بخشی از مقاله
چکیده
شرایط امروز جهان، شرایطی است بسیار متغیر و پر رقابت و برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک راهی است برای کمک به سازمانها و جوامع برای روبروشدن با تغییرات سریع ، و مدلی است برای شناسایی نقاط قوت و ضعف سازمان و استفاده بهینه از فرصتها و موقعیتها و تسلط بر ضعفها و تهدیدها به منظور نیل به اهداف کلان سازمان. از این رو دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان یک نهاد پویا در عرصه آموزش و پژوهش که همواره به دنبال تحول و توسعه مستمر در راستای گسترش علم و فناوری کشور می باشد ، تدوین برنامه های راهبردی با بهره گیری از برنامه ریزی استرتژیک را در سر لوحه وظایف و فعالیت های خود قرار داده است .
فرایند مدیریت استراتژیک شامل سه بخش اصلی تدوین ، اجرا و ارزیابی استراتژی می باشد لذا در این مقاله به تدوین برنامه استراتژیک جهت بهبود کیفیت در دانشگاه آزاد اسلامی لارستان در حوزه های ریاست و معاونت آموزشی دانشگاه بر طبق چارچوب جامع تدوین استراتژی در دوره زمانی 1388 - 1393 پرداخته شده است.
برطبق این چارچوب جامع ، ابتدا ماموریت دانشگاه تعیین شده است.سپس با استفاده از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی - - IFE و ماتریس ارزیابی عوامل خارجی - EFE - اطلاعات اصلی مورد نیاز برای تدوین استراتژی ها مشخص ، و جهت تطبیق و مقایسه عوامل ، از ماتریس سوات - SWOT - و ماتریس داخلی و خارجی - - IE استفاده شده است . در نهایت با استفاده از ماتریس برنامه ریزی استراتژی کمی - - QSPMجذابیت نسبی انواع استراتژی ها مشخص و بدین گونه برای انتخاب برای انتخاب استراتژی های خاص یک مبنای عینی ارایه گردیده است.
مقدمه
در دنیای امروز که شاهد تغییرات و تحولات زیادی در زمینه های مختلف هستیم و رقابت شدت زیادی گرفته است، مؤسسات،نهادها و سازمانها از جمله دانشگاهها به منظور بقا و تداوم و هم چنین توسعه خود نیازمند به بهره گرفتن از نوعی برنامهریزی می باشند که آیندهنگر و قادر به درک به هنگام فرصتهای محیطی باشد به طوری که ضمن شناخت عوامل و تحولات محیطی، در یک افق زمانی بلند مدت تأثیر آنها بر سازمان و نحوه تعامل سازمان با آنها را مشخص نماید.
این نوع برنامهریزی همان برنامهریزی استراتژیک است که با بررسی محیط خارجی و داخلی سازمان، فرصتها و تهدیدهای محیطی و قوتها و ضعفهای داخلی را شناسایی نموده و با در نظر داشتن مأموریت سازمان، اهداف بلندمدت برای سازمان تنظیم میکند و برای دستیابی به این اهداف، اقدام به انتخاب استراتژیهایی میکند که با تکیه بر قوتها و رفع ضعفها از فرصتهای پیش آمده به نحو شایسته استفاده نماید و از تهدیدها دوری کند به طوری که در نهایت باعث موفقیت سازمان شود.
از این رو، دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان یک نهاد آموزشی و پژوهشی پویا که به دنبال تحول و توسعه مستمر می باشد و همواره تلاش نموده در دستیابی کشور به جایگاه اول علم و فناوری در سطح منطقه به عنوان یکی از پنج محور اصلی چشم انداز 20 ساله ایران در افق 1404 ، به ایفای نقش بپردازد ، بهرهگیری از برنامهریزی استراتژیک را امری ضروری دانسته و تدوین برنامههای راهبردی را در رأس فعالیتهای خود قرار داده است.
در همین راستا دانشگاه آزاد اسلامی لارستان با بررسی برنامههای جاری خود و تلاش در جهت منطبق نمودن این برنامه ها بر استراتژی سطح منطقه یک و سطح سازمانی دانشگاه آزاد اسلامی به تدوین برنامه استراتژیک خود پرداخته تا بتواند با استفاده از قوتهای خود به بهرهبرداری از فرصتهای موجود و پیش رو و مقابله با تهدیدهای محیطی بپردازد و با افزایش سطح کیفی خود سهمی در توسعه علم و فناوری منطقه وکشور ایفا نماید.
