بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین سبک های شناختی وابسته و نابسته به زمینه و ویژگی های شخصیتی با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان بود. جامعه آماری این پژوهش،کلیه دانشجویان کارشناسی ارشد علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن که در نیمسال اول 1392- 93 مشغول به تحصیل بودند که از بین آنها نمونه ای به حجم 300 نفر 150 - دختر، 150 پسر - با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و به پرسش نامه ها پاسخ دادند.
در این پژوهش جهت جمع آوری داده ها از آزمون اشکال نهفته گروهی ویتکین - 1971 - و پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت نئو - مک کری و کاستا، - 1985 استفاده شد. تحلیل نتایج نشان داد که ویژگی های شخصیتی و سبک های شناختی با پیشرفت تحصیلی رابطه معنادار دارند. همچنین نتایج یافته ها نشان داد از ویژگی های شخصیتی، متغیرهای نوروزگرایی و برون گرایی رابطه منفی با پیشرفت تحصیلی و متغیرهای سازگاری و وظیفه شناسی رابطه مثبت و معناداری با پیشرفت تحصیلی دارند. اما در این ارتباط، متغیر گشودگی به تجربه رابطه معناداری با پیشرفت تحصیلی نشان نداد.
مقدمه
مفهوم یادگیری در طول تاریخ بشریت از مفاهیم بسیار اساسی بوده است و اهمیت آن در پیشرفت های شگفت انگیز دنیای امروزه بر هیچ کس پوشیده نیست. در همین راستا، پیشرفت تحصیلی1 و عوامل مؤثر بر آن موضوعی است که همواره مورد توجه روان شناسان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت بوده است. از آن جایی که ارتقاء سطح آموزشی و سرمایه گذاری در جهت بهبود کیفیت منابع آموزشی و انسانی یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در رشد و توسعه همه جانبه کشورها به شمار می رود، می توان گفت یکی از مهم ترین اهداف اساسی پیش روی برنامه های آموزش عالی، پیشرفت تحصیلی و کارآمدی دانشجویان است.
زیرا جایگاهی که دانشجویان با توجه به پیشرفت و موفقیت تحصیلی خود در زندگی پیدا می کنند به آن ها کمک می کند تا در جهت رسیدن به اهداف آموزش عالی از استعدادها و توانایی های خود بهره گرفته و برای رسیدن به شرایط مطلوب اجتماعی تلاش بیشتری به کار گیرند. گازیئل2 - 1996 - بیان می کند از آن جایی که یکی از مهم ترین معیارهای کیفیت آموزش، پیشرفت تحصیلی می باشد، از آن به عنوان معرف اثربخشی - کارآمد بودن - قوانین آموزشی، یاددهندگان، یادگیرندگان و الگوهایشان نام برده می شود .
[1] از همین رو، شناسایی عوامل تأثیرگذار بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان، می تواند در جهت برنامه ریزی و توسعه و تکامل برنامه های آموزشی، رویکردی مناسب را ارائه داده تا به وسیله آن بتوان بهترین نتایج ممکن را هم برای موسسه آموزشی مورد نظر و هم برای دانشجویان رقم زد .[2] الشوت و هاماکر3، - 2000 - بیان کردند در جهت شناسایی عوامل پیش بینی کننده پیشرفت تحصیلی، در خلال چند دهه اخیر، محققان به صورت گسترده ای تلاش کرده اند .
[3] در همین رابطه ماو4 و کانا5 نشان داده اند که پیش بینی موفقیت تحصیلی در دانشگاه تبدیل به یک عملیات مهم و گسترده شده است .[4] موفقیت تحصیلی را معمولاً پیوستاری از اندازه های شناختی، هوش یا توانایی ذهنی و اندازه های غیرشناختی - صفات شخصیتی، منزلت اجتماعی-اقتصادی و ... - پیش بینی می کنند. اگر چه نتایج این پیش بینی ها متغیر هستند اما به خوبی نشان دهنده نقش سبک های شناختی و صفات شخصیتی در پیشرفت تحصیلی می باشند .
