بخشی از مقاله
چکیده
هدف : هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه علّی بین متغیرهایی است که بیشترین تاثیر را بر روی گرایش به رفتارهای پر خطر در بین دانش آموزان مقطع دبیرستان شهرستان گمیشان در سال تحصیلی 93-92 دارند. روش : جامعه آماری مورد نظر همه دانش آموزان دبیرستانی شهرستان گمیشان بود که از بین آنها تعداد 502 نفر به عنوان نمونه به روش دردسترس انتخاب شدند. این پژوهش به روش تحلیل مسیر انجام شد و ابزارهای پژوهش شامل مقیاس خطرپذیری نوجوانان ایرانی - - LARS ، مقیاس حمایت اجتماعی - - MOS ، مقیاس تاب آوری - CD-RIS - ، پرسشنامه سبک های حل مسئله لانگ و کسیدی، پرسشنامه انسجام خانواده رضویه و سامانی بود.یافته :یافته های بدست آمده حاکی از برازش الگو با داده ها بود.
تمامی متغیرها بجز حمایت اجتماعی بر روی گرایش به رفتارهای پر خطر اثرات مستقیم معناداری داشتند و اثرات غیر مستقیم تمامی متغیرها معنادار بدست آمد. نتیجه گیری : تاب آوری، انسجام خانواده، سبک حل مسئله و حمایت اجتماعی از عوامل موثر بر عدم گرایش به رفتارهای پر خطر می باشند. با افزایش تاب آوری، انسجام به طور مستقیم و حمایت اجتماعی و سبک حل مسئله مدار به صورت غیرمستقیم باعث کاهش گرایش به رفتارهای پر خطر می شوند؛ لذا پیشنهاد می شود برای جلوگیری از گسترش گرایش به رفتارهای پر خطر در بین نوجوانان و جوانان به این ویژگی ها توجه گردد.
مقدمه
دوران نوجوانی از ادوار پر اهمیت در فرآیند رشد آدمی محسوب می شود. قدم گذاردن به این دوره معمولا با بلوغ آغاز می شود. شکوفایی غریزه جنسی، تثبیت و تحکیم علائق، منافع شغلی و اجتماعی، میل به آزادی و استقلال از ویژگی های مهم این دوره است - عزیزی نژاد ،سید عباس زاده ، پاشوی،. - 1389 نسل جوان به دلیل تحرک اجتماعی، خلاقیت و داشتن تفکر نو و سازنده نقش محوری خاصی را در توسعه ی همه جانبه کشورها ایفا می نماید.
لذا برای دستیابی به اهداف تعیین شده برای توسعه می طلبد که متولیان امر اقدام به شناسایی مسائل و مشکلات پیش روی این نسل نموده و تمهیدات لازم را بیندیشند و از جمله اولویت های اساسی مرتبط با امور جوانان بررسی و شناسایی عوامل تهدید کننده ی سلامتی آنان می باشد - کرتیس5 ، ترجمه سهرابی ، . - 1387 یکی از موارد جدی تهدید کننده سلامت که در سالهای اخیر با توجه به تغییرات سریع اجتماعی، از سوی سازمانهای بهداشتی، مجریان قانون و سیاست گذاران اجتماعی به عنوان یکی از مهم ترین مشکلات موجود در جامعه مورد توجه قرار گرفته است، شیوع رفتارهای پرخطر در میان اقشار مختلف می باشد.
