بخشی از مقاله
چکیده
از سویی انسان موجودی اجتماعی است و زندگی در کنار دیگر انسانها از نیازهای ذاتی اوست و از سوی دیگر، وجود تفاوتها و اختلافات نژادی، زبانی، قومی، مذهبی، ... تهدید کننده این نیاز اساسی به شمار می رود. در طول تاریخ، وجود انواع جنگهای نژادی و قومی و... گویای این واقعیت تلخ است که در صورت نارواداری، سایه شوم جنگ بر سر جوامع انسانی سنگینی می کند. یکی از راههای اجتناب از این وضعیت، گسترش دامنه رواداری بین آنها است.
به این مفهوم که به منظور همزیستی مسالمت آمیز افراد بشر که در دیدگاه ها، عقاید، اعتقادات و سایر ویژگیهای خود متفاوت هستند، فرمول متمدنانهای استفاده شود که آن فرمول، "رواداری" است. به گونه ای که انسانها آنرا در کلیه مناسبات و مراودات اجتماعی خود بکار گیرند. مطابق با اسناد بینالمللی و کوششهای سازمان ملل متحد و نهادهای وابسته به آن از جمله یونسکو یکی از بهترین روشهای مبارزه با جنگ و خشونت، آموزش رواداری و صلح از راه نظام تعلیم و تربیت است.
آموزش رواداری مؤثرترین وسیله در راستای مبارزه با مظاهر نارواداری و به تبع آن، ارتقاء حقوق بشر و آزادیهای اساسی است. از آنجایی که هدف غایی و نهایی از اعمال و پیاده سازی رواداری، جایگزینی فرهنگ صلح با فرهنگ جنگ می باشد، آموزش رواداری نیز باید بر این هدف معطوف باشد. در این راستا، آموزش باید در بطن و متن خود حاوی اصول و ارزش های روادارانه باشد. از اینرو ضرورت تعبیه اصول بارورکننده رواداری و ارزشهای روادارانه در محتوای دروس و برنامه های آموزشی از همان ابتدای کودکی توصیه می-شود. بر این اساس، آموزش رواداری مؤثرترین ابزار به منظور دستیابی به فرهنگ صلح می باشد.
کلید واژه: آموزش، صلح، رواداری، تساهل، خشونت، افراط گرایی
مقدمه
فرآیند جهانی شدن به شکل فزاینده ای از مرزهای سیاسی، محدوده های فرهنگی و حریم خانوادگی و فردی عبور کرده است. رخدادهای بین المللی و نیز جنگهای بسیاری که به وقوع پیوسته اند، تاثیر بسزایی بر جوامع انسانی بجا گذاشته است. جنگ جهانی اول و دوم، جنگ کره، جنگ ویتنام، از همه مهم تر جنگهای خاورمیانه و بویژه حمله عراق به ایران که تلفات بسیار برجا گذاشت و مشکلات زیادی برای جوامع در پی داشت، از این رو نیاز به اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه بیش از پیش ضروری می نماید و لازم است تا جامعه آموزشی از نقش و مسولیتهای خود در قبال هدایت نسل جدید برای حل مشکلات این جهان پر از خشونت آگاه گردد.
تنها این جامعه می تواند دانش ها و ارزش ها، دیدگاهها و توانایی ها را تعلیم دهد و از راه تمرین های روزانه مفاهیم عدالت اجتماعی را که برای برقراری صلح در جهان لازم است اجرا نماید.در باب ضرورت این تحقیق، فرض بر این است که آموزش مروج صلح بوده و منجر به پرورش و ترویج باورها و اقداماتی خواهد شد که نتیجه مشخص آن رواداری، تساهل و تسامح و در نهایت ایجاد صلح و دوستی است و مردم هر کشور باید متناسب با ساختارهای ویژه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی خود به آن عمل کنند. به بیانی دیگر یکی از طرق دستیابی به صلح، آموزش رواداری در سطح جامعه است. عامل اصلی تحکیم این فرهنگ در جامعه تبدیل رفتارهای خشونت آمیز به همکاری های مبتنی بر ارزش ها و اهداف مشترک است که منجر به ایجاد و پایداری صلح می گردد.
بر این اساس این مقاله می کوشد به این سوال اصلی پاسخ دهد که آیا آموزش می تواند بعنوان راهکاری مناسب برای اجتناب از افراطگرایی، خشونت، تشویق به تساهل و رواداری و نهایتا نیل به صلح باشد و اگر پاسخ مثبت است، سوال فرعی اول این است که مبانی و تاریخچه صلح و رواداری مطابق با اسناد بین المللی کدامند؟ -2 رابطه آموزش، صلح و رواداری چیست؟ راهکارهای دستیابی به رواداری و صلح کدامند و در نهایت نمونه موفقی از این مدل را به شکل مطالعه موردی بررسی خواهیم کرد.
