بخشی از مقاله
چکیده
درمحیط پویاوپیچیده امروز، سازمانها وصنایع شاهد رقابتی در سطح بین المللی می باشند.لازمه موفقیت در رقابت در سطح جهانی ، تولید محصولات در کلاس جهانی می باشد که تحقق شاخص های تولید در کلاس جهانی - - WCM ورقابت پذیری در سطح جهانی در زمینه های هزینه، کیفیت، انعطاف پذیری، کیفیت، خدمات پس از فروش ونوآوری، نیازصنایع به شناسایی وانتخاب فناوری های مناسب را حیاتی نموده است. جلوگیری از انجام پروژه های غیرمهم وغیر راهبردی،پرهیز از ناهماهنگی میان فعالیت های مختلف توسعه فناوری در میان کسب وکارها وزیربخش های صنعت،تخصیص بهینه منابع در حوزه فناوری وکسب اطمینان از همراستایی فعالیت های توسعه فناوری با اهداف کلان صنعت وکشور در زمینه جهانی شدن وتولید در کلاس جهانی،ازجمله موارد کلیدی است که نیاز به یک مدل جامع مدیریت فناوری در سطح صنعت را ضروری می سازد. با توجه به این موضوع در پژوهش حاضر پس از شناسایی مولفه های تولید در کلاس جهانی به روش دلفی فازی ،تلاش شد تا با در پیش گرفتن رویکرد کیفی وبا استفاده از روش نظریه برخاسته ازداده مبتنی بر مصاحبه ساختار یافته در برخی صنایع منتخب ، ضمن معرفی وتوسعه مدل برنامه ریزی فناوری، به ابعاد ومولفه های آن نیز پرداخته شود. مدل ارائه شده با در نظر گرفتن شرایط علی،مداخله گر وزمینه ای ، اقدام به معرفی راهبردها وپیامدها نموده است.
واژگان کلیدی: تولید در کلاس جهانی ،دلفی فازی،مدیریت فناوری، رقابت جهانی، نظریه برخاسته از داده
-1مقدمه
نظر به مکاتب مختلف مدیریت که شامل مکتب سنتی یا کلاسیک، مکتب روابط انسانی یا نئوکلاسیک ،مکتب رهیافتهای کمی مدیریت،مکتب رهیافتهای سیستمی واقتضایی مدیریت ومکتب مدیریت کلاس چهانی می باشد هرکدام از مکاتب فوق مباحث مدیریت را با دیدگاه ومبانی خاصی مورد بررسی قرارداده اند ومکتب مدیریت کلاس جهانی که از آن به عنوان انقلاب مدیریتی وصنعتی قرن بیست ویک نام می برند تاکید برعامل سرعت دارد که مهمترین ثروت در هزاره سوم وعصر جدید می باشد بنابراین برای کاستن زمان پاسخگویی وبهبود انغطاف پذیری باید شکل کاملا جدیدی از سازمانها بوجود آید.
وساز مان ها باید بتوانند خودراباتغییرات محیط همسو کنند .[ 1]یکی از این تغییرات، ورود به بازارهای جهانی به عنوان یکی ازمسائل مهم کشوراست که ذهن مدیران صنایع را به خود مشغول نموده است.با ظهور سازمانهای بین المللی،تجارت در عرصه جهانیگسترش بیشتری یافته است وکالاهای ساخت کشورها ،مرزهای سیاسی وملی را طی کرده وبه دست مصرف کنندگانی میرسدکه ممکن است ازنظرفرهنگی،نژادی هیچ قرابتی با تولید کنندگان آن کالا نداشته باشد..[ 2 ]سازمان هایی که در کلاس جهانی فعالیت می کنند، تولیداتی در کلاس جهانی عرضه می کنند. برای چنین تولیدی ، سازمانها نیازمند فناوری مدرن وبه روز هستند این فناوری های نوآورانه جدید بسیاری از وظایف سازمانها را متحول می سازد.
سازمانها باید پویا ومنعطف باشند. فناوری ، فرآیندهای کاری را بهبود خواهد داد وسازمان را به روز می نماید[3 ]روند کنونی در جهان ثبات نسبی بازار کالاهای تولیدی درکشورها راازسوی رقبای خارجی دچار چالش کرده ورقابت را از عرصه محلی ومنطقه ای به عرصه فراملی وجهانی توسعه داده است.دراین شرایط، تولید کنندگانی که با اتکا به روشهای قدیمی وشیوه های سنتی ودر غفلت از دانش وفناوری های نوین قصد حفظ بازار خودرادارند دراین رقابت متضررخواهندشد..[ 4 ]آشنایی با علوم وفناوری ها روز،نخستین گام درراه حرکت به سوی تولید درکلاس جهانی است.تولید درکلاس جهانی - 1 - WCM سطحی از عملکرد سازمانی است که توان رقابت در عرصه جهانی راممکن می سازد..[ 5][2 ]
به اینکه مساله رقابت جهانی یک موضوع ملی وکلان تلقی می شود وتحولی را درمحیط کشور ایجاد می نماید لذا همه سازمانهای کشور بایستی توان فعالیت دریک محیط باز وفروش محصولات خودرا درعرصه جهانی را کسب نماید وبیان دیگرتبدیل به سازمانهای کلاس جهانی شوند،تنها در این صورت است که کشور ما در عرصه تولیدات در سطح جهانی موفق خواهد شد.سازمانهای کلاس جهانی ،نسل جدیدی از سازمانها هستند که نویددهنده عملکرد رقابتی بالا در عرصه رقابت جهانی اند.آنها بطور موفقیت آمیزی قابلیتهای تولیدی را برای پشتیبانی از کل شرکت جهت دستیابی به یک مزیت رقابتی مستمر در زمینه هایی از قبیل هزینه،کیفیت،تحویل کالا ،انعطاف پذیری ونوآوری بهبود می بخشند.
