بخشی از مقاله
سنجش ميزان رضايتمندي دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي
فصل اول
كليات پژوهش
1/1 مقدمه:
دانشگاه به عنوان يك نهاد اجتماعي- فرهنگي يكي از ارزشمند‌ترين منابعي است كه جامعه براي پيشرفت و توسعه در اختيار دارد، اين نهاد به جهت نقش تعيين كننده‌اي كه در توليد دانش (پژوهش)و انتقال دانش (آموزش) دارد به عنوان يكي از شاخص هاي تعيين ميزان توسعه كشورها مد نظر قرار گرفته است.
همانطور كه مي‌دانيم جوانان در مقطع پيش دانشگاهي تلاش زيادي براي ورود به دانشگاه ميكنند و شايد بتوان گفت كه يكي از آمال و آرزوهاي جوانان امروزي
ورود به دانشگاه مي‌باشد با ورود جواناني كه با اميد و آرزو به دانشگاه راه يافته‌اند اگر تلاش كنيم كه رضايتمندي اين دانشجويان تازه وارد را بطور نسبي فراهم كنيم مي‌توان انتظار داشت كه اين دانشجويان بعد از فراغت از تحصيل تعهد داشته بيشتري نسبت به شغل ، زندگي، ديگران درآينده داشته باشند زيرا زمانيكه افراد تعهد داشته باشند ديگر رشوه خواري، رياكاري، دروغ‌گويي براي رسيدن به اهداف خوب يا بد، فقر فرهنگي ، بي سوادي جوانان تحصيل كرده، ... وجود نخواهد داشت . بر اساس نظريه تسري Spill-over Theory رضايت از يك بخش از زندگي بروي رضايت از بخشهاي ديگر زندگي مؤثر است.
(از كمپ، 278:1369)
مثلا در اين تحقيق زمانيكه دانشجويان از تحصيل راضي باشند از حوزه‌هاي ديگر زندگي اقتصادي ، اجتماعي ، فرهنگي، سياسي نيز راضي خواهند بود.
2/1 طرح مساله:
دانشگاه مكاني فرهنگي و اجتماعي مي‌باشد و هر ساله جمع كثيري از جوانان براي گذراندن تحصيلات عاليه وارد آن مي‌شوند و هر يك از اين جوانان با در نظر داشتن اهداف خاص خود (ارتقاء سطح علمي، كسب شغل بهتر، رندگي بهتر ، گرفتن مدرك،...)به اين مكان مقدس قدم مي‌گذارند.
اكنون با ورود اين جوانان با نشاط و اميدوار به آينده و همچنين علاقمند به تحصيل مسئوليت سنگيني به عهده مسئولين دانشگاه مي‌باشد ، از اين جهت كه اين مسئولين محترم بايد از پرسنل و اساتيد متعهد و كارآمد بهره گيرند، زيرا اين دو قشر تماس بيشتري را با دانشجويان كه آينده سازان جامعه هستند دارند، كه توجه بيشتر اين تحقيق به نقش اساتيد متمركز است آنچه از يك استاد وظيفه شناس و شايسته انتظار مي‌رود اين است كه بكوشد از ناكاميهاي درسي دانشجويانش جلوگيري كند و آنها را علاقمند به تحصيل،مطالعه، پژوهش سازد.
همانطور كه مي‌دانيم دانشجويان اغلب در سن جواني به تحصيل مي‌پردازند و دوران جواني بسيار حساس مي‌باشد زيرا پايه‌هاي شخصيتي افراد در اين دوران شكل مي‌گيرد فردي كه مشغله ذهني جز تحصيل نداشته باشد و تحصيل دانشجو با رضايت باشد البته كه اين فرد در تحصيل موفق‌تر خواهد بود و آيندۀ تضمين شده‌تري نسبت به ديگران دارد زيرا در آرامش به سر مي‌برد و اين دانشجويان مسلماً در آينده فرد مفيد و شايسته‌اي براي خود، خانواده وجامعه خواهند بود.
در مصاحبه اكتشافي كه با چند تن از اساتيد و دانشجويان انجام داديم به نظر مي‌رسيد كه مقداري نارضايتي در بين دانشجويان وجود دارد به دلايلي همچون عدم وجود امكانات مختلف ، عدم وجود كاركنان دلسوز و متعهد ، هزينه‌هاي سنگين دانشگاه آزاد، عدم وجود اساتيد با تجربه و با انگيزه ، تبعيض اساتيد بين دانشجويان ، وجود مقررات آموزشي نامناسب ، ... بخاطر عدم نظارت و دقت كافي مسئولين كه موجبات نارضايتي دانشجويان را فراهم مي‌كند.
