بخشی از مقاله
بهره گیری از مبلمان شهری در خلق فضاهای شهری مطلوبتر بر پایه ترجیحات مردمی (نمونه موردی شهر شاهینشهر)
چکیده
مبلمان شهری بهعنوان یکی از اصلیترین اجزای تشکیلدهنده فضاهای شهری، نقش مهمی در ادراک، استفاده و درگیر شدن شهروندان با فضاهای شهری دارد، که امروزه در فضاهای شهری کشورمان توجه زیادی به آن نمیشود. هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل میزان رضایتمندی شهروندان از مبلمان شهری شهر شاهینشهر است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی میباشد. پس از مرور نظری و مطالعات کتابخانهای، از 384 نفر از ساکنان شهر شاهینشهر که بر اساس فرمول کوکران و بهصورت تصادفی انتخاب گردیدهاند، پرسش به عمل آمد. ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر پرسشنامه محقق ساخته است که شامل 6 عامل سنجشی؛ تعداد عناصر مبلمان، جانمایی، خصوصیات شکلی، رنگ، تناسب با محیط و خوانایی که شامل 92 سؤال با استفاده از طیف لیکرت 5 گزینهای است. همچنین روایی ابزار پژوهش توسط 5 تن از اعضای هیئتعلمی مورد تأییدقرارگرفته و پایایی آن با آلفای کرونباخ 0,91 در حد بالایی قرارگرفته است. در تحلیل دادهها از ضریب همبستگی پیرسون، آزمون تحلیل واریانس چند عاملی، آزمون فریدمن و آزمون T تک نمونه ای بهره گرفتهشده است. جهت تجزیهوتحلیل دادهها از نرمافزار آماریSPSS استفاده گردیده است.یافته های پژوهش نشان داد نمره کل رضایت با میانگین 2/30 در وضعیت ضعیف قرار گرفته است. همچنین با اطمینان 95 درصد می توان پذیرفت که ویژگی های جمعیت شناختی از جمله جنسیت، سن، سطح تحصیلات و شغل تاثیر معنی داری بر میزان رضایت پاسخ دهندگان ندارند و تنها بین میزان رضایت از مبلمان شهری و مدت زمان سکونت شهروندان رابطه معنا داری وجود دارد. همچنین بین تمامی عناصر مبلمان شهری همبستگی مثبتی وجود دارد. در نهایت می توان به این نتیجه دست یافت که وضعیت مبلمان شهری شهر شاهین شهر در حد مطلوب و مناسبی نیست و شهروندان از مبلمان شهری رضایت کافی ندارند.
واژههای کلیدی: فضای شهری، مبلمان شهری، ترجیحات مردمی، ادراک فضا، شاهینشهر.
بیان مسئله
شهر بهعنوان مهمترین سکونتگاه بشر ( پائولیت1 و دوهم2، 2000، (1 حدود 65 درصد از جمعیت دنیا را در خود جایداده است ( ژوو3 و یی چن4، 2011، (268 بهگونهای که در دهههای اخیر با رشد سریع جمعیت درجه شهرنشینی نیز افزایشیافته است. از سویی انسان شهری امروز، بهمنظور ارضای نیازهای اجتماعی و ایفای نقش اجتماعی خود، نیاز به فضاهایی با حدود، شرایط و امکانات مناسب دارد. در شهرهای امروزی فضاهای عمومی شهر، بهعنوان یکی از اجزای کالبد شهر، دارای مفهوم عمومی و اجتماعی بوده و درواقع نیازهای اجتماعی اهمیت زیادی یافتهاند ( مسعودی، 1380، (12 یکی از مقولههای مهم در فضاهای عمومی که میتواند تأثیر فراوانی بر رفاه و آسایش شهروندان داشته باشد تجهیزات و تأسیسات رفاهی و عمومی شهر میباشد که در اصطلاح تحت عنوان مبلمان شهری شناخته میشوند. مبلمان شهری در جهان، مقوله جدیدی است که با قدمت کوتاه خود، امروزه توانسته است، از حوزه خدمات شهری به سایر حیطههای دیگر از قبیل فرهنگ، سنت، تورسیم و غیره راه یافته، از محوریت و اهمیت خاصی برخوردار شود ( حسینی، 1385، .