بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت بهینه، حفظ پویایی و ارتقاء نوآوری هر سیستم نیازمند تجزیه و تحلیل صحیح محیط، انتخاب بهترین اهداف و راهبردها، ارتقاء توانمندیهای آن و اقدام مؤثر در جهت تأمین هدفهای تدوین شده است. از این رو روشهای مختلفی برای بررسی فرایندها و محصولات وجود دارد. این روشها در طول سالیان گذشته توسعه پیداکردهاند که از آن جمله فن مهندسی ارزش است که هدف از بکارگیری آن بررسی تحلیلی و سیستماتیک فرایند و محصول به نحوی است که موجب کاهش هزینهها و افزایش بازدهی شود.
مهندسی ارزش یک مبحث جدید نیست بلکه بیش از نیمقرن است که این موضوع به عنوان یک تکنیک مطرح شده است و بیشتر در ابعاد طراحی بهکار رفته است. نکته قابل ذکر این است که مهندسی ارزش در پروژههای متفاوت قابلاجراست، اما بیشترین سود حاصل از آن در مراحل ابتدایی برنامهریزی و طراحی پروژه میباشد. در این تحقیق به مطالعه روشهای اجرای مهندسی ارزش و نتیجه بخش واقعشدن این روش در کاهش هزینهها در فرآیند طراحی و ساخت با حفظ کیفیت پرداخته میشود.
مقدمه
مهندسی ارزش1، تلاشی است سازمانیافته که باهدف بررسی و تحلیل تمام فعالیتهای یک طرح - از زمان شکلگیری تفکر اولیه تا مرحله طراحی و اجرا و سپس راهاندازی و بهرهبرداری - انجام میشود و به عنوان یکی از کارآمدترین و مهمترین روشهای اقتصادی در عرصه فعالیتهای مهندسی، شناخته شده است - جبل عاملی و همکاران، . - 1380 مهندسی ارزش در چهارچوب مدیریت پروژه، ضمن این که به تمام اجزای طرح توجه میکند، هیچ بخشی از کار را قطعی و مسلم نمیداند.
هدف مهندسی ارزش، زمان کمتر برای رسیدن به مرحله بهرهبرداری بدون افزودن بر هزینهها یا کاستن از کیفیت کار است - قربانیان، . - 1380 افزایش پیوسته هزینههای اجرایی و توسعه روزافزون فناوری، حذف آن بخش از هزینهها را که نقشی در ارتقای کیفیت ندارند و از لحاظ اجرایی نیز غیرضروری میباشند، الزامی ساخته است. بکارگیری مهندسی ارزش در پروژههای اجرایی با توجه به پیچیدگی کارها به ویژه در طرحهای بزرگ اجرایی، میتواند به ابزار بیچون و چرای مدیریت در کنترل هزینهها تبدیل شود.
هدف این روش، از میان برداشتن یا اصلاح هر چیزی است که موجب تحمیل هزینههای غیرضروری میشود، بدون آن که آسیبی به کارکردهای اصلی و اساسی طرح وارد آید. مهندسی ارزش، مجموعهای متشکل از چندین روش فنی است که با بازنگری و تحلیل اجزای کار، قادر خواهد بود، اجرای کامل طرح را با کمترین هزینه و زمان تحقق بخشد. هزینه طرح در این مقوله نه فقط هزینههای طراحی و اجرا بلکه هزینههای مالکیت شامل بهرهبرداری، تعمیر و نگهداری و هزینههای مصرف در سراسر دوره عمر مفید طرح را نیز شامل میشود.
روشهای مهندسی ارزش میتواند موجب اصلاح و ارتقای کیفیت فرایندهای تولید صنعتی و انجام طراحیهای جدید در هر مرحله از یک پروژه اجرایی گردد. برخلاف آنچه که در صنایع تولیدی مرسوم است و میتوان یک روش اصلاحی را همواره در مراحل بعدی تولید یک محصول خاص نیز اجرا کرد، با آن که روش مهندسی ارزش را میتوان در تمام مراحل یک پروژه اجرایی به کار گرفت، بیشترین مزایای آن زمانی حاصل میشود که در نخستین مراحل برنامهریزی و طراحی به کار گرفته شود.