بنابراين رضايت عبارت است از: حالت خوشايندي است كه بخاطر فاصله كم انتظارات با واقعيت ، ارضاي نياز حاصل مي‌شود و دست يابي به هدف در موقعيت‌هاي مختلف براي فرد حاصل مي‌شود. كسب سعادت در زندگي به عنوان هدف والاي وجود انساني تلقي شده است كه باعث رشد و شكوفايي و پيشرفت انسان مي‌شود، و بالعكس عدم كسب سعادت اغلب به عنوان مانعي در راه انجام وظايف فرد تلقي مي‌شود، همانگونه كه ذكر شد رضايت از زندگي بازتاب توازن ميان آرزوهاي فرد و وضعيت فعلي او مي‌باشد. (كمبل و ديگران 1976 به نقل از اينگلمارت 1373 ص 244)
به عبارتي هر چه فاصله بين سطح آرزوهاي فرد و وضعيت فعلي وي بيشتر گردد رضايتمندي كاهش مي‌يابد و بالعكس هر چه فاصله بين سطح آرزوهاي فرد و وضعيت فعلي وي كمتر گردد رضايتمندي افزايش مي‌يابد.
بنابراين در اين پژوهش اولا درپي سنجش ميزان رضايت دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي- واحد قوچان ثانياً مي‌كوشيم كه عوامل مؤثر بر اين امر را بيابيم.
3/1 اهميت و ضرورت تحقيق
رضايت حالت خوشايندي است كه بخاطر دستيابي به هدف در موقعيت‌هاي مختلف به فرد دست ميدهد. رضايت انواع مختلفي دارد كه عبارتند از رضايت از زندگي خانوادگي، رضايت از زندگي زناشوئي، رضايت از وضعيت اقتصادي ، رضايت از خود، رضايت مشتري ، رضايت كارگر، رضايت كافرما، رضايت از محل زندگي، رضايت مردم از سازمانهاي اداري رضايت مشتركين (از شركت برق، آب، گاز، تلفن)رضايت از شغل ، رضايت از درآمد و رضايت از تحصيل كه ما بنا به دلايل زير درصدد بر‌آمديم تا تحقيقي در مورد رضايت دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي- واحد قوچان از تحصيل انجام دهيم:
همانطور كه مشهود است عده زيادي از جمعيت كشور را جوانان تشكيل مي‌دهند تعداد نسبتا زيادي از جوانان ايراني را دانشجويان تشكيل مي‌دهند واين جوانان هستند كه بايد فرداي كشور را به آنها سپرد و اين امر زماني تحقق پيدا مي‌كند كه دانشجويان از وضعيت تحصيلي خود راضي باشند كه اين رضايت از تحصيل هم براي دانشجو و هم براي جامعه ضرورت دارد. اما اگر رضايت در اين سن جواني و دوران دانشجويي براي دانشجو فراهم نشود آثار سوء فراواني در سطح خرد، ميانه، كلان خواهد داشت.
در سطح خرد
افزايش تنش ، مشكلات رفتاري ، نااميدي ،اضطراب ، افسردگي و ... از جمله آثار منفي نارضايتي از تحصيل مي‌باشد.
به عنوان مثال فردي كه تصميم دارد تمام سعي و تلاش خود را در دانشگاه بكار گيرد و سخت درس بخواند و در راستاي همين هدف نيز گام بر مي‌دارد بعد مشاهده مي‌كند افرادي كه به درس كمتر توجه كرده‌اند ، كمتر در كلاس حاضر شدهاند و ... با استفاده از طرح دوستي با استاد نمره‌شان بالاتر يا مانند فرد اول مي‌شود در اينصورت اگر آن دانشجو از نظر روحي حساس باشد ممكن است كه افسرده و نااميد از عدم پاداش در مقابل زحمتهايش سركوب شود.
در سطح ميانه
نيز پيامدهايي چون كاهش روحيه مشاركت جويي، همكاري و تعاون ، عدم اعتماد و ... را در پي دارد.