طبق تعریف،تولیددرکلاس جهانی به عنوان یک فلسفه یایک ایدئولوژی تولیدی است که برای رسیدن به وضعیت تولید محصولات درکلاس جهانی به کارگرفته می شوند. بنگاه های اقتصادی جهانی درحال حاضر با رشد روزافزونی از رقابت مواجه هستند که سازمان ها را مجبور می سازد تا استراتژی ها وفناوری های جدید را برای تولید توسعه دهند.[6] سازمان ها برای دستیابی به تولید در کلاس جهانی باید به عوامل مهمی از قبیل قابلیت های نوآوری های فناورانه واستفاده از فناوری و مدیریت آن توجه نمایند.مدیریت فناوری نظامی است که جهت برنامه ریزی،هدایت ،کنترل وهماهنگی توسعه وبکارگیری توانمندی های فناورانه به منظور شکل دادن ومحقق نمودن اهداف عملیاتی وراهبردی سازمان می باشد .[7]
با تمرکز بر موضوع جهانی شدن ورسیدن به سازمان در کلاس جهانی وبه تبع آن تولید در کلاس جهانی ، نیاز به فناوری به عنوان یکی مهم ترین مساله موثر در موفقیت یا عدم موفقیت سازمان مورد توجه مدیران می باشد . بررسی مسیر پیشرفت وتجارب سازمانها ومطالعات آنها در سطح جهانی نشان می دهد مساله فناوری یکی از مهم ترین عوامل بروز شدن ورسیدن به تولید در کلاس جهانی می باشد. اما اکثر فناوری های وارد شده با شکست مواجه شده است . که این امرحاکی از لزوم استقرار یک نظام مدیریت فناوری سازمان به جهت رسیدن به تولید در کلاس جهانی می باشد.
از سوی دیگر ضرورت جلوگیری از انجام پروژه های غیرمهم وغیر راهبردی،پرهیز از ناهماهنگی میان فعالیت های مختلف توسعه فناوری در میان کسب وکارها وزیربخش های صنعت،تخصیص بهینه منابع در حوزه فناوری وکسب اطمینان از همراستایی فعالیت های توسعه فناوری با اهداف کلان صنعت وکشور،ازجمله موارد کلیدی است که مدیریت وبرنامه ریزی فناوری در سطح صنعت را ضروری می سازد در این پژوهش تلاش شده است تا با در پیش گرفتن رویکرد کیفی وبا استفاده از روش تئوری برخاسته از داده ها، ضمن توسعه مدل برنامه ریزی فناوری برای رسیدن به تولید در کلاس جهانی، ابعاد ومولفه های مختلف این فرآیند معرفی گردند. یافته های این پژوهش به سیاست گذاران ، برنامه ریزان صنایع مختلف کشور وهمچنین پژوهشگران علاقه مند به حوزه های مدیریت وتولید درکلاس جهانی ومدیریت فناوری کمک نماید.
-2 مبانی نظری وپیشینه پژوهش
درتبیین مفهوم تولید در کلاس جهانی به عنوان اصطلاح اقتصادی باید آنرا با استفاده از ادبیات دانش اقتصاد بین المللی باز شناسی کرد که تعریف متعدد وگوناگونی ازآن توسط افراد مختلف صورت گرفته است.شونبرگر اولین کسی است که مفهوم تولید در کلاس جهانی را به همگان معرفی کرد.وی WCM راچنین تعریف می کند:سیستم تولید در کلاس جهانی یک توافق گسترده بربهبود مستمر کیفیت،هزینه،زمان انتظار وخدمت به مشتری است.وی انعطاف پذیری را نیز به عنوان هدف اولیه،بخشی از سیستم WCM بشمرده است. - شونبرگر 1986 - .پیتر اوربان،تلاش پیوسته جهت بهبود کیفیت،کاهش هزینه وزمان انتظاردربستر خدمت به مشتری ونوآوری را وجه تمایز تولید در کلاس جهانی بیان می کند.
