بخشی از مقاله
چکیده
ریچارد فلوریدا با طرح تئوري »طبقه خلاق« به نظریه پردازي تاثیرگذار در قرن حاضر تبدیل شده است و نظریه وي امروزه مورد توجه پژوهشگران و سیاستگذاران شهري دنیاست. توجه به ویژگی هاي سکونتی طبقه خلاق و ترجیحاتی که آنان براي سکونت در موقعیت مکانی مشخصی از شهرها دارند از موضوعات مهم در توسعه شهرهاست.
چرا که امروزه این مهم مورد توجه است که آنچه باعث توسعه اقتصادي یک منطقه است وجود نیروهاي انسانی خلاق در آن منطقه است و عوامل سنتی گذشته همچون موقعیت جغرافیایی، دسترسی و... اهمیت خود را از دست داده است. چرا که قدرت حضور طبقه خلاق در یک شهر خود می تواند سایر عوامل رشد اقتصادي را تحت الشعاع قرار دهد. مقاله حاضر با مروري بر مطالعات و پژوهش هاي صورت گرفته در ادبیات شهري موجود، ضمن معرفی مفاهیم »ترجیحات سکونتی« و »طبقه خلاق«، به عوامل موثر بر ترجیحات سکونتی طبقه خلاق در شهرهاي مختلف پرداخته است.
مقدمه:
شهرها نقطه جوش خلاقیت5 هستند. چراکه همواره وسیله اي براي تحرك، تمرکز و هدایت انرژي انسانی در مسیر خلاقیت بوده اند؛ و این شهرها هستند که انرژي انسانی را به ابداعات هنري، فنی، اشکال جدید کسب و کار و توسعه جامعه و تمدن تبدیل می کنند
خلاقیت کسانی که در شهرها زندگی و آنها را اداره می کنند تعیین کننده موفقیت آینده - کشورها - خواهد بود. قرن بیست و یکم، قرن شهرهاست زیرا براي نخستین بار بیش از نیمی از جمعیت جهان در شهرها زندگی می کنند
در دهه گذشته تئوري "طبقه خلاق" ریچارد فلوریدا6 نقطه کانونی بحث هاي علمی و شکل گیري سیاست هاي شهري - در آمریکا و اروپا - بوده است
نظریه »طبقه خلاق« که توسط ریچارد فلوریدا مطرح شده و در دو کتاب به آن پرداخته شده است، کتاب اول با نام »رشد طبقه خلاق« در سال 2003 به چاپ رسیده و کتاب دوم »شهرها و طبقه خلاق« در سال 2005 نگاشته شده است. در این کتاب ها طرح طبقه خلاق در جامعه ي امریکایی قرن بیست و یکم مورد بررسی قرار گرفته و نتایج یافته هاي بدست آمده تشریح شده است.
بر این اساس فلوریدا تکنولوژي، توانایی - استعداد - و پذیرش تنوع اجتماعی - فرهنگی را پایه هاي شکل گیري طبقه خلاق می داند و معتقد است طبقه خلاق جامعه امریکایی براي انتخاب محیط مسکونی دیگر مانند گذشته تاکید چندانی بر عوامل کلاسیک - دسترسی، فاصله از محل کار، وجود مراکز خرید و... - ندارد بلکه ترجیحشان بر محله هاي غیرمتعارف پر تحرك، وجود مراکز فراغتی، محله هاي پر از رستورانها، کلوبهاي شبانه و مراکز تفریحی دیگر و همچنین مکان هایی که قابلیت استفاده از استعدادها را داشته و تنوع اجتماعی و فرهنگی را قابل تحمل بداند، است.
البته لازم بذکر است که فلوریدا همه ي این عوامل را وابسته به عامل چرخه زندگی می داند.[3] هدف این پژوهش مروري بر مطالعاتی است که در زمینه ترجیحات سکونتی طبقه خلاق در جهان صورت گرفته است. با توجه به اینکه نظریه طبقه خلاق از جدیدترین نظریات طرح شده در قرن بیست و یکم است و نقش مهمی در مطالعات شهري اخیر داشته است بررسی این موضوع داراي اهمیت است.