مثلا دانشجويي كه از وضعيت تحصيلي خودناراضي باشد ديگر انگيزه‌اي ندارد همانطور كه مشاهده مي‌شود بعضي اوقات چند دانشجو با هم يك تحقيق را انتخاب مي‌كنندو در نهايت فردي كه علاقمندتر و با انگيزه‌تر از بقيه است ممكن بيشتر كار تحقيق را انجام دهد و بقيه فقط در نمره گرفتن شريك باشند در اين صورت دانشگاه كه يك مكان اجتماعي شدن است دانشجويان مشاركت را در كار گروهي نمي‌‌آموزند پس يك مشكل كاهش روحيه مشاركت جويي به جامعه تحميل مي‌شود.
درسطح كلان
نيز پيامدهايي چون انواع مفاسد وانحرافات (بزهكاري) و درنهايت زمينه ساز مشكلات درجامعه خواهد بود.
به عنوان مثال زمانيكه دانشجويان ازتحصيل خود ناراضي باشند در آن صورت مشاهده مي‌شود كه گاهي اوقات مثلا بعضي از دانشجويان يك تحقيق مشابه تحقيق خود(از دانشجويان ديگر، دانشگاههاي ديگر، ...)كپي ميكنند و به استاد تحويل مي‌دهند اين عمل دانشجو يك نوع تقلب محسوب مي‌شود. بنابراين شناسايي و ريشه‌يابي عواملي كه در متغير رضايت تاثير( مثبت و منفي) مي‌گذارد ما را در جهت پيشبرد اهداف كوتاه‌مدت و درازمدت ياري خواهد كرد.
4/1 اهداف تحقيق
الف- 4-1- هدف كلي
هدف اساسي اين پژوهش پاسخگويي به سوال اساسي تحقيق تحت عنوان سنجش ميزان رضايت دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي– واحد قوچان در سال 85-1384 از تحصيل و بررسي عوامل موثر بر آن مي‌باشد.
ب- 4-1 اهداف جزئي
1- بررسي رابطه متغير وابسته تحقيق با متغيرهاي زمينه‌اي (جنس، سن، وضعيت تأهل و...)
2- بررسي وجوه تمايز رضايت در بين دانشجويان با توجه به ويژگيهاي اجتماعي و اقتصادي آنان (تعداد اعضاي خانواده ، تحصيلات پدر، شغل پدر و ...)
3- بررسي رابطه متغير وابسته تحقيق با متغيرهاي مستقل (اميدواري به آينده شغلي، احترام به دانشجو و...)
فصل دوم
مباني نظري تحقيق
1/2 تعريف رضايت از ديدگاه صاحبنظران جامعه شناسي
1- رضايت Gratification
احساس شادي يا ارضايي كه يك فرد، هنگاميكه از ديگران پاداش مي‌گيرد يا توسط آنها تأييد مي‌شود، تجربه مي‌كند، بر اساس نظريه يادگيري، رضايت مثبت درتقويت رفتاري كه پاداش گرفته موثر بوده و درنتيجه احتمال اينكه فرد در آينده تحت شرايط مشابه همان رفتار را تكرار كند، افزايش مي‌يابد. (خضر نجات ، حميد 69:1369)
2- رضايت satisfaction
بيشتر جنبه اجتماعي و رواني دارد ودر برابر آن Gratification خوشايندي جنبه عاطفي و روانشناختي قوي‌تري دارد. رضايت بيشتر از يك عين ياامر خاصي موردنظر است و نهايتاً تمايل شخص را به يك موضوع مي‌سنجد بنابراين مي‌توان گفت رضايت نوعي گرايش است ولي هرگرايش رضايت نيست در واقع رضايت نوعي گرايش خاص است و محدودتر از گرايش است. (چلبي 1375)
3- رضايت
هر چه فاصله بين ايده‌آل وواقعيت كمترشود فرد راضي‌تر خواهد بود و هرچه فاصله بين ايده‌آل و واقعيت بيشتر شود فرد ناراضي تر خواهد بود.
(رفيع پور، فرامرز 15:1372)
4- رضايت
هروشكا دسترسي به هدف و ارضاي نياز با احساس رضايت و تجربيات مطبوع را همراه مي‌داند وعدم ارضا نياز را با نارضايتي و ارزشهاي احساس منفي.
(رفيع پور، فرامرز، 17:1372)
تعريف رضايت در پژوهش حاضر
حالت خوشايندي است كه به خاطر دستيابي به هدف د رموقعيت‌هاي مختلف به فرد دست ميدهد.
به عبارت ديگر حالت خوشايندي است كه به خاطر فاصله كم بين انتظارات با واقعيت به وجود مي‌آيد دراين صورت ارضاي نياز راحت تر و دستيابي به هدف در موقعيت‌هاي مختلف براي فردحاصل مي‌شود.
