بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناسایی شاخصهای سنجش سرمایه انسانی در دانشگاه آزاد اسلامی و ارزیابی دانشگاههای آزاد اسلامی شمال استان خوزستان - شهرهای اندیمشک و دزفول - بر مبنای این شاخصها انجام شد. برای جمع آوری داده ها علاوه بر استفاده از آمار و اطلاعات دانشگاه آزاد اسلامی شهرهای اندیمشک و دزفول با مراجعه مستقیم به نیروهای شاغل در دانشگاه و توزیع پرسشنامه داده های لازم مربوط به شاخصهای بهداشت و سلامت جمع آوری شد.
جامعه آماری875 نفری که شامل اعضای هیئت علمی وکارکنان رسمی و غیررسمی، با استفاده از جدول مورگان تعداد240 نفر نمونه 106 - نفر اعضای هیئت علمی - 44/1 درصد - و 134 نفر کارکنان رسمی و غیررسمی 54/9 - درصد - هستند. با استفاده از روش تصادفی طبقه ای نسبتی انتخاب شده برای شناسایی شاخصهای سرمایه انسانی و از روش دلفی تعداد 8 شاخص به عنوان شاخصهای بهداشت و سلامت سرمایه انسانی انتخاب شد که تعداد 6 شاخص نهایی و مورد اندازه گیری قرارگرفت.
ابزار جمع آوری داده ها یک پرسشنامه محقق ساخته که دارای روایی محتوایی - نظرات اساتید و متخصصین - و پایایی با استفاده از آلفای کرانباخ0/87 برآورد شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمارتوصیفی استفاده شد. نتایج نشان داده است که شاخصهای بهداشت و سلامت سرمایه انسانی در بین کارکنان و اعضای هیئت علمی دانشگاههای شمال خوزستان از وضعیت مطلوبی برخوردار است.
مقدمه
اگرچه سرمایهگذاری در سرمایه انسانی در کوتاه مدت منابعی را به خود اختصاص میدهد، ولی در درازمدت، منافع بیشتری ایجاد میکند. بازده این سرمایه گذاری گاهی اوقات فراتر از سطح سازمانی است. به ویژه در سطوح بالای تحصیلی، قابلیتهایی ایجاد میشود که از طریق پژوهشها، به تولید دانش جدید منجر میشود و این دانش جدید بازده اجتماعی ایجاد میکند
توسعه درونزای پایدار، خصوصا در کشوری با جمعیت جوان، نیازمند توسعه سرمایه انسانی و از جمله استفاده بهینه از ظرفیتهای آموزشی و پژوهشی کشور است. از طرف دیگر توسعه هر کشوری در گرو ظرفیت و توان تولید آن میباشد که دو عامل مؤثر درشکل گیری آن میزان انباشت سرمایه فیزیکی وسرمایه انسانی است. سرمایه گذاری در نیروی انسانی شرط لازم برای انباشت سرمایه فیزیکی میباشد. تجربه نشان داده است که جوامعی که برکیفیت نیروی انسانی، یعنی داشتن انسان های سالم و با تخصص و مهارت بالا تأکید و توجه کردهاند، به پیشرفت های چشمگیری نائل شدهاند
درحال حاضر، با رابطه ای که بین تولید ملی و درآمد، مجموع ارزش کل منابع به کار گرفته شده برای مصرف نهایی و مجموع کل منابع سرمایهگذاری شده، برقرار است هزینه های آموزش - شهریهها - مخارج بهداشتی و هزینه های امنیت عمومی که هم دولت و هم فرد متحمل شدهاند، برخی از اقلام عمده مصرف به حساب میآیند. خدماتی که مؤسسات ارائه میدهند، مانند آموزش و پروژه های پژوهشی نیز در شمول مفهوم مصرف قرار میگیرند.
