بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از دغدغههای شرکت های خودروساز برای پر کردن فاصله میان وضعیت فعلی و جهانیشدن، نیازبه مدیرانی است که دارای مهارتهای دقیق مدیریتی بوده و در جهت آن آموزشهای علمی و عملی ببینند. امروزه خودروسازی نیز از اجزای مهم و لاینفک صنعت جهانی است و تولید بیش از 50 میلیون خودرو در سالشان دهنده اهمیّت و جایگاه ویژه این صنعت می باشد. لذا در این پژوهش مدل توسعه مهارتهای مدیریتی مدیران صنعت خودروی ایران در کلاس جهانی تدوین و علاوه بر رتبهبندی مهارتهای مدیریتی، ویژگیهای هر مهارت نیز احصاء و رتبهبندی گردید.
در این تحقیق برای تدوینادبیّات موضوع با استفاده از منابع کتابخانهای و فیشبرداری به جمعآوری اطلاعات درخصوص ویژگیهای مدیرجهانی و مهارتهای مدیریتی پرداخته شده است و سپس براساس نظر خبرگان و با استفاده از تکنیک دلفی ویژگیهای مدیرجهانی و مهارتهای مدیریتی مدیران برای قرارگرفتن در کلاس جهانی مشخص و دسته بندی گردیدند و با استفاده از آزمون کاپا صحت دستهبندی این ویژگیها مورد بررسی قرارگرفت پس از آن با طرّاحی پرسشنامه ساختاریافته و توزیع آن میان 470 نفر از مدیران صنعت خودروسازی در ایران به بررسی و آزمون مدل پرداختهشد.
دادهها پس از جمعآوری با استفاده از نرمافزار اسپیاساس و آزمونهای آمار توصیفی، کولموگروف- اسمیرنوف و فریدمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاند. همچنین برازندگی مدل براساس روش معادلات ساختاری و با استفاده از نرمافزار لیزرل مورد پایش قرارگرفت.
1 مقدمه
مهمترین چالش ناشی از پدیده جهانیشدن ،شکستهشدن قالبهای موجود، گسستهشدن انحصارها و پیدایش فضای رقابتی شدید در سطح جهانی است و همه نظامهای اجتماعی برتداوم حضور خود در عرصه جهانی ناگزیر خواهند بود در جهت تأمینالزامات رقابتی شدن و کسب مزیّت رقابتی لازم تلاش کنند.
با آنچه گفته شد نقش مدیریت در عصر جهانیشدن ، امتیاز ویژهای پیدا میکند. مدیریت هرمجموعه با تدوین اهداف، تنظیم برنامهها، تخصیص منابع، سازماندهی، تأمین و پرورش نیروی انسانی، ایجاد انگیزش و رهبری، انجاموسر نظارت و ارزیابی فعّالیّت یک مجموعه در بقاء و رشد و تحوّل آن مجموعه نقش اساسی دارد. توسعه که از عوامل مهم بقاء و رشد یک مجموعه است، تحت تأثیر نقش مهم و تعیین کننده مدیریت است. ناگفته پیداست که بنگاههای اقتصادی عاملان اصلی توسعه میباشند، لذا مدیران این بنگاههاباید نقش مهمّی در تحقّق فرایند توسعه در عصر جهانیشدن ایفا نمایند
مدیریت این واحدها با استفاده از فضای مناسبی که توسط مدیریت کلان کشور ایجاد میشود و با توجه به اهداف، استراتژیها و اولویتهایی که از طرف مدیریت مزبور و نیز مدیریت بخشی اعلام شدهاست و با استفاده از زیربناهای ایجاد شده و نیروی انسانی تربیت شده عملا"توسعه را محقّق میسازند.
اکنون تجارت جهانی به سوی یک جنگ برای توانمندیها به پیش میرود.[13] در آستانه هزاره سوم، سازمانها به انعطافپذیری بیشتری برای پاسخگویی به فشارها و تهدیدات درون و برون خود نیاز دارند و مدیران مجبور به بازنگری و بازاندیشی در سبکها، روشها و رفتارهای مدیریت خویش هستند.