(53 این عناصر مجموعهای از تجهیزات شهری و تسهیلاتی میباشند که کیفیت و کارایی زندگی را در شهرها و خیابانها ارتقا میبخشند. ( نقیبی رکنی، 1391، .(2 از سویی نتایج نشان میدهد امروزه شرایط نامناسب زندگی بیش از یک / ششم از جمعیت جهان ( بوتال5 و همکاران، 2010، (935 که از کیفیت، شرایط و امکانات زندگی خود رضایت ندارند، نشان از ضعف یا ناکارآمدی مدیریت شهری در تأمین امکانات مورد نیاز شهروندان ازجمله مبلمان شهری دارد. مسئلهای که متأسفانه در غالب موارد بدون نیازسنجی از شهروندان و توجه به نظام مطلوب برنامهریزی شهری در ایران، غافل مانده و آن را همچون اقدامی غیرضروری، خواسته یا ناخواسته کنار میگذارند ( زیاری، مهدی و مهدیان بهنمیری، 1392، (8 ازاینروی مطالعات بسیاری تاکنون در ارتباط با مبلمان شهری و ابعاد مختلف آن در داخل و خارج از کشور انجام پذیرفته است اما مسئله مهم در این مطالعه بررسی میزان رضایتمندی شهروندان شهر شاهینشهر از عناصر مبلمان شهری محدوده زندگیشان است. درنهایت این سؤال مطرح میگردد که آیا ساکنان شهر شاهینشهر از مبلمان شهری محدوده زندگی خود رضایت کافی رادارند؟
اهداف پژوهش
هدف اصلی
اهداف فرعی
-1 بررسی میزان رضایتمندی شهروندان از تعداد عناصر مبلمان شهری شاهینشهر. -2 بررسی میزان رضایتمندی شهروندان از رنگ عناصر مبلمان شهری شاهینشهر. -3 بررسی میزان رضایتمندی شهروندان از جانمایی عناصر مبلمان شهری شاهینشهر.
-4 بررسی میزان رضایتمندی شهروندان از تناسب با محیط عناصر مبلمان شهری شاهینشهر. -5 بررسی میزان رضایتمندی شهروندان از خوانایی عناصر مبلمان شهری شاهینشهر.
-6 بررسی میزان رضایتمندی شهروندان از شکل، فرم و طراحی عناصر مبلمان شهری شاهینشهر.
فرضیههای پژوهش
-1 بین ویژگیهای جمعیت شناختی ازجمله جنسیت، سن، سطح تحصیلات، شغل و مدتزمان سکونت با میزان رضایتمندی از مبلمان شهری شاهینشهر ارتباط معناداری وجود دارد.
-2 بین عناصر مبلمان شهری ( رنگ، تناسب با محیط، جانمایی، خوانایی، تعداد و شکل) رابطه معناداری وجود دارد.
پیشینه پژوهش
تیموریان و زیویار ( (1392 به پژوهشی با عنوان بررسی و مطالعه رضایتمندی از استانداردهای مبلمان شهری در ناحیه 2 منطقه 2 شهر تهران پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که نقاط ضعف فراوانی در مؤلفههای همچون، عدم جانمایی صحیح عناصر مختلف مبلمان شهری، تراکم بیشازحد انواع مبلمان شهری، کمبود یا عدم وجود بعضی از مبلمان شهری در محدوده، جنس نامطلوب بسیاری از عناصر مبلمان و عدم راحتی آنها وجود داشته است. همچنین نتایج نشان داد که میزان رضایتمندی ساکنان از مجموعه عوامل مبلمان در محدوده موردنظر در سطح نازلی قرار دارد.