بسیاری از نویسندگان خاطر نشان میکنند که هزینه های تولید و نگهداری ذخیره سرمایه انسانی بایستی در ترازهای درآمدی به عنوان سرمایهگذاری و نه به عنوان هزینه ذکر گردد. به طور خاص هزینههای صرفشده برای آموزش، آموزشهای فنی و حرفهای، بهداشت محیط کار و غیره بایستی از مجموع هزینه ها کم شود. علاوه بر این باید مدخل جدیدی درگزارش های مالی دولت تحت عنوان»سرمایهگذاری درآموزش« و یا به مفهوم وسیعتر »سرمایهگذاری در ذخیره سرمایه انسانی« باز شود
نقش نیروی انسانی در فرآیند تولید درطول زمان دچار دگرگونیهای قابل توجهی شده است. این دگرگونی ها دامنه ای را در برمیگیرد که دریک سوی آن مفهومی به نام »نیرویکار« وجود دارد که تنها با توانمندی های فیزیکی ارزیابی میشود و در سوی دیگر مفهوم»سرمایه انسانی« قراردارد که حاصل انباشت دانش، مهارت و تجربه در انسان هاست و از پایایی زیادی برخورداراست. مفهوم سرمایه انسانی به این واقعیت اشاره دارد که افراد انسانی از طریق آموزش و پرورش، حرفه آموزی و سایر فعالیتها بر روی خود سرمایهگذاری میکنند و با این کار درآمد های آینده خود را به کمک دستمزدهای دریافتی دوران حیات خود افزایش میدهند
آموزش، تجربه وسلامت سه بعد سرمایه انسانی را تشکیل میدهند مفهوم سرمایه انسانی، به هر فعالیتی که کمیت و بهرهوری نیروی کار را افزایش داده و آن گاه باعث بالا رفتن سطوح درآمدهای بعدی گردد اطلاق می شود. بدین ترتیب هزینه های بهداشت و درمان و مهاجرت را نیز میتواند جز سرمایه گذاری در سرمایه انسانی محسوب نمود
سرمایه گذاری در سرمایه انسانی: یکی از دلایل مطرح شده برای ضرورت تربیت انسان، وجود فاصله بین وضع موجود و وضع مطلوب اوست. یعنی پرداختن و توجه به تربیت انسان، درحوزه اقتصاد و مباحث توسعه تحت عنوان » سرمایهگذاری در منابع انسانی« مطرح میشود. زیر بنای متافیزیکی این سرمایهگذاری را همان اصل بنیادین تربیتی مبنی بر این که اغلب توانایی های اساسی انسان غیرغریزی است، تشکیل میدهد. بنابراین، به شرایط مناسبی نیاز است که این توانایی ها در آن شرایط شناسایی و فعال شوند. سرمایه گذاری روی انسان صرفا شامل آموزش او نمی شود. مراقبت های بهداشتی و حفظ تندرستی فرد نیز یکی از لوازم اصلی توسعه منابع انسانی است. به عبارت دیگر، آرمان اصلی توسعه، داشتن انسان هایی سالم و توانمند و ماهر است که تمامی زمینه های آموزشی و پرورشی و بهداشت و درمان را شامل میشود.
بر اساس معیارهای جهانی، درهر سطحی از توسعه سه گزینه برای مردم، ملاک عمل است. رسیدن به یک زندگی طولانی و توأم با سلامتی، کسب علم و مهارت و دسترسی به منابعی که برای داشتن یک زندگی شایسته و مطلوب مورد نیاز است.
توجه بیشتر مردم و دولت های کشورهای در حال توسعه در سه دهه، آخر قرن بیستم به سرمایه گذاری بر روی انسان را میتوان درسهم هزینه های عمومی آموزش و پرورش از تولید ناخالص ملی و سهم آن از کل هزینه های دولت مشاهده کرد
بهداشت به عنوان جزیی از سرمایه انسانی
در رویکردهای اولیه به سرمایه انسانی و بسیاری از مدل های تجربی رشد عمدتا بر شاخص های آموزشی به عنوان مبنایی برای ارزیابی سرمایه انسانی تأکید و از مخارج دولت در زمینه بهداشت و درمان به عنوان شاخصی کمکی استفاده شده است. ایده ارائه بهداشت بعد از آموزش به عنوان جزء مهمی از سرمایه انسانی به صورت برجسته ای توسط گروسمن 19722 معرفی شد، وی بین بهداشت به عنوان یک کالای مصرفی و بهداشت به عنوان کالای سرمایه ای تمایز قائل شده است. به عنوان یک کالای مصرفی، بهداشت بطور مستقیم وارد تابع مطلوبیت فرد می شود، به صورتی که افراد از سالم بودن لذت می برند. به عنوان کالای سرمایه ای، بهداشت تعداد روزهایی که در بیماری سپری می شود را کاهش می دهد.
بنابراین تولید بهداشت نه تنها بر مطلوبیت فرد به دلیل لذت بردن از احساس تندرستی تأثیر می گذارد، بلکه به دلیل افزایش تعداد روزهای سالم قابل دسترسی برای کار و فراغت بر مطلوبیت فرد تأثیر می گذارد.
بهداشت نه تنها مورد تقاضا می باشد بلکه توسط فرد تولید می شود افراد انباشت اولیه ای از بهداشت را به ارث می برند که با گذشت زمان مستهلک می شود، اما آنها می توانند برای حفظ و افزایش این انباشت، سرمایه گذاری کنند.