برخی از صاحبنظران لزوم توسعه مهارتهای مدیران در عصر جهانیشدن را اینگونه بیان میکنند: [12] تغییر نگاههای سنتی به مدیریت مدیران جهانی: متنوع در گونهها بازاندیشیدن درخصوص نقشهای مدیریتی بازاندیشیدن درخصوص مهارتهای مدیریتی توسعه مهارتهای مدیرجهانی صنعت نیز در جهان، تقسیمبندیهایی دارد که نشاندهنده بخشهای مختلف صنعتی در هر کشور است، - نظیر صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، فولاد، خودروسازی و غیره - .
امروزه خودروسازی از اجزای مهم و لاینفک صنعت جهانی است. رقم صدها میلیاردی در مبادلات جهانی خودرو و تولید سالانه بیش از 50 میلیون دستگاه خودرو و اشتغال دهها میلیون نفر در این شاخه صنعتی، بیانگر شاخصنترفعّالیّتها و عوامل مربوط به خودروسازی است. امروزه شاید بتوان برخی از صناعی را تا حدّی بومی دانست و درواقع در شاخههای از صنعت هنوز تحرّکات عظیم جهانیشدن بهطور مشهود دیده نمیشود اما بدون تردید میتوان گفت که صنعت خودرو، دیگر بومی ستنی و حتّی تبلور و نماد جهانی شدن قلمداد میشود.
صنعت خودروی ایران نیز با دورنمای دارا بودن سهم 3/3 درصدی از تولید ناخالص داخلی در افق 1404یکی از مهمترین صنایع کشور میباشد که توسعه و پیشرفت آن سبب توسعه بسیاری از صنایع دیگر خواهدشد . در ایران بالغ بر 5000 میلیارد تومان در شرکتهای خودروسازی سرمایهگذاری شدهاست؛ ضمن آنکه تا به حال حدود 5000 شرکت قطعهسازی در کشور شناسایی شدهاند که در ارتباط مستقیم با صنعت خودرو قرار دارند. حدود 2 میلیون نفر بهطور مستقیم و غیرمستقیم در صنعت خودرو مشغول به کار هستند .
مدیریت این صنعت نقش راهبردی در این مسیر دارد و به عقیده برخی از کارشناسان علوم مدیریت، مهارتهای مدیریت یکی از نقاط مهم مشاغل هستند.[20] در فضای رقابتی قرن 21، مزیّت قابل توجه جهانیشدن بستگی دارد به مهارتها و تواناییهای رهبرانی که میتوانند دگرگونی را مدیریت کنند و توانایی اجرای استراتژیهای تجاری بسیارپیچیده را دارند. مدیریت کارآمد تغییرات نیروی کار کلید موفّقیّت کسب و کار جهانی است.
پرداختن به موضوع مهارتهای مدیران از اهمیّت زیادی نزد بسیاری از کشورها و پژوهشگران برخوردار است. به عنوان مثال در پژوهشی در سال 2014 در انگلستان، 4858 شرکت در حوزه کسب و کارهای کوچک و متوسط مورد بررسی قرار گرفتند و عوامل جلوگیری از رشد بالای شرکتها در 6 دسته مشخص گردید که یکی از آنها ضعف مهارتهای مدیریتی مدیران بود.
علاوه برآنچه تاکنون بیان شد، تحقیقات فراوانی چه در داخل و چه در خارج از کشور صورت پذیرفتهاست که موضوع توسعه مهارتهای مدیران موضوع اصلی و محوری آنها بودهاست. همچنین دسته دیگری از تحقیقات به بیان رابطه مهارتهای مدیران و متغیرهای دیگر سازمان نظیر - اثربخشی سازمان، عملکرد مدیر، کارآیی سازمان، خلاقیّت و کارآفرینی و ... - میپردازد. لکن آنچه سبب تمایز اصلی این پژوهش با تحقیقات دیگر می باشد، پرداختن به مهارتهای مورد نیاز مدیران برای قرارگرفتن در کلاس جهانی و مطرح شدن به عنوان یک مدیرجهانی در صنعت خودرو میباشد که بر ضرورت انجام این تحقیق میافزاید و محقّق امیدوار است بتواند با ارائه مدل توسعه مهارتهای مدیران صنعت خودرو در کلاس جهانی، در پیشرفت این صنعت مهم و محرّک در کشور عزیز ایران، گامی بردارد.