راجی (1392) در پژوهشی با عنوان سنجش میزان رضایت شهروندان و گردشگران از وضعیت مبلمان شهری شهر اصفهان ( با تأکید بر حدفاصل سیوسهپل تا پل خواجو) بیان میدارد که رضایت شهروندان از وضعیت مبلمان شهری شهر اصفهان متوسط به بالا و خوب ارزیابیشده است، همچنین میزان رضایت شهروندان از سطح عملکرد مدیریت شهری درزمینه خدماترسانی مثبت و قابلقبول ارزیابیشده است. بهطور کل، سطح رضایت شهروندان و گردشگران از وضعیت مبلمان شهری در محدوده مورد مطالعه بالا بوده است.
زنگیآبادی، رحیمی و میرزایی (1392 ) در پژوهشی به بررسی تحلیل تطبیقی مبلمان شهری حاشیه کارون و زایندهرود پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که مبلمان شهری حاشیه کارون بهجز در مواردی نادر، از نظرمؤلفههای مورد سنجی ( کمی و کیفی، مکانیابی و پراکنش فضایی، تطبیق با نیازهای اقشار مختلف جامعه و جلب رضایت کاربران و ...) وضعیت مطلوبی ندارد و در مقابل، مبلمان شهری حاشیه زایندهرود نیز علیرغم امتیازها و برتریهایش نسبت به حاشیه کارون در سطح کاملاً رضایت بخشی نبوده است.
لحمیان، عبوری و براری (1392)، در مقالهای با عنوان نقش مبلمان شهری در توسعه گردشگری ( مطالعه موردی: شهر ساری) نشان دادند که بین متغیرهای زیباسازی مبلمان شهری و جذب گردشگر در شهر ساری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین 87/5 درصد شهروندان تأثیرگذاری کیفیت فضا و مبلمان شهری در توسعه گردشگری شهر ساری و 89/1 درصد از شهروندان تأثیرگذاری وضعیت زیباسازی مبلمان شهری به لحاظ بصری در جذب گردشگری را متوسط تا خیلی زیاد ارزیابی نمودهاند.
آزاد خانی، اکبری (1392)، در مقالهای با عنوان بررسی نقش مبلمان شهری بر رضایتمندی شهروندان شهر ایلام به این نتیجه دست یافتند که وضعیت مبلمان شهری شهر ایلام در حد مطلوب و مناسبی نیست و شهروندان از مبلمان شهری رضایت کافی ندارند.
رضایی آقامیرلو و همکاران (1392) در مقالهای با عنوان ارزیابی وضعیت مبلمان شهری منطقه چهارشهر کرمان بیان داشتند که مبلمان شهری در این منطقه دارای وضعیت مناسبی نمیباشد به صورتی که 64 درصد از مبلمان منطقه چهار شهر کرمان در وضعیت نامطلوب قرارگرفته است.
اسلامی راد، قاسمی ( 1390 )، پژوهشی با عنوان نقش مبلمان شهری در سازماندهی و زیباسازی فضاهای گردشگری انجام دادند، که نتایج پژوهش آنها نشان داد با وجود قوانین و ضوابط مبلمان شهری، متأسفانه این معیارها و ضوابط در ساماندهی و زیباسازی فضاهای گردشگری شهری کمتر مورد توجه و اجرای مسئولین شهرهای توریستی و تفریحی قرارگرفته است.
محمدی سوادکوهی، عظیمی (1389) در مقالهای با عنوان تحلیل فضای مبلمان شهری ( نمونه موردی پارک قائمشهر ساری) به این نتیجه رسیدهاند که ساماندهی نامناسب مبلمان شهری، آشفتگی بصری باعث ایجاد نارضایتی در بین کاربران شده است. همچنین نقاط
ضعف فراوان در برنامهریزی این عناصر در سطح محدوده یافت شده است ازجمله عدم جانمایی صحیح عناصر مختلف مبلمان شهری و آشفتگی ناشی از پراکنش نامتعادل عناصر میباشد.