هدف اصلی از تولید در کلاس جهانی ،حداکثرکردن کارایی سیتم تولید برای افزایش بهره وری سازمانی است .[9].[8] فناوری ، کاربرد عملی روش و تجربه در جهت رفع نیازهای بشر می باشد که نقش به سزایی در توسعه اقتصادی و صنعتی سازمانها و کشورها و کسب مزیت های رقابتی سازمانها دارد. [10]اکتساب فناوری، در برگیرنده مزایای کوتاه مدت و بلند مدت می باشد. دستیابی به هزینه تولید پائین تر، کیفیت بالاتر محصول و توسعه محصولات جدید از مزایای کوتاه مدت فرآیند اکتساب فناوری می باشد. ساکسنا و ساهای در سال 2000 در پژوهشی باعنوان مدیریت فناوری اطلاعات برای رسیدن به تولید در کلاس جهانی به بررسی عوامل رسیدن به تولید در کلاس جهانی واثبات ارتباط معنی دار فناوری اطلاعات وتولید در کلاس جهانی در سازمانهای تولیدی هند پرداختند.[6]فارسیجانی وتیموریان - - 1388
ضمن تحقیقی به بررسی عوامل موفقیت ومیزان تاثیر هرکدام در انتقال فناوری با هدف رسیدن به تولید در کلاس جهانی پرداختند،در این تحقیق به بررسی وجود ارتباط مثبت میان انتقال فناوری موفق وکلاس جهانی پرداختند که وجود رابطه مورد تایید قرارگرفت. وعامل کاهش هزینه های عملیاتی وفناوری بالاترین رتبه ها را به خود اختصاص دادند.[11 ] سعادتی - 1391 - در پژوهشی با عنوان "بررسی نقش الکترونیکی شدن فعالیت های تولیدی برای دستیابی به کلاس جهانی سازمانها" به بررسی این موضوع در شرکت ایران خودرو پرداخته است. بدین منظور پس از تعیین متغییرهای مستقل - شامل مدیریت ارتباط با مشتری به صورات الکترونیکی، زنجیره تامین الکترونیکی وکانبان الکترونیکی - ومتغییرهای وابسته - شامل افزایش کیفیت محصول،افزایش انعطاف پذیری وکاهش هزینه های عملیاتی - در ایران خودرو خراسان ،درنهایت به وجود رابطه مثبت ومعنادار بین الکترونیکی شدن فعالیت های تولیدی ودستیابی به کلاس جهانی پی بردند.
در پژوهشی دیگر فارسیجانی وقهرودی - - 1393 اقدام به طراحی مدل توسعه ویژگی های سازمانی برای دستیابی با کلاس جهانی پرداختند که در این پژوهش عوامل ودلایل سازمانها به سازمان تجارت جهانی به عنوان پیش نیازی برای جهانی شدن معرفی گردید همچنین مدل توسعه ویژگی های سازمان در سه فاز طبق اهمیت آنها ارائه گردید که فناوری مدرن وچشم انداز روشن از مهمترین آنها بودند.ازجمله الزامات کلیدی رقابت پذیری برای رسیدن به تولید در کلاس جهانی در صنایع ،مدیریت مناسب فناوری در سطح صنعت است گزارش انجمن پژوهش های ملی آمریکا 6مورد از ضرورت های مدیریت فناوری در سطح صنعت را معرفی می کند.دراین بین ،نیاز به ایجاد یکپارچگی میان فناوری واهداف کلان وراهبردی صنعت ،انتقال اثربخش فناوری ومدیریت مناسب سیستم ها وپروژه های پیچیده وبین سازمانی [12] ازجمله مواردی است که نقش حیاتی مدیریت وبرنامه ریزی فناوری در سطح صنعت را به وضوح نشان می دهد.
از سوی دیگر نیازصنعت به اجماع در چالش های فناورانه ،تسهیل در پیش بینی فناوری جهت رقابت در سطح جهانی وایجاد چارچوب هماهنگ کننده توسعه فناوری در زنجیره ارزش صنعت،ازجمله نکته هایی است که ضرورت برنامه ریزی فناوری در سطح صنعت را مورد تاکید قرار می دهد.[14][13 ] مروری برادبیات موضوع نشان می دهد که از اوایل دهه 80 میلادی ،برنامه ریزی فناوری به منظور ترجمه راهبردهای بنگاه به ملاحظات فناوری وهمچنین تعیین اولویت های توسعه واکتساب توانمندی های فناورانه، مورد توجه بنگاهها قرار گرفته است. تینگ لین وتانزلمان[15] به منظور سیاست گذاری وبرنامه ریزی فناوری در صنعت مدارهای پیچیده تایوان، به بررسی کارکرد سیستم ملی نوآوری پرداخته است.. درمدل مفهومی یاد شده زیرسیستم فناورانه وظیفه خلق فناوری وزیرسیستم صنعتی وظیفه بکارگیری خروجی های زیزسیستم فناورانه را برای تولید محصول ها بعهده دارد.در مطالعه آنها مدل ساختاری صنعت در بستر سیستم ملی نوآوری در جهت رسیدن به رقابت جهانی ،براساس نظر خبرگان طراحی گردیده است.شناسایی نیازهای