[5] علاوه بر این در حال حاضر تحقیقات به دنبال کشف رابطه بین عواملی مانند سبک های یادگیری، انگیزش و منزلت اجتماعی و اقتصادی افراد با پیشرفت تحصیلی هستند .[6] و نشان داده اند که از متغیرهای مهم مربوط به پیشرفت تحصیلی می توان سبک های یادگیری6 و صفات شخصیتی را نام برد. اصطلاح سبک های یادگیری به باورها، رجحان ها و رفتارهایی که به وسیله افراد به کار می روند تا به یادگیری آنان در یک موقعیت معین کمک کنند گفته می شود .[ 7]
با توجه به مطالعات صورت گرفته می توان گفت، پژوهش و مطالعه در زمینه پیشرفت تحصیلی و عوامل مؤثر بر آن می تواند به والدین، مشاوران، مربیان و کلیه دست اندکاران حوزه تعلیم و تربیت کمک کند تا با برنامه ریزی های دقیق و اصولی، میزان انگیزش و علاقه مندی تحصیلی را در یادگیرندگان افزایش داده و روش های آموزشی خود را در جهت پیشرفت تحصیلی آنان تنظیم کنند. و از آنجایی که سبک های شناختی و عوامل شخصیتی از مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر پیشرفت تحصیلی هستند، لذا محققان می توانند با توجه به ویژگی های شخصیتی فراگیران، موقعیت های یادگیری و تحصیلی را طوری تنظیم نمایند که فراگیران برای تخصیص وقت، انرژی، توجه و منابع بالقوه درون خود در جهت یادگیری، اصلاح و بهبود آن تلاش نمایند. با توجه به آن چه گفته شد، پژوهش حاضر سعی برآن دارد تا ارتباط بین سبک های شناختی وابسته به زمینه و نابسته به زمینه و ویژگی های شخصیتی را با پیشرفت تحصیلی دانشجویان نشان دهد.
روش پژوهش
روش پژوهش حاضر غیرآزمایشی از نوع همبستگی است که هدف از آن پی بردن به تغییرات متغیر ملاک - پیشرفت تحصیلی - براساس متغیرهای پیش بین - سبک های شناختی و ویژگی های شخصیتی - است.
جامعه، نمونه و روش نمونه گیری
جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانشجویان کارشناسی ارشد علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن که در نیمسال اول -93 1392 مشغول به تحصیل بودند، تشکیل می دادند که از میان آنان حجم نمونه ای به تعداد 300 نفر 150 - دختر، 150 پسر - با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای و طبقه ای انتخاب شدند.
ابزار پژوهش
در این پژوهش از آزمون گروهی اشکال نهفته ویتکین و همکاران - 1971 - و پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت فرم کوتاه NEO- - - FFI کاستا و مک کری - 1992 - استفاده شده است26] ، .[27 ضریب اعتبار گزارش شده در این پژوهش برای آزمون گروهی اشکال نهفته برابر با 0/89 و ضریب اعتبار برای مؤلفه های مقیاس پنج عامل شخصیتی ترتیب نوروزگرایی - 0/70 - ، برون گرایی - 0/74 - ، گشودگی به تجربه 0/65 - - ، سازگاری - 0/70 - و وظیفه شناسی - 0/80 - و ضریب کل برابر با 0/86 گزارش می شود . جهت سنجش پیشرفت تحصیلی دانشجویان نیز از معدل کل آنان در طی ترم های گذشته تحصیلی استفاده شد.
برای آزمون فرضیه پژوهش سبک های شناختی و ویژگی های شخصیتی توان پیش بینی پیشرفت تحصیلی را دارند، ابتدا ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش ارائه می شود - جدول . - 2 البته لازم به ذکر است که نمرات پیشرفت تحصیلی در دو رشته روان شناسی و علوم تربیتی به علت وجود تفاوت در محتوای دروس به نمرات Z تبدیل شده است. همان طور که مشاهده می شود نوروزگرایی و برون گرایی رابطه منفی معناداری با پیشرفت تحصیلی دارند ولی رابطه سازگاری و وظیفه شناسی با پیشرفت تحصیلی مثبت و معنادار است.
گشودگی به تجربه نیز رابطه معناداری با پیشرفت تحصیلی ندارد. از آن جایی که نمره گذاری سبک های شناختی در دامنه 0 الی 18 می باشد و در این دامنه هر چه نمرات فرد کمتر باشد حاکی از وابستگی به زمینه و هر چه نمرات بیشتر و به طرف دامنه بالای مقیاس باشد، حاکی از نابستگی به زمینه است، لذا در محاسبه ضرایب همبستگی این مقیاس با پیشرفت تحصیلی کسب ضریب مثبت به معنای آن است که نابستگی به زمینه منجر به پیشرفت تحصیلی بیشتر می شود و کسب ضریب منفی بیانگر آن می باشد که افراد وابسته به زمینه پیشرفت تحصیلی بالایی دارند. بنابراین توضیحات ملاحظه می شود که میزان این رابطه مثبت است.