2/2- پيشينه تحقيق
هر پديده داراي سابقه يا پيشينه‌اي است كه مطالعه سابقه آن محقق را در شناسايي و درك ماهيت آن پديده ياري مي‌كند. پديده‌هاي اجتماعي وابسته به گذشته‌اند و در زنجيره‌اي از تداوم جاي مي‌گيرند و هويت آنان بدون در نظر گرفتن گذشته اي كه در آن تكوين يافته‌اند به دست نخواهد آمد وقتي محقق در خصوص موضوع مورد تحقيق به منابع مختلف مراجعه مي‌كند
اولاً: از محتواي منابع در رابطه با موضوع آگاه مي‌شود و بر اساس آن مي‌تواند حدو مرز شناخت علمي‌را در رابطه با موضوع مشخص كند و آماده شود تا يك گام به جلو بردارد.
ثانياً: با آگاهي از نكات قوت وضعف منابع در برخورد با موضوع مي‌تواند چارچوب نظري جامع‌تر و واقع‌بينانه‌تري را شكل دهد واز ارتكاب خطاهاي گذشتگان بپرهيزد.
ثالثاً: در قالب اين چارچوب نظري عمده‌ترين مفاهيم يا متغيرها را انتخاب كندو با پيش‌بيني روابط احتمالي در بين آنها فرضيه‌هايش را رشد دهد.
(عبدالهي ،13:1374)
درتحقيق حاضر از طرح خانم مژگان عظيمي‌هاشمي‌كه شامل 12 پيشينه داخلي و خارجي بوده است كه از اين تعداد 7 مقاله داخلي و 5 مقاله خارجي بوده است.
همچنين از طرح آقاي غلامرضا صديق اورعي كه شامل 3 مقاله داخلي بوده نيز استفاده شده است.
1/ 2/2 -بيشينه پژوهش هاي داخلي
بررسي عوامل موثر بر رضايت مشتري و افزايش فروش فروشگاههاي زنجيره‌اي رفاه استان تهران
در اين تحقيق كه توسط علي اكبر سجادي در سال 1375 صورت گرفته است فرضيات تحقيق را عوامل قيمت،برخوردو رفتار مناسب با مشتريان، تنوع و جور بودن كالا و خدمات متنوع فروشگاه درنظر گرفته است. واين موارد را به عنوان عوامل بسيار موثر بر رضايت مشتري وافزايش فروش فروشگاههاي زنجيره‌اي رفاه برشمرده است.
(عظيمي‌هاشمي، مژگان 9:1381 به نقل از سجادي ، علي اكبر 1375)
بررسي موثر رضايت بخش مشتريان بانكي به منظور بهبود و بالندگي سازمان
(در مورد مطالعه بانك ملت مشهد- تهران)
اين پژوهش توسط محمدرضا پورايرج در سال 1377 انجام شده است. نتايج اين پژوهش نشان داد كه :
بانكها از طريق توجه به نيازها وانتظارات مشتريان خود مي‌توانند ضمن افزايش كيفيت ارائه خدمات بانكي موجبات رضايتمندي مشتريان را فراهم نمايند.
سرعت عمل كاركنان در ارائه خدمات بانكي از عوامل موثر ديگري است كه مشتريان به آن حساسيت زيادي داشته‌اند.
باوجود مديريت صحيح منابع انساني دربانكها، روابط بين كاركنان و مديران بهبود يافته تا موجب ايجاد انگيزش كاري وافزايش رضايت شغلي كاركنان و ارائه خدمات بانكي به طور بهينه شود.
(عظيمي‌هاشمي، مژگان 8-1381:9 به نقل از پورايرج محمدرضا 1377)
بررسي موثر رضاي بخشي مشتريان بانكي به منظور بهبود وبالندگي سازمان(درمورد مطالعه بانك ملت مشهد- تهران)
اين پژوهش توسط محمدرضا پور ايرج در سال 1377انجام شده است.
نتايج اين پژوهش نشان داد كه:
1- بانكها از طريق توجه به نيازها و انتظارات مشتريان خود مي‌توانند ضمن افزايش كيفيت ارانه خدمات بانكي موجبات رضايتمندي مشتريان را فراهم نمايند.
2- سرعت عمل كاركنان در ارائه خدمات بانكي از عوامل موثر ديگري است كه مشتريان به آن حساسيت زيادي داشته‌اند.
3- با وجود مديريت صحيح منابع انساني در بانكها، روابط بين كاركنان و مديران بهبود يافته تا موجب ايجاد انگيزش كاري وافزايش رضايت شغلي كاركنان وارائه خدمات بانكي به طور بهينه شود.