روش تحقیق فرایند مدیریت استراتژیک شامل سه بخش اصلی تدوین ، اجرا و ارزیابی استراتژی می باشد . در این مقاله به انجام مرحله اول این فرایند ، پرداخته شده است .به منظور تدوین استراتژی ، از چارچوب جامع تدوین استراتژی استفاده شده است .
این چارچوب دارای چهار مرحله اصلی است که عبارتند از :
-1مرحله شروع : در این مرحله ماموریت سازمان تعیین شده و بیانیه ماموریت آن تهیه می شود .
-2مرحله ورودی : در این مرحله ، اطلاعات اصلی مورد نیاز برای تدوین استراتژی ها مشخص می شود . این مرحله شامل ماتریس ارزیابی عوامل داخلی - IFE - و ماتریس ارزیابی عوامل خارجی - EFE - است . چه بسا شناخت بیشتری که از داخل و خارج سازمان حاصل می شود ، منجر به تغییر ماموریت سازمان حتی در طول فرآیند مدیریت استراتژیک شود . اطلاعاتی که در این مرحله - ورودی - به دست می آید مبنایی به دست می دهد که می توان از مقایسه و با در نظر داشتن آن ها گزینه های مختلف استراتژی را شناسایی و ارزیابی کرد تا بهترین استراتژی ها انتخاب شوند .
-3مرحله تطبیق یا مقایسه : در این مرحله ، با توجه به اطلاعات حاصل از مراحل قبل ، با در نظر داشتن ماموریت سازمان ، عوامل اصلی داخلی - قوت ها و ضعف های کلیدی - و عوامل اصلی خارجی - فرصت ها و تهدیدهای استراتژیک - با هم تطبیق داده می شوند و در واقع بین آن ها نوعی توازن ایجاد می شود . در این مرحله عوامل داخلی و خارجی با استفاده از ابزارهای گوناگون تطبیق داده می شوند تا استراتژی هایی شناسایی شوند که در راستای ماموریت سازمان بوده و متناسب با عوامل داخلی و خارجی باشند . ابزارهایی که در این مرحله برای تطبیق عوامل مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از : ماتریس سوات - SWOT - و ماتریس داخلی و خارجی . - IE -
-4مرحله تصمیم گیری : در مرحله آخر ، با استفاده از ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی - QSPM - ، گزینه های مختلف استراتژی های شناسایی شده در مرحله قبل - مرحله تطبیق - ، به شیوه های عینی و بدون اعمال نظر شخصی مورد ارزیابی و قضاوت قرار می گیرند . این ماتریس جذابیت نسبی انواع استراتژی ها را مشخص می کند و بدین گونه برای انتخاب استراتژی های خاص یک مبنای عینی ارایه می دهد
مرحله شروع تعیین ماموریت و تهیه بیانیه ماموریت سازمان
شکل شماره : 1 چارچوب جامع تدوین استراتژی
تدوین برنامه استراتژیک جهت بهبود کیفیت در دانشگاه آزاد اسلامی لارستان طبق چارچوب جامع تدوین استراتژی به شرح ذیل صورت گرفته است.
*مرحله اول :
در ابتدا به منظور مطالعه و بررسی اسناد بالا دستی و راهنما در جهت تدوین صحیح برنامه استراتژیک دانشگاه آزاد اسلامی لارستان ، به گردآوری و مطالعه منابع و اسناد موجود در سازمان مرکزی، منطقه یک دانشگاه آزاد اسلامی و واحد دانشگاه آزاد اسلامی لارستان پرداخته شده است.
این اسناد عبارتند از :
-1 سند چشم انداز کشور در افق 1404
-2 نقشه جامع علمی کشور
-3 سیاست های کلی برنامه چهارم توسعه کشور
-4 سیاست های کلی برنامه پنجم توسعه کشور
-5 بیانیه ماموریت ، چشم انداز و جهت گیری های اساسی دانشگاه آزاد اسلامی
-6 اهداف کلان و سیاست های کلی دانشگاه آزاد اسلامی
-7 بخش نامه های مربوط به شرح وظایف ریاست ، معاونین و مدیران واحدهای بزرگ دانشگاه آزاد اسلامی