روش تحقیق
روش حاکم بر تحقیق حاضر توصیفی- تشریحی است. در این مقاله با استفاده از منابع اصلی نظریه طبقه خلاق و همچنین چندین پژوهش که در شهر هاي مختلف کشور هاي آمریکاي شمالی و اروپایی مورد ارزیابی قرار گرفته است به بررسی نظریه طبقه خلاق پرداخته و عواملی که در ترجیحات سکونتی طبقه خلاق موثر هستند را تشریح می کند.
ترجیحات سکونتی:
منظور از ترجیحات سکونتی، مکانی است که افراد تمایل دارند در آنجا زندگی کنند نه محل سکونت فعلی شان. از طرفی انتخاب محیط مسکونی تحت تأثیر عملکرد پیچیده اي از ویژگی هاي مسکن و محیط مسکونی است که هر یک از این ویژگی ها، براي خانوارهاي مختلف با درجات متفاوتی اهمیت دارند. از سویی دیگر، انتخاب محل سکونت از جنبه هاي متعددي بر شکل و کالبد شهر تأثیر دارد. محیط مسکونی مهم ترین فضاي عمومی در شهر است که با امکانات و خدمات خود، زمینه هاي رضایت یا نارضایتی ساکنان را فراهم می کند و بر شاخص هاي مهم برنامه ریزي؛ همچون کیفیت زندگی، نرخ جابه جایی، پیش بینی تقاضاي مسکن، تأثیر می گذارد.
در واقع ترجیح سکونتی خانوارها و ارزش هاي محیطی تأثیرگذار بر این ترجیح ها با دشواري و پیچیدگی هایی همراه است. انتخاب محیط مسکونی از یک سو، تحت تأثیر عملکردهاي پیچیده ي نظام شهري و برنامه ریزي است؛ و از سویی دیگر، با ویژگی-ها، موقعیت ها، ارزش ها، سلیقه، عقلانیت و حتی احساسات شهروندان ارتباط دارد. انتخاب محیط مسکونی یکی از مهمترین انتخابهاي شهروندان است. ویژگیهاي همسایگی، دسترسی به فضاهاي سبز و ویژگی هاي طبیعی، نوع طراحی محیطی، دسترسی به فرصت هاي تفریحی، کیفیت هوا، کیفیت آب، نوع کاربري زمین، آلودگی محیط، ویژگی هاي زیبایی شناسانه ي محیطی، ایمنی، امنیت و غیره، از جمله این ارزش ها محسوب می شوند .
همچنین در تصمیم گیري براي انتخاب یک محیط مسکونی نسبت به محیط دیگر، تغییر در خانواده و یا وضعیت اشتغال بدون شک نقش مهمی بازي می کند. در ترجیحات مسکونی، تاثیر سبک زندگی و مراحل مختلف چرخه زندگی نیز باید به حساب گرفته شود. مردم انواع شرایط محلی و ویژگی هاي ارزشی متفاوت در سطوح مختلفی را تجربه می کنند. علاوه بر این، پیش زمینه هاي ذهنی افراد نسبت به محیط هاي مسکونی خاص تاثیر زیادي در تصمیم به حرکت از یک محیط مسکونی به محیط دیگر دارد. دیگر مسائل کلیدي، فرصت هاي پیش آمده اجتماعی – اقتصادي و محدودیت هاي مربوط به فعالیت هاي یک شخص در یک محیط از جمله واحد هاي همسایگی، محله، شهر، عوامل احساسی، اجتماعی، اقتصادي و محدودیت هاي ناشی از این عوامل در محیط مسکونی می باشد
طبقه خلاق:
منظور از طبقه خلاق طبقه اي است که اعضاي آن در کاري فعالیت دارند که کارکرد آن ایجاد انواع خلاقیت با معناي جدید است. هستهي بسیار خلاق این طبقه شامل دانشمندان، مهندسان، استادان دانشگاه، شاعران، نویسندگان، هنرمندان و سرگرم کنندگان، هنرپیشه ها، طراحان، معماران و همچنین رهبران فکري جامعه نوین، نویسندگان - غیر رمان - ، سردبیران، اشخاص فرهنگی، محققان متخصص، تحلیلگران و دیگر افراد متفکر هستند.