2 چارچوب نظری تحقیق و پیشینه پژوهش
1-2 مهارتهای مدیریتی
صلاحیّت مدیران، ازنظر مهارتهای مدیریتی نیز یکی از عوامل استمرار موفّقیّت در هر سازمانی است. اثربخشی و کارآیی مدیران، مستلزم داشتن مهارتهای مدیریتی است که با بهکارگیری آنها در موقعیّتها و جایگاههای مختلف سازمانی میتوان به این اهداف نائل شد.
به نظر کاتز - - 1991 مهارت تواناییای را نشان میدهد که قابل توسعه بوده و خود را در عملکرد نشان میدهد و بهندرت بهصورت بالقوّه است. او لازمه مدیریت اثربخش را دارا بودن مهارتهای سهگانه ادراکی، انسانی و فنی، میداند که هرکدام میتوانند بهطور مجزّا پیشرفت کنند. شایستگیها یا مهارتهای ادراکی، به توانایی ذهنی فرد در هماهنگ کردن همه فعّالیّتهای منافع سازمان مربوط است.
از دیگر نظریات مربوط به مهارتهای مدیریتی، به نظرات بوم و مانتل میتوان اشاره کرد. بوم - - 2001 مهارتهای مدیریتی را میتوان به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم کرد. مهارتهای عمومی شامل: توانایی تصمیمگیری، قابلیت های ادراکی، توانایی پردازش اثربخش اطلاعات، مهارت-های رهبری، مهارتهای ارائه و عرضه، تشخیص استفاده از مفاهیم و استفاده از قدرت میباشند. همچنین مهارتهای اختصاصی شامل مهارتهای فنی و صنعتی میباشد.
مانتل و همکارانش - - 2004 نیز مهارتهای مدیران در شش حوزه مهارتهای ارتباطی، سازمانی، تیم سازی، رهبری، سازگاری و مهارتهای تخصصی طبقه بندی کردند.
ال تنت وای - - 2009 نیز گزارش داد که ارتباط بین مهارتهای راهبردی و عملکرد مدیران، میانجی و جزء جدایی ناپذیر یکپارچگی عرضه تولیدات است . مهارت انسانی، توانایی کار افراد و درک و برانگیختن دیگران هم در سطح فردی و هم در سطح گروهی است. مدیران باید مهارتهای انسانی قوی را برای ایجاد ارتباط و برانگیختن و تفویض امور داشته باشند.
در تحقیقی دیگر با عنوان " چگونه سرمایه گذاران چینی و آمریکایی به مهارتهای مورد نیاز مدیریت نگاه میکنند؟ " اسچنکل و همکاران - 2013 - مهارتهای مورد نیاز مدیریت را در 4 بخش اصلی ادراکی، ارتباطی، اثربخشی و میان فردی طبقه بندی میکنند.
کمرون و وتن - 1984 - نیز الگویی از مهارتهای مورد نیاز مدیران را ارائه نمودهاند.[21] نکته قابل توجه در این تحقیق تعریف مهارت مدیریتی است که یکی از وجوه تمایز این تحقیق با تحقیقات دیگر است. تعریف استفاده شده درخصوص مهارت مدیریتی می گوید: مهارت مدیریتی شامل یک الگوی پی در پی از رفتارهای انجام شده به منظور دستیابی به یک نتیجه مورد نظر است .[9] این تعریف صفاتی مانند صداقت و یا وفاداری را منتفی میکند چون این مفاهیم توسط مجموعهی متوالی خاص از رفتارها تعریف نشدهاند. این تعریف همچنین نقشها و یا عملکردهایی مانند تأثیرگذاری و یا کنترل را به عنوان مهارت در نظر نمیگیرد چرا که آنها شامل انواع مختلفی از الگوهای رفتاری هستند.