روشهای مورد استفاده در این تحقیق روش توصیفی و تحلیلی است. در روش توصیفی مفاهیمی که مرتبط با آموزش، صلح، تساهل و مدارا است، مورد شرح و بسط قرار گرفته و پایه های نظری آن بیان می شود. در روش تحلیلی به چرایی، چیستی و چگونگی مسئله آموزش تساهل و مدارا، علل ایجاد آن، رابطه آن با صلح و امنیت ملی و بین المللی پرداخته میشود. این پژوهش بر پایه تحلیل تطبیقی اسناد بین المللی لازم الاجرا، تجزیه و تحلیل مقررات و قواعد حقوق بین الملل و روشن ساختن ارتباط میان آنها برای پاسخ به سوالات پیش گفته است.
روش جمعآوری مطالب، روش کتابخانه، بررسی اسناد و نیز استفاده از اینترنت بوده است که البتهصرفاً در بخشی از فرآیند تحقیق از این روش استفاده میشود. در خصوص سابقه پژوهش در زمینه آموزش صلح و مدارا، پژوهشهای ارزنده و متعددی صورت گرفته است که از این منابع به فراخور مطالب مقاله استفاده شده است.نوشتار حاضر در چهار بخش سامان می یابد. در بخش نخست، مبانی صلح و رواداری از منظر اسناد بین المللی مورد بحث قرار خواهد گرفت. در بخش دوم، رابطه آموزش، صلح و رواداری بررسی می شود. در بخش سوم راهکارهای دستیابی به رواداری و صلح بر اساس ماده 4 اعلامیه اصول رواداری یونسکو تحلیل خواهد شد و در نهایت نمونه موفقی از آموزش صلح و رواداری را به شکل مطالعه موردی بررسی خواهیم کرد. به این ترتیب، به سوالات فرعی در قالب چهار بخش پاسخ داده می شود.
بخش اول مبانی صلح و رواداری
رواداری ابزار ضروری و لازم برای تحقق حقوق بشر و دستیابی به صلح است و در ساده ترین و اساسی ترین شکل خود، احترام به افراد و هویت انسانی آنها را مورد توجه قرار داده است. ارزشهای مدرن سیاسی و اجتماعی که استانداردهای بین المللی فعلی حقوق بشر بر اساس آن ارزشها شکل گرفته اند، ابتدا در قالب فراخوان رواداری بیان شدند. این قالب ضرورت حفظ نظم اجتماعی بود. فیلسوفان سیاسی غربی معتقد به ضرورت تساهل و مدارا در یک جامعه بودند زیرا این جوامع، دیگر قادر به تحمل تضادها و جنگ های مذهبی قرون شانزدهم و هفدهم نبودند.
شناخت رواداری به عنوان عنصر اصلی و اساسی صلح درمیان ملت ها، بخش قابل توجهی به همراه زمینه های تاریخی بود که منجر به ظهور اولین اعلامیه حقوق مدرن شد که بعد از گذشت سه قرن در اعلامیه جهانی حقوق بشر تبلور یافت. سازمان ملل متحد در این اعلامیه، ویژگی های نظم صلح آمیز جهانی را در قالب حقوق بشر و نیز مطالبات اساسی تمامی افراد انسانی در یک جامعه را تعریف می نماید.
پرواضح است که بسیاری از منازعات میان-گروهی که در اثر نارواداری اتفاق می افتد، ناشی از پافشاری مردم بر سر دستیابی به حقوق شان جهت تعیین امور سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آنها است. براساس اعلامیه جهانی حقوق بشر، خشونت می تواند نتیجه سرکوب آرمان های دموکراتیک و نیز نتیجه نارواداری باشد. عملکرد عمده دموکراسی این است که تغییرات سیاسی را تسهیل کرده و اختلافات سیاسی را بدون خشونت میانجیگری کند. بنابراین، عنصر دموکراسی اساسا با صلح، حقوق بشر و رواداری همراه است.
دستیابی به این ارزشها در جامعه جهانی پایه و اساس فرهنگ صلح را تشکیل می دهد. اساسا هر فرهنگی نتیجه یادگیری است. آموزش، آن یادگیریی هست که براساس ارزشهای فرهنگی برنامه ریزی شده و هدایت می گردد. به این ترتیب فرهنگ صلح نیازمند آن است که توسط ارزش های صلح، حقوق بشر، دموکراسی و رواداری آموزش داده شود و این آموزش، برنامه ریزی شده و هدایت شده باشد.