زنگیآبادی و همکاران (1388) در پژوهشی با عنوان تحلیل پراکنش فضایی مبلمان ورزشی در پارکهای شهری و تأثیر آن بر رضایت و استقبال شهروندان در شهر اصفهان به این نتایج رسیدهاند که وضعیت تأهل و وجود ورزش صبحگاهی، سن و میزان فاصله از پارک در انگیزه فعالیتهای ورزشی افراد تأثیرگذار بوده است.
روش پژوهش
روش پژوهش حاضر توصیفی – تحلیلی و در قالب روش میدانی ( پرسشنامهای) است. تعداد نمونه مورد مطالعه شامل 384 نفر از ساکنان شهر شاهینشهر که با استفاده از فرمول نمونهگیری کوکران محاسبه و پرسشنامهها بهصورت تصادفی بین آنها توزیع گردید. ابزار پژوهش حاضر پرسشنامه محقق ساخته که شامل 6 مؤلفه مبلمان شهری ازجمله، رنگ، جانمایی، تناسب با محیط، خوانایی، تعداد و شکل، فرم و طراحی عناصر مبلمان شهری میباشد. این پرسشنامه شامل 92 سؤال که شامل؛ 5 سؤال اطلاعات جمعیت شناختی و 87 سؤال بر اساس مؤلفههای مبلمان شهری با بهرهگیری از طیف لیکرت 5 گزینهای و امتیازبندی ( بسیار خوب (5) ، خوب (4) ، متوسط (3)، ضعیف (2)، بسیار ضعیف(((1 طراحی گردیده است. همچنین روایی پرسشنامه مذکور توسط چند تن از اعضای هیئتعلمی مورد تأیید قرارگرفته و پایایی آن با آلفای کرونباخ عدد 0/91 بهدستآمده است که نشان از پایایی در حد بالا میباشد. در پژوهش حاضر جهت تحلیل توصیفی از درصد فراوانی، میانگین و انحراف از استاندارد و جهت بررسی تحلیلی از ضریب همبستگی پیرسون، آزمون T تک نمونه ای، آزمون تحلیل واریانس چند عاملی و آزمون فریدمن استفاده گردیده است. جهت تجزیهوتحلیل دادهها از نرمافزار آماری SPSS V15 استفادهشده است.
موقعیت مکانی موردمطالعه
محدوده مکانی مورد مطالعه شهر شاهینشهر مرکز شهرستان برخوار و میمه (شاهین شهر و میمه) در استان اصفهان ، با پهنه حدود 25 کیلومتر مربع، در شمال باختری اصفهان در 32 درجه و 52 دقیقه شمالی و 51 درجه و 34 دقیقه درازای خاوری نسبت به نیمروز گرینویچ قرار دارد. ( افشار سیستانی، (427 :1378 همچنین دارای جمعیتی بالغبر143 هزار نفر می باشد.
شکل :1 موقعیت مکانی موردمطالعه ( شهر شاهینشهر)
یافتههای پژوهش
در جدول (1) توزیع فراوانی ( درصد ) برای برخی مشخصات جمعیت شناختی پاسخ دهندگان ارائه شده است. بر اساس این جدول 36/3 درصد از پاسخ دهندگان زن و 63/7 درصد مرد می باشند. سن 4 درصد از پاسخ دهندگان کمتر از 20 سال ، 35/2 درصد بین 20 تا 40 سال ، 50/3 درصد از پاسخ دهندگان بین 40 تا 60 سال و 10/6 درصد بالای 60 سال دارند. از لحاظ تحصیلات 13/5 درصد پاسخ دهندگان تحصیلات کمتر از متوسطه ، 34/9 درصد متوسطه و دیپلم ، 39/2 درصد فوق دیپلم و لیسانس و 12/4 درصد فوق لیسانس و بالاتر می باشند. شغل 9/6 درصد پاسخ دهندگان فرهنگی ، 26/3 درصد کارمند ، 24/2 درصد آزاد ، 18/4 درصد محصل ، 14/4 درصد بازنشسته و 6/6 درصد بیکار می باشند. مدت زمان سکونت 4/4 درصد پاسخ دهندگان 1 تا 5 سال ، 15/8 درصد 5 تا 10 سال، 38/3 درصد 10 تا 15 سال و 41/4 درصد بالای 15 سال است.