(عظيمي‌هاشمي، مژگان 1381: 8-9 به نقل از پورايرج محمدرضا 1377)
بررسي ميزان رضايت بيمه شدگان تأمين اجتماعي تهران از خدمات درماني سازمان تأمين اجتماعي
اين پژوهش توسط آقاي عبدالحسين نيك گهر انجام شده است.
يافته‌هاي تحقيق نشان ميدهد كه ميل به قدرشناسي از جانب ديگري كه در احترام اجتماعي و در رتبه و مقام و شغل منعكس مي‌شود.
بالاترين اهميت را در رضايت شغلي دارد وضع تغذيه بيمه شدگان نسبت به خدمات غيردرماني سازمان كم است و بيشتر با مستمري بازنشستگي معتقدند كه سازمان تا حدودي نيازهاي درماني آنان را تأمين مي‌كند بيش ازنيمي‌از بيمه‌‌شدگان از خدمات درماني مسقيم رضايت داشته‌اند.
(عظيمي‌هاشمي، مژگان 9:1381 به نقل از نيك گهر، عبدالحسين)
سليماني دريچه ، براتعلي ، بررسي رضايتمندي از زندگي بعداز مهاجرت درميان گروهي از مهاجرين ساكن خميني شهر، پايان‌نامه كارشناسي ارشد، دانشكده علوم اجتماعي علامه، 1373
رضامندي از زندگي بيانگر ميزان ارضا تمايلات و نيازهاي اساسي انسانها بوده واز اين طريق مفهوم رضامندي با نياز ارتباط مي‌يابد. رضامندي از زندگي به عنوان ارضا نيازهاي اساسي و تلقي مثبت و احساس خوشايند افراد نسبت به قلمروهاي مختلف زندگي است. از تئوري نيازهاي پنجگانه (فيزيولوژيك، ايمني، اجتماعي، احترام يا صيانت ذات و خودشكوفايي) مازلو به عنوان چارچوب تعيين نيازهاي اساسي استفاده شده است. نتايج تحقيق بر اساس نمونه 140نفري دربين مهاجرين ساكن خميني‌شهر نشان ميدهد در جامعه مورد مطالعه رضامندي افراد از نيازهاي سطوح بالا و به عبارتي نيازهاي معنوي در حد قابل توجه بوده و كمبودهاي افراد و نارضامنديهاي آنها بيشتر به نيازهاي سطوح پايين و نيازهاي مادي و فيزيولوژيك مربوط مي‌شود. درتبيين مكانيسم رضامندي از زندگي بعد از مهاجرت وعوامل موثر بر آن از تئوري هاي نياز، مبادله درجامعه شناسي و تئوريهاي برابري، احتمال وانتظار ودو عاملي هرزبرگ درروان‌شناسي اجتماعي استفاده شده است.
بر اساس مدل نظري امرمهاجرت به عنوان نوعي مبادله اقتصادي در بازار تصور شده است كه در آن ويژگي ها و امكانات افراد در زندگي قبل از مهاجرت به عنوان داده و امكانات و ويژگيهاي زندگي بعداز مهاجرت به عنوان نوعي «ستاده» در مبادله مهاجرت تلقي مي‌شود. هرچه ستاده‌هاي افراد در مقابل داده‌هاي آنها بيشتر و يا در همان حد انتظار باشد، يا احتمال بيشتري براي كسب ستاده‌ها در آينده وجود داشته باشد. رضامندي از زندگي بعد از مهاجرت بيشتر مي‌شود. بر اساس نتايج اين تحقيق با افزايش سن خواسته‌ها كمتر شده و رضامندي بيشتر مي‌شود. پايگاه اجتماعي و آگاهي اجتماعي هر چه از سطوح بالاتر برخوردار باشند، توقعات بيشتر و احساس نياز بيشتر و رضامندي كمتر مي‌شود. تمايل به زندگي در شهر، داشتن روحيه تقديرگرا، خوشبيني نسبت به آينده، داشتن انگيزه براي زندگي در محل و ارزشها و ايده‌آلهاي سطح پايين موجب افزايش رضامندي از زندگي بعد از مهاجرت است.