مهارتهای معرفی شده توسط کمرون و وتن دارای این ویژگیها است: - 1 - لیست تشکیل شده از مهارتهای فردی و میان فردی؛ - 2 - بر روی ویژگیهای اثبات شده مدیران اجرایی ارشد تمرکز دارد؛ - 3 - تنها شامل ویژگیهایی است که دارای اجزای رفتاری تربیت شدنی هستند؛ و - 4 - تکنیکهای خاص موقعییتی که به شدت از آنها اجتناب شده است و برای آموزش در حین کار بسیار مناسب هستند. لیست خلاصه نهایی در جدول - 1 - نمایش داده شدهاست.
جدول - 1 مهارتهای مورد نیاز مدیران از دیدگاه کمرون و وتن - 1984 -
-1 خودآگاهی
-2 مدیریت استرس شخصی
-3 حل خلاق مسأله
-4 ایجاد ارتباطات حمایتی
-5 بهبود عملکرد ایجاد انگیزه در دیگران
-6 هیأت نمایندگی مؤثر و تصمیمگیری مشترک
-7 بهدستآوردن قدرت و نفوذ
-8 تعارض مدیریت
-9 بهبود تصمیمگیری گروه
این دو پژوهشگر بعدها در کتابی باعنوان توسعه مهارتهای مدیریت، مهارتهای معرفی شده را توسعه داده و مهارت هدایت تغییر مثبت را به 9 مهارت قبلی اضافه و همراه با پرسشنامه به روز شده ارائه کردند.
2-2 ویژگیهای مدیرجهانی
درخصوص ویژگیهای مدیران جهانی نظرات و آراء گوناگونی مطرح گردیدهاست. برخی از آنها به ویژگیهای عمدتا عمومی پرداخته و برخی دیگر ویژگیهای خاص یا کاربردیتر را مدّنظرقرار دادهاند. از سوی دیگر تجربیات کسانی که به معرفی این ویژگیها پرداختهاند نیز در اینخصوص در نظرات آنها مؤثر بوده است. به عنوان مثال کسانی که خود از مدیران برجسته جهان بوده و سالها توانستهاند بهترین شرکتهای جهان را اداره کنند، نظراتی متفاوتتر با اندیشمندان دانشگاهی در این خصوص دارند.
بیل گیتس - - 1997 مدیرعامل مشهور مایکروسافت در مقالهای با عنوان " چه چیزی یک مدیر خوب میسازد " در سال 1997 در هفته نامه نیویورک تایمزبه معرفی 10 ویژگی مدیرجهانی میپردازد
دکتر تام هاپکینز - - 1996 نیز در مقالهای با عنوان 10 مهارت رهبری ضروری برای مدیران به بیان ویژگیها ی یک مدیر جهانی میپردازد.
بارهم و همکاران - - 2011 در پژوهشی با عنوان " رتبهبندی ویژگیهای مدیریتی جهانی آینده و دانش مورد نیاز برای مدیران تجاری امارات متحده عربی "از طریق پرسشنامه محقّق ساخته با 180 مدیر درسازمانهای مختلف عمومی و خصوصی این کشورمصاحبه نمودند.
براساس تحقیقات پیشین ویژگیهای بررسی شده شامل موارد زیر بود: مهارتهای ارتباطی، سازگاری، دیدگاه باز نسبت به محیطهای کسب و کار خارجی، مهارتهای فنّی قوی، مدیریت استرس، توانایی کاربا دیگران، هوش اجتماعی وارزش تنوع و تیمهای کاری چند فرهنگی. آنها برای آنالیز نتایج تحقیق خود از روش تحلیل عاملی استفاده کردند و 52 ویژگی را برای مدیران جهانی رتبه بندی نمودند.