جدول . 1 توزیع فراوانی ( درصد ) پاسخ دهندگان بر اساس برخی مشخصات جمعیت شناختی
پرسشنامه پژوهش حاضر شامل 6 عنصر مبلمان شهری " رنگ " ، " تناسب با محیط " ، " جا نمایی " ، " خوانایی " ، " تعداد " و " شکل " می باشد. نظرات پاسخ دهندگان در مورد هر یک از گویه ها در قالب طیف 5 گزینه ای لیکرت : 1 ) بسیار ضعیف ، : 2 ضعیف ، : 3 متوسط ، : 4 خوب و : 5 بسیار خوب ) جمع آوری گردیده است. جهت رسیدن به نتیجه کلی از نظرات پاسخ دهندگان در مورد هر یک از عناصر مورد بررسی ، میانگین گویه های مرتبط، به عنوان نظر کلی پاسخ دهندگان قرار گرفت. در جدول (2) نتایج توصیفی برای نمرات به دست آمده برای میزان رضایت پاسخ دهندگان از عناصر مبلمان شهری ارائه شده است.
جدول . 2 نتایج توصیفی برای نمرات به دست آمده برای میزان رضایت پاسخ دهندگان از عناصر میلمان شهری
نمودار . 1 نمودار خطی برای نشان دادن میانگین نمرات به دست آمده برای میزان رضایت پاسخ دهندگان از عناصر مبلمان شهری
الف. تعیین میزان رضایت پاسخ دهندگان از عناصر مبلمان شهری
جهت تعیین میزان رضایت پاسخ دهندگان از عناصر مبلمان شهری با استفاده از آزمون T تک نمونه ای ، میانگین های به دست آمده با میانگین فرضی) 3 حد متوسط در طیف لیکرت ) مورد مقایسه قرار گرفته است ( جدول . ( ( 3 ) سطح معنی داری آزمون ها 0/05 در نظر گرفته شده است.
جدول . 3 نتایج آزمون T تک نمونه ای برای تعیین میزان رضایت از عناصر مبلمان شهری ( مقایسه میانگین ها با میانگین فرضی ( 3
نتیجه
تفاوت معنی دار است و میزان رضایت کمتر از حد متوسط است. تفاوت معنی دار است و میزان رضایت کمتر از حد متوسط است. تفاوت معنی دار است و میزان رضایت کمتر از حد متوسط است. تفاوت معنی دار است و میزان رضایت کمتر از حد متوسط است. تفاوت معنی دار است و میزان رضایت کمتر از حد متوسط است. تفاوت معنی دار است و میزان رضایت کمتر از حد متوسط است. تفاوت معنی دار است و میزان رضایت کمتر از حد متوسط است.
نتایج آزمون T تک نمونه ای حاکی از تفاوت میانگین ها با میانگین فرضی 3می باشد < 0/05) )و با توجه به میانگین های ارائه شده با اطمینان 95 درصد می توان پذیرفت که میزان رضایت پاسخ دهندگان از همه عناصر مبلمان شهری کمتر از حد متوسط می باشد.
ب. بررسی تاثیر ویژگی های جمعیت شناختی بر میزان رضایت پاسخ دهندگان ( بررسی وجود رابطه بین ویژگی های جمعیت شناختی ومیزان رضایت پاسخ دهندگان )
در جدول (4) نتایج توصیفی برای نمرات به دست آمده برای میزان رضایت پاسخ دهندگان ( نمره کل میزان رضایت ) به تفکیک سطوح برخی ویژگی های جمعیت شناختی ارائه شده است.