(عظيمي‌هاشمي، مژگان 1382 به نقل از سليماني دريچه، براتعلي 1373)
سنجش ميزان احساس خوشبختي سرپرستان خانوارهاي تهراني، پايان‌نامه كارشناسي ارشد جامعه شناسي، 1373
فرضيات اصلي اين تحقيق اين بوده است كه احساس خوشبختي با شغل، تحصيلات ، درآمد، اوضاع اقتصادي، رضايت شغلي، رضايت كلي از زندگي ، اعتماد به ديگران پيوستگي مثبت و با بيگانگي پيوستگي منفي دارد.
رضايت از زندگي شاخصي مركب از چند خرده شاخص ذيل تعريف شده است:
1- رضايت از زندگي خانوادگي
2- رضايت از مسكن (محل سكونت، رضايت از محله)
3- شاخص تندرستي
4- رضايت از شغل- رضايت از همكار و مافوق
پيوستگي شاخص رضايت از زندگي با احساس خوشبختي، درآمد، رتبه شغلي و اعتماد و پيوستگي منفي با بيگانگي مؤيد اعتبار و روايي نسبي آن است. در سنجش بيگانگي از مقياس آنومي‌لاسرول srole’s anomie scale 5 گويه ) كه توسط دكتر محسني تبريزي نرم شده است استفاده شد.
1- به نظر شما بيان مشكلات به مسئولين چقدر ثمر بخش است.
2- بعضي معقتدند امروزه آدمي‌ناگزير است همواره در فكر حال بوده در قيد آينده نباشد نظر شما چيست؟
3- واقعا نمي‌توان به كس اعتماد كرد
4- اوضاع و احوال خيلي از مردم عادي روز به روز بهتر مي‌شود.
5- چقدر به آينده خوشبين هستيد.
جهت سنجش احساس خوشبختي چون احساس خوشبختي بر حسب نظامهاي ارزشي اجتماعي متنوع و گوناگون است و تعريف صريح و روشني ندارد از پاسخگويان به طور كلي سئوال شده چقدر احساس خوشبختي ميكنند و پاسخ ها در مقياس 5 گزينه‌اي است.
(عظيمي‌هاشمي، مژگان 1382: ص 20)
نظرسنجي از مردم تهران درباره كيفيت زندگي «رضايت ازمحل زندگي» ، مركز تحقيقات ، مطالعات و سنجش برنامه‌هاي صدا و سيما
مفهوم رضايت از زندگي دراين بررسي از بعد ميزان برخورداري از تسهيلات و امكانات محل سكونت موردارزيابي قرار گرفته است نتايج مربوط به شاخص احساس امنيت و وجود امكانات آموزشي وتفريحي نشان ميدهد كه بيشترين عدم رضايت در بعد مورد اشاره در ميان مناطق بسيار پايين و نسبتاً پايين ديده مي‌شود. رضايت ازهواي محله و چگونگي جمع آوري زباله نيز نتايج مشابهي داشته است. نتيجه گيري كلي اين بوده است كه با افزايش سطح پايگاه اقتصادي – اجتماعي منطقه محل سكونت پاسخگويان رضايت كلي از محله مورد سكونت افزايش مي‌يابد.
(عظيمي‌هاشمي، مژگان 8:1382)
وضعيت و نگرش جوانان ايران ، گزارش نهايي نتايج پژوهش مشاوره ملي جوانان، 1380.
اين پژوهش با هدف شناسايي نگرش جمعيت جوانان 14 تا 30 ساله كشور نسبت به حوزه‌هاي اساسي در قلمرو هويت و فرهنگ ملي ، باورهاي ديني ، سياست و نهادهاي اجتماعي ، برخورد با جهان غرب، آموزش و پيشرفتهاي علمي، شغل و خانواده و ... انجام شده است. جامعه آماري تمامي‌جوانان 14 تا 30 ساله شهري كشور است كه سي‌و‌چهار هزار و پانصد و بيست و يك نفر حجم نمونه را تشكيل داده‌اند.
مدل راهنمايي بررسي وضعيت و نگرش جوانان با استفاده از نظريه زمينه‌هاي اجتماعي- فرهنگي و نظامهاي اكولوژيكي يا بوم شناختي اقتباس و گسترش داده شده است.اين مدل راهنما ، كه بصورت ارتباط متقابل و پويايي چهار نظام محيطي فرهنگي اجتماعي (نظام كوچك ، نظام مياني، نظام بيروني و نظام بزرگ)و به شكل چهار سطح متحدالمركز نشان داده مي‌شود كمك مي‌كند كه محيط و زمينه‌هاي زندگي و فرهنگي اجتماعي نوجوانان و جوانان در يك مفهوم وسيع و داراي سطوح گوناگون ، كه ساختارهاي درهم پيچيده و مرتبط با يكديگر دارد، مورد بررسي واقع گردد. به اين ترتيب مطالعه زمينه‌ها و عوامل اجتماعي ، فرهنگي مؤثر بر زندگي نوجوانان و جوانان مستلزم توجه به چهار نظام محيطي فرهنگي- اجتماعي مذكور است كه آنها را مي‌توان در حوزه‌هاي مطالعاتي زير بررسي كرد.