هر چند که هیچ یک از اقشار جامعه از عواقب رفتارهای تهدید کننده سلامت در امان نیستند اما بعضی از گروههای اجتماعی از جمله نوجوانان در معرض خطر بیشتری قرار دارند - عزیزی نژاد و همکاران،. - 1389 رفتارهای پرخطر به هر واکنش یا رفتاری دلالت دارد که بالقوه می تواند ابعاد سلامت جسمانی، انجام تکالیف بهنجار رشدی، اجرای نقش های اجتماعی مورد انتظار، اکتساب مهارت های اساسی، دستیابی به احساس کفایت، سلامت و شایستگی و آمادگی مناسب برای دوره های بعدی رشد را به خطر اندازد - خوشخوی، 1392، به نقل از سجادپور،مهرابی،حسینعلی زاده،عبدالمحمدی،. - 1392 رفتارهای خطرجویی که معمولا با دفاع از امیال خود و مقابله با خواست های دیگران همراه است در برقراری رشد طبیعی نوجوان اهمیت اساسی دارد و با ایجاد خودمختاری، تثبیت هویت و تنظیم معیارهای کنترل های درونی مربوط است .
لجبازی و منفی گرایی کودکان نوپا که معمولا بین سنین 18 تا 24 ماهگی ظاهر می گردد، اولین و بارزترین نمونه از رفتارهایی است که از سوی فرد و به عنوان تظاهری از روند شکل گیری خودمختاری و استقلال صادر می شود. مشکل، تنها زمانی پدیدار می گردد که این گونه مراحل رشدی، دوام غیرعادی پیدا کرده و یا به واکنش های تشدید شده رفتاری در کودک یا نوجوان بینجامد که سلامت خود فرد یا دیگران را در معرض خطر قرار دهد - کاپلان و سادوک6، ترجمه پورافکاری،. - 1382 درک خطرپذیری نوجوان و تاکید آن به عنوان اقتضای قابل انتظار این دوره سنی و نه به عنوان رفتاری انحرافی مجرمانه، امکان شناخت و پیشگیری از فرایند جرم پذیری را در نوجوانان واقع بینانه تر می سازد.
به عبارت دیگر پیش از آن که مراکز قانونی مستقیما بر نوجوانان مجرم و علائم جرم و مجازات های حقوقی تاکید کنند، باید تغییرات احساسی و فیزیکی و شرایط اجتماعی و خانوادگی آن ها را در گرایش به خطرپذیری در نظر بگیرند. چرا که وقوع و گسترش جرم در دوره های جوانی و نوجوانی از ارتکاب به رفتارهای پرخطر در دوره های راهنمایی و دبیرستان آغاز می شود؛ زمانی که فشارهای زیستی و روانی دوران بلوغ و بروز مشکلات ارتباطی و اجتماعی با خانواده و همسالان ، رقابت ها و عدم موفقیت های تحصیلی ، کمبود ارتباطات سالم و عدم تاب آوری ، زمینه را برای ارتکاب و گرایش فرد به سوی مصرف مواد و الکل، خطرپذیری جنسی، فرار از منزل، دزدی و خشونت فراهم می سازد - زاده محمدی، احمدآبادی ، . - 1388 ایران دارای ساخت جمعیتی جوانی است .
حجم بالایی از افراد جامعه را نوجوانان و جوانان و حجم وسیعی از مسائل ، دشواری ها و چالش های جامعه را مسائل آنان تشکیل می دهد. آن چه مهم است ، نوجوانان بیش از سایر گروههای سنی در معرض رفتارهای پرخطر قرار دارند . اگر چه بزرگسالان رفتارهای پرخطر را تجربه می کنند اما نوجوانان آن ها را بیشتر انجام می دهند به طوری که انجام این رفتارها از ابتدای نوجوانی تا میانه آن افزایش می یابد و در اواخر نوجوانی شدیدا افت می کند - گنز7 ، بلایث8 ، الستر 9 و گاورس10 ، . - 1990 اما متناسب با این حجم ، تحقیقات و بررسی های کافی و کارآمدی انجام نگرفته است ، رفتارهای پرخطر کمتر به عنوان موضوع پژوهش روان شناسی و جامعه شناسی مطرح شده و یا به طور پراکنده و گسیخته مورد بررسی قرار گرفته اند - زاده محمدی ،احمدآبادی،. - 1388 بر همین اساس ، هدف اصلی پژوهش حاضر تعیین روابط علّی و مسیرهایی است که نوجوانان به گرایش به رفتارهای پرخطر می پردازند .