نوآوری و جنبههای کاربردی مهندسی ارزش، این روش را از روشهای سنتی و متعارف کاهش هزینهها، متمایز میگرداند. روشهای سنتی کاهش هزینهها،عموماً از تجربیات گذشته، نگرشها æ عاداتی که جنبه تکرار به خود گرفته است، تبعیت میکند و اثری از خلاقیت در آنها دیده نمیشود. مهندسی ارزش برعکس، اطلاعات، شناسایی عرصههای مشکلدار، پیشنهاد و تدوین روشها و طرحهای ابتکاری، پرورش اندیشه های نو æ تلفیق همهجانبه دیدگاههایی را که قرار است توصیه شود، مطرح میسازد.
مهندسی ارزش و اهمیت آن
مطابق با تعریف انجمن مهندسی ارزش آمریکا: مهندسی ارزش روشی سیستماتیک با تکنیک های مشخص است که کارکرد محصول یا خدمات را شناسایی و برای آن کارکرد، ارزش مالی ایجاد میکند به نحوی که آن کارکرد در کمترین هزینه با حفظ قابلیت اطمینان و کیفیت مورد نظر انجام گیرد در مهندسی ارزش صرفاً هدف کاهش هزینه نیست بلکه هدفی جامعتر، یعنی افزایش "ارزش"2 را پیگیری میکند. در تعریف ارزش سه مفهوم بسیار مهم گنجانده شدهاند که بدون درک آنها، ارائه تعریف صحیحی از ارزش امکانپذیر نمیباشد این سه مفهوم عبارتاند از : - انجمن مهندسی ارزش ایران، - 1382 الف- کارکرد: 3 عبارت است از آن ویژگی و خصوصیتی که منجر به درخواست یا استحصال چیزی میشود. میتوان کارکرد را یک خواست4برای برآورده نمودن یک نیاز عنوان نمود که نهایتاً نتیجهای که مطلوب بهرهبردار پروژه خواهد بود. البته باید توجه داشت که کارکرد، فعالیت نیست بلکه هدف فعالیت محسوب میشود. کارکرد دارای دو نوع است :
-1 کارکرد پایه : هدف پایه و اساسی از اجرای یک پروژه است. ویژگیهای کارکرد پایه عبارتاند از:
· غیرقابل تغییر بودن
· محقق شدن کارکرد پایه زمانی که کارکردهای ثانویه محقق شوند
· عدم تحقق کارکرد پایه منجر به عدم تحقق نیازها و خواستهها و در نتیجه عدم تحقق ارزش پروژه است.
-2 کارکرد ثانویه : تبیین کننده تحقق کارکرد پایه است که ممکن است به زیر دسته های مورد نیاز تقسیمبندی شوند.
ب- عملکرد: 5 فعالیتی است که از تعریف یک محصول انتظار می رود. توجه به دو مفهوم کارکرد و عملکرد و درک تفاوت آن، در شناخت بهتر فرآیند مهندسی ارزش بسیار حائز اهمیت است و میتواند در درک بهتر مفهوم ارزش نیز کمک زیادی نماید.
ج- هزینه : هزینه یکی از عوامل مؤثر بر ارزش یک پروژه است و عوامل دیگری هم چون زمان و کارکرد و کیفیت هم بر آن مؤثر هستند. دستیابی به ارزش بالا با افزایش کارکردهای پروژه، کاهش هزینههای پروژه و یا دستیابی توأمان به افزایش کارکرد - و یا کیفیت - و کاهش هزینه شکل میگیرد. حال که مفاهیم کارکرد، عملکرد و هزینه بیان گردید، میتوان گفت، ارزش، میزان کارایی عملکرد یک محصول، جهت کارکرد تعریفشده با نگرش کاهش هزینه ها میباشد.
زمان بکارگیری مهندسی ارزش
محدوده کار مهندسی ارزش بستگی به اندازه و پیچیدگی پروژه دارد. مهندسی ارزش در تمام مراحل یک پروژه قابلاجرا است، اما بیشترین سود حاصل از آن در مراحل ابتدایی برنامهریزی و طراحی پروژه صورت میگیرد که انعطافپذیری کارفرما و طراح بیشتر، اعمال تغییرات سادهتر، و تأثیر تغییرات بر زمانبندی پروژه کمتر است و هزینه کمتری را نیز به پروژه تحمیل میکند. بر اساس استاندارد انجمن بینالمللی مهندسی ارزش، بیشترین سود و صرفهجویی در منابع در مراحل اولیه توسعه و در طی مراحل مفهومی حاصل میشود. در این مرحله، اطلاعات اولیه پروژه ایجاد میگردد، اما طرح اصلی و منابع توسعه هنوز قطعی نشده اند.