الف- حوزه‌هاي مربوط به وضعيت فردي در نظام كوچك ، ويژگيهاي رواني – اجتماعي و هويت نوجوانان و جوانان
ب- حوزه‌هاي مربوط به نظام مياني : ارتباطها و مسائل جوانان از نظر محيط نزديك اجتماعي – فرهنگي آنان (خانواده – دوستان، وضعيت ازدواج و ...)
ج- حوزه‌هاي مربوط به نظام بيروني، وضعيت محيط‌هاي دورتر اجتماعي – فرهنگي (آموزش و پرورش، آموزش عالي، رسانه‌هاي گروهي و ...)
د- حوزه‌هاي مربوط به نظام بزرگ : وضعيت و هويت ملي (قانونگرايي ، آزادي ، غرورملي، مشاركت مردم، . ...)
همچنين بر اساس اين تحليلها به مقايسه ابعاد مختلف نگرش جوانان پرداخته شده است:
الف- وضعيت فردي زندگي جوانان شامل: 1- وضعيت اجتماعي 2-وضعيت روانشناختي
ب- نگرش بر ارتباطهاي نزديك جوانان كه شامل ديدگاههاي آنها در مورد 1- خانواده 2- دوستان 3- آموزش 4- كار مي‌شود
ج- نگرش جوانان برنهادهاي بيروني اجتماعي و فرهنگي كه در برگيرنده ديدگاههاي جوانان در مورد 1- نهادهاي آموزشي 2-نهادهاي اجتماعي سياسي 3- نهادهاي فرهنگي 4- نهادهاي مذهبي و انقلابي است.
د- نگرش جوانان بر وضعيت و مسائل بزرگ ملي و جهاني كه شامل مسائل مربوط به 1- هويت ملي 2- اعتقادات ديني 3- فرهنگ غرب 4- ارزشهاي ملي و فراملي مي‌شود .
بر اساس مدل مذكور متغيرهاي پژوهش به سه بخش عمده تقسيم شدهاند.
1- متغيرهاي زمينه‌اي : متغيرهايي كه در تجزيه و تحليلها يا بعنوان متغير كنترل يا به عنوان متغير تعديل كننده مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
2- متغيرهاي اصلي: در واقع نمراتي است كه از سئوالات پرسشنامه‌ها بدست آمده‌است.(كه شامل متغيرهاي مستقل و وابسته مي‌شود.)
3- متغيرهاي مدل تحقيق: اين متغيرها بر اساس مدل تحقيق كنارهم قرار گرفته و در مورد خرده مدلهاي پژوهش با يكديگر تركيب شدهاند.
خلاصه‌اي از نتايج پژوهش مذكور در محورهاي سلامت روان، رضايت از محيط زندگي و اعتقادات ديني در بين دانش آموزان كه به موضوع پژوهش حاضر نزديك است به شرح ذيل مي‌باشد. مقايسه بين دو گروه دختر و پسر دانش‌آموز در مورد مسائل مختلف نشان ميدهد كه د ر موضوعات وضعيت اقتصادي ، وضعيت تحصيلي و قدرت زندگي ،نگرش مثبت پسران دانش آموز از دختران دانش‌آموز بيشتر است. درمورد سلامت رواني، نگرش به دوستان، نگرش به كاركرد مذهبي مساجد هر دو گروه تقريباً وضعيت يكساني دارند، امادرموضوعات نگرش به خانواده ، دانشگاه، صدا و سيما ونهادهاي سياسي نگرش مثبت دختران دانش آموز از هنجار گروه، پسران دانش آموز دراين موارد بالاتراست. هم پسران و هم دختران دانش آموز از نظر سلامت رواني در سطح پايين‌تر از متوسط قراردارند. بخصوص دختران دانش‌آموز در مقايسه باپسران از نظر سلامت رواني وضعيت نسبتا بدتري دارند.
- پسران دانش آموز در مقايسه با دختران نگرش منفي‌تري نسبت به نهادهاي سياسي دارند.
