن ظرفيتهاي فکري و عملي کارکنان خود در راستاي توانمند سازي آنها اتخاذ کرده است و تواناسازي، برانگيختن و جلب مشارکت بيشتر کارکنان ، يکي از برنامه هاي راهبردي و حياتي شرکت ميباشد.
آموزش کارکنان
آموزش اساسي ترين جنبه توسعه منابع انساني بشمار مي رود براين اساس در طول سال ١٣٩٠ با توجه به محدوديت هاي مالي اعمال گرديده و نيز
پياده سازي سيستم ISO10015 براي واحد آموزش ، جهت بسط و گسترش امر آموزش در موارد زير اقدام گرديد: اجراي دوره هاي آموزشي و سمينارهاي آموزشي
دوره هاي آموزشي طبق برنامه آموزشي تدوين شده و با رعايت استاندارد و اولويت هاي آموزشي که توسط مديران قسمتها تعيين گرديده ، به اجرا درآمده است .
اجراي برنامه هاي رفاهي طي سال ١٣٩٠:
. اجراي برنامه اردوي تابستاني به تعداد خانواده و در قالب نفر ، به شهرهاي مشهد مقدس ، کيش وخارج از کشور ، بصورت انتخابي .
. پرداخت وام علي الحساب به پرسنل به تعداد ٥٠٠ مورد
. صدور معرفي نامه جهت اخذ وام و ضمانت پرسنل به تعداد ١١١١ مورد
. صدور دفترچه بيمه جديد به تعداد ١٢١٢ مورد
. تمديد دفترچه بيمه به تعداد ١٠٣٩ مورد
. تعويض دفترچه بيمه به تعداد ١٤٠٨ مورد
. ادعاي سابقه پرسنل به تعداد ٢٠٨ مورد
. اقدامات کفالت بيمه اي والدين پرسنل به تعداد ٩٠ مورد
. پرداخت وام استراحت پزشکي پرسنل به تعداد ١٦٠ مورد
. انجام امور مربوط به استراحت پزشکي پرسنل به تعداد ٣٦٦ مورد
. انجام امور مربوط به معرفي به کار ناشي از استراحت پزشکي پرسنل به تعداد ٤٠١ مورد
. تهيه و تدوين تقويم و برنامه ورزشي سال ٩٠
. ارائه خدمات ورزشي به ٥٦٠ نفر از پرسنل و خانواده ايشان
. ارائه خدمات مربوط به رشته هاي ورزشي فوتسال و واليبال و شنا به پرسنل متقاضي و خانواده ايشان
. برگزاري مسابقات ورزشي به مناسبت هاي مختلف در طول سال
. برگزاري سومين دوره المپياد ورزشي کارکنان سيمان صوفيان در رشته هاي فوتسال ، واليبال ، تنيس روي ميز، دارت و شطرنج
٣- سوال سوم (اصلي) تحقيق
سوال سوم تحقيق کنوني که به نوعي سوال اصلي تحقيق نيز مي باشد عبارت است از اينکه : وضعيت مطلوب برنامه ريزي استراتژيک منابع انساني شرکت سمان صوفيان با توجه به منطق همرديفي استراتژي منابع انساني با استراتژي کلي سازمان چگونه است ؟
اين سوال بيان کننده ي سوال اصلي تحقيق است که در آن عنوان شده است که مناسبترين مدل برنامه ريزي استراتژيک منابع انساني با توجه به ويژگي هاي سازماني و محيطي شرکت سيمان صوفيان کدام است ؟
براي پاسخ به اين سوال از روش تحقيق توصيفي استفاده شد. اطلاعات مورد نياز براي پاسخ به اين سوال از طريق مصاحبه و پرسش نامه گردآوري شد. در ابتدا مصاحبه اي با مديران و سرپرستان ارشد انجام گرفت و بر اساس آن ابعاد ٤گانه ي تحليل محيط داخلي و خارجي سازمان (قوت ها و ضعف ها ، تهديدات و فرصت ها) شناسايي شدند.