ورودی های بسیاری مانند: ژنتیک، سبک زندگی، آموزش، مراقبت های بهداشتی، ثروت، عوامل اقتصادی - اجتماعی، محیط، منجر به تولید بهداشت می شود.
مراقبت های بهداشتی یکی از این عوامل است، بنابراین تقاضا برای مراقبت های بهداشتی محرکی برای تقاضای بهداشت است
برخلاف آموزش، انباشت سرمایه انسانی سلامت تا حدودی ناشناخته و مبهم مانده است. زیرا سرمایه سلامت مانند سرمایه انسانی که از طریق تحصیل و آموزش انباشته و کسب میشود قابل انباشت نیست. در نتیجه تعیین ارزش مادی برای ذخیره سرمایه سلامت امری بسیار دشوار مینماید. اما باز هم میتوان از ذخیره سرمایه سلامت صحبت کرد و میتوان از طریق بهبود وضعیت سلامت جامعه برآن افزود.
شولتز و رام، نقش بهداشت را درافزایش بازدهی نیروی کار، کشاورزی در هندوستان را مطالعه کردند و نشان دادند که طی سال های 1951 تا 1961 حدود %36 و طی سال های 1961 تا 1971 معادل % 9 افزایش بازدهی در نتیجه بهبود و سلامتی نیروی کار و استفاده از تکنولوژی پیشرفت داشته است
مدلی مفهومی از شاخص های سرمایه انسانی را به چهار بخش تقسیم کرده است:
- 1 پتانسیل سرمایه انسانی که بر شاخص های قبل از تولد و قبل از مدرسه تأکید دارد. مانند: سرمایهگذاری بر روی زنانی که درسن بچهآوری هستند، آموزش مراقبت اولیه کودکان و کاهش درصد بدنیا آمدن کودکان کموزن.
2 - اهمیت سرمایه انسانی. شامل: آموزش، کارآموزی، برنامههای توسعه حرفهای و هم چنین تجربهکاری.
3 - قابلیت دسترسی به سرمایه انسانی، آیا کارکنانی که سازمان یا جامعه برای دستیابی به بهرهوری نیاز دارد در آن سازمان یا جامعه حضور دارند؟ آیا خروجی کارکنان دارای مدارک دانشگاهی از سازمان یا جامعه زیاد است؟
- 4 اثربخشی سرمایه انسانی، اشاره دارد به این که تا چه اندازه سرمایه انسانی درمحیط کار به طور اثر بخش مورد استفاده قرار میگیرد.
بطور خلاصه می توان گفت بهداشت از چهار طریق بر رشد اقتصادی تأثیر می گذارد:
1 -نیروی کار سالمتر بیشتر تولید می کند، زیرا توان جسمی و ذهنی بیشتری دارد و دارای غیبت کمتر در محل کار خود به دلیل بیماری خود و خانواده اش می باشد و تعداد روزهای بیشتری برای کارکردن در دسترس دارد.
2 -افراد تندرست انگیزه بیشتری برای سرمایه گذاری در تحصیلات دارند و بازده بالاتری از این سرمایه گذاری ها بدست می آورند.
3 -با افزایش طول عمر افراد در ارتقای سلامتی میزان پس اندازها افزایش و در نتیجه روند سرمایه گذاری تسهیل خواهد شد.
4 -بهبود سلامت و بهداشت می توانند انگیزه ای برای مشارکت بیشتر افراد در بازار کار و این که درآمد سرانه بالاتری به دست آورند باشد
لی و هانگ 2009 - 3 - مدل تعمیم یافته منکیور4 و مروییل5 که بهداشت و آموزش را درسرمایه انسانی در نظر میگیرد را درچارچوب اقتصاد چین آزمون کردهاند، آنها رابطه بین رشد سرانه حقیقی و سرمایه فیزیکی، سرمایه انسانی و سرمایهگذاری بهداشت را در یک تابع تولید در نظر گرفتهاند .
هارت ویگ - 2010 - 6 از یک متدلوژی تجربی جدید آزمون های پویای پانل علیت گرانجر برای بررسی آثار تشکیل سرمایه بهداشت روی رشد اقتصادی بلند مدت برای کشورهای OECD استفاده نمود است.
نتایج آن با استفاده از شاخص تشکیل سرمایه بهداشت از طریق مخارج بهداشتی و امید به زندگی منجر به حمایت از این دیدگاه شد که تشکیل سرمایه بهداشت رشد اقتصادی بلند مدت را در کشورهای OECD سریع تر می کند.