- دختران دانش آموز درمقايسه با پسران نگرش مثبت تري نسبت به فرهنگ و تمدن ايران دارند.
- با افزايش (بالارفتن)مقطع تحصيلي نگرش جوانان نسبت به خانواده نيز بهتر مي‌شود.
- با افزايش سن و ورود به مقاطع تحصيلي بالاتر نگرش مثبت دانش آموزان جوان نسبت به دوستانشان نيز بالاتر مي‌رود.
- دانش‌آموزان سالم از وضعيت اقتصادي بهتر در مقايسه با ساير گروهها برخوردارند .
دانش‌آموزان مشكل‌دار از نظر تحصيلي وفرهنگي نيز در شرايط نامناسبي هستند در حاليكه دانش‌آموزان كاملاً سالم عموماً از خانواده‌هاي تحصيل‌كرده تر وداراي شرايط فرهنگي بهتري هستند. بررسيهاي به عمل آمده نشان داد كه رضايت از خانواده با سلامت رواني رابطه مسقيم دارد. به اين معني كه هر قدر رضايت فرد از خانواده بيشتري شود.
سطح سلامت رواني وي بالاتر مي‌شود. دانش‌آموزاني كه درگروه مشكل دار قرار گرفته‌اند، كمترين سطح رضايت از خانواده و دانش‌آموزاني كه در گروه كاملاً سالم قراردارند، بيشترين رضايت را از خانواده دارند.
- نگرش مثبت دانش‌آموزاني كه در گروه مشكل دار قرار دارند نسبت به دوستانشان از ساير گروهها بيشتر است. گروه مشكل دار عموماً نسبت به خانواده‌شان نيز نگرش چندان مثبتي ندارند.
- به طور كلي مي‌توان گفت فردي كه به لحاظ رواني سالم‌تر است، ديدگاه مثبت‌تري به زندگي و امور اطراف خود دارد.
- جوانان دانش آموزي كه از سلامت رواني بيشتري برخوردارند نسبت به اعتقادات قلبي ديني نگرش مثبت بيشتري نشان مي‌دهند . به عبارتي برخورداري از اعتقادات ديني با سلامت رواني همبستگي بالايي دارد.
- مقايسه نگرش در مقوله شهرها نشان داد كه: دانش‌آموزان اصفهاني و تهراني در مقايسه با ساير شهرها نگرش مثبت تري نسبت به دوستانشان دارند.
- دانش‌آموزان تهراني در مقايسه با ديگران از نظر اعتقادات قلبي ديني درسطح پايين‌تري قرار دارند.
- سلامت رواني با وضعيت اقتصادي رابطه مستقيمي‌دارد. عموماً هر قدر دانش آموزان از امكانات زندگي بيشتري برخوردار باشند، سلامت رواني آنها بالاتر است.
- نگرش دانش‌آموزان با وضعيت اقتصادي پايين، نسبت به خانواده‌هايشان چندان مثبت نيست.
- هر قدر دانش‌آموزان از قدرت زندگي بالاتري برخوردار باشند، سلامت رواني آنها نيز بيشتر است. همچنين نگرش به خانواده با قدرت زندگي رابطه مستقيم دارد. يعني هر قدر دانش آموز از قدرت زندگي بيشتري برخوردار است نگرش بهتري نسبت به خانواده خود دارد.
- نگرش دانش‌آموزاني كه در گروه قدرت رواني پايين‌قرار گرفته‌اند، نسبت به دوستانشان از ساير گروهها مثبت‌تر است. چنين به نظر مي‌رسد كه نوجوانان و جوانان دانش‌آموزي كه قدرت زندگي بالاتري دارند، درمجموع نسبت به زندگي اطراف خود احساس بهتري دارند تا كساني كه از نيرومندي رواني لازم براي زندگي برخوردار نيستند .
- نگرش به اعتقادات قلبي ديني نيز با قدرت زندگي رابطه مستقيم دارد. هر قدر دانش‌آموزان از قدرت زندگي بيشتري برخوردار باشند، نگرش مثبت‌تري نسبت به اعتقادات ديني قلبي دارند.
- مقايسه ميانگين هاي دانش آموزان در مقوله وضعيت تحصيلي (فرهنگي) نشان داد كه هر قدر دانش آموزان از وضعيت اقتصادي بالاتري برخوردار باشند، ا زنظر تحصيلات خانواده نيز وضعيت بهتري دارند و هر قدر وضعيت تحصيلي خانوادگي بهتر باشد از سلامت رواني بهتر و بالاتري برخوردارند.
